Þjóðviljinn - 27.05.1961, Blaðsíða 7

flb)
ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 27. maí 1961
Laugardagur 27. ma'i 1961 — ÞJÓÐVILJINN — (7
— --isgi
þlOSVILIINN
©tgefandl: Sameiningarfloklcur alþýðu - Sóslalistaflokkurinn. - Ritstiórar:
Maenús Kjartansson (áb.). Magnús Torfi Ólafsson, Sigurður Guðmundsson. -
Fréttaritstiórar: Ivar H. Jónsson, Jón Bjarnason. - Auglýsingastjóri: Guðgeir
Magnússon. — Ritstjórn, afgrelðsla, auglýsingar, nrentsmiðja: Skólavörðust. 19.
Bíml 17-500 (5 Iín-j~' Askriftarverð kr. 45 á mán. - Lausasöluverð kr. 3.00.
Prentsmiðja t»jóöviljans h.f.
iOllh.
i
Péfur SumarliSason:
ms
■9
Glæframeimska
J^Jorgunblaðið birtir á forsíðu í gær mjög hræsnisfull-
Aan ramma um verkfallsmálin. Er þar talað um nauð-
syn þess að samningafundamennirnir „geri sér hver
um sig grein fyrir því, hve ábyrgðarmiklu hlutverki
þeir gegna‘‘ og meginatrfðið sé „að á samningafund-
unum ríki andrúmsloft skilnings á gagnkvæmum og
jafnframt sameiginlegum hagsmunum". Og sitt hvað
meira fylgir af þvílíku orðagjálfri.
Otaðreyndin er sú að það er aðeins einn aðili sem hef-
ur sýnt ábyrgðartilfinningu í samningunum um
kaup og kjör: verklýðshreyfingin. Meira en hálft ár
er nú liðið síðan alþýðusamtökin sneru sér til ríkis-
stjórnarinnar, báru fram tillögur um það að hún gerði
ráðstafanir til þess að bæta kjörin með verðlækkun-
um og öðvum hliðstæðum aðgerðum og hétu því að
meta allt slíkt til jafns við beinar kauphækkanir. Rík-
isstjórnir ihefur gersamlega neitað þessum tillögum
og allt til iþessa ekki. gert handarvik til þess að greiða
fyrir bví að samningar takist um hinar sjálfsögðu
kröfur verklýðshreyfingarinnar. Algerara ábyrgðar-
levsi er ekki hægt að hugsa sér; en í staðinn efna ráð-
herrnrnir að vísu til samfelldari utanferða og þrálát-
ari stórveizluhalda en dæmi eru til áður í sögu þjóð-
arinnar.
TVTær fimm mánuðir eru liðnir síðan Dagsbrún bar
” fram kröfur sínar, gerhugsaðar og nákvæmar. Hálf-
ur fimmti mánuður er liðinn síðan fulltrúar verka-
manna áttu fyrsta viðræðufund sinn við atvinnurek-
endur. En allan þennan tíma hafa atvinnurekendur
ekkert haft til málanna iað leggja, ekki komið fram
með eina einustu þarflega tillögu; aðeins haldið uppi
endalausu þvaðri og pexi. Það hefur sannarlega ekki
komið fram hjá þeim að þeir eigi „ábyrgðarmiklu hlut-
verki að gegna“ eða að „andrúmsloft skilningsins“ leiki
um vit þeirra.
'yinnubrdgð ríkisstjórnar og atvinnurekenda hafa ver-
ið frámunalega ábyrgðarlaus, en allir vita af hverju
þau stafa. Þessir aðilar þykjast vera að halda uppi
taugastríði gegn fólkinu 1 landinu. Þeir vita að verka-
fólk vill ná samningum án verkfalla eins og alþýðu-
samtökin hafa sýnt í verki með vinnubrögðum sínum,
og nú á að freista þess hvort ekki er unnt að nota
ábyrgðartilfinningu verkafólks til þess að skerða rétt
þess. Valdamennirnir hugsa sem svo: Ef beðið er fram
á seinustu stund — er þá ekki hugsanlegt að verkafólk
sætti sig við rýran hlut til þess að forða þjóðfélaginu
frá vinnustöðvun? Þeir hegða sér eins og örvænting-
arfullir fjárhættúspilarar en ekki ábyrg öfl d þjóð-
félaginu.
Fn þessi glæfrastefna ríkisstjórnar og atvinnurekenda
er vonlaus. Ábyrgðartilfinning verkafólks dregur
ekki minnstu vitund úr þeirri fullvissu hvers manns
að nú skuli alþýðusamtökin ná verulegum kjarabót-
um. Hinn einbeitti ásetningur verkamanna hefur kom-
ið frarp í svo til einróma ákvörðunum verkalýðsfélag-
anna um land allt og á þeirri samheldni verður ekk-
ert lát fyrr en sigur er unninn. Verkamenn hafa bor-
ið fram kröfur sínar og rætt um þær af fullri ábyrgð-
artilfinningu; þeir þurfa ekki á neinum brellum eða
taugastríði að halda, og allir slíkir tilburðir valda-
manna hafa aðeins öfug áhrif. — m.
Ber að legg ja Kennaraskólann niður?
Á árinu 1960 birfust í ís-
lenzkum dagblöðum nokkrar
greinar um launamál kenn-
ara. Hjá viðkomandi ráðu-
neyti munu og liggja nokkra’r
kröfur kennara um bætt
laun, en þeim kröfum er enn
ósvarað.
Ekki er ég viss um að
launakröfur kenna'ra eigi mik-
inn hljómgrunn hjá almenn-
ingi, kennarar yfirleitt laldir
hafa ágætislaun. Látum það
sjónarmið eiga sig að sinni.
Ég veit að yfirleitt mun skrif-
um okkar um þessi mál ekki
hafa verið veitt mikil athygli,
og þar sem ég tel, að ekki sé
verið að bera í bakkafullan
lækinn, vildi ég vekja athygli
á nokkrum atriðum, ef verða
mætti til þess, að einhverj-
um yrði þau að umhugsunar-
efni.
Ríkisvaldið hefur sett lög
um fjölda slarfsgreina. Lög
þessi stuðla yfirleitt að
tvennu: Setja ákvæði um,
hvers krafizt sé af einstak-
lingum stétfarinnar hvað
snertir sérmenntun hennar og
hinsvegar að veita henni
vernd á atvinnuvettvangi
þjóðfélagsins, þannig að rétt-
indalausir menn leggi ekki
undir sig atvinnugreinina.
Verndunarákvæðin eru mjög
skýlaus, enda hafa þau kom-
ið sturdum harkalega fram
á atvinnuleysistímum, en auð-
vitað slaknað á þeim, þegar
sérgreinamennirnir hafa ekki
komizt. yfir að sinna þeim
verkefnum er buðust. Sá, sem
kaupir vinnu ófaglærðra
manna, til þeirra verka er
sérmenntunar krefjast, stend-
ur þó alltaf uppi réttlaus
gagnvart þeim vinnugæðum,
sem hann krefst. Ófaglærður
múrari vinnur algerlega á á-
byrgð þess, er kaupir vinn-
una. Sé verkkaupandinn ekki
ánægður með verkið getur
hann engan sótt til saka
nema sjálfan sig. Væri um
fagmann að ræða, gæti hann
fengið verkið metið og end-
urunnið á kostnað fagmanns-
ins.
Það er opinber staðreynd
að urn 15,% kennarastéttar-
innar eru menn án kennara-
prófs. Nú er ég á engan hátt
að mótmæla því, að ekki geti
hver og einn kennt börnum
sem á annað borð lætur sig
falan til slíkra starfa, en hitt
virðist mér greinilegt, að eng-
inn aðili á nokkum kröfurétt
á hendur þessum mönnum,
hvorki um vinnubrögð, fram-
ferði eða árangur í starfi og
er sama hver aðilinn er, hvort
um er að ræða fræðslumála-
stjórn, skólanefndir, foreldra
eða börnin, sem unnið er fyr-
ir. Þessir menn vinna alger-
lega á ábyrgð fyrrgreindra að-
ila. Það gildir það sama um
réttindalausan kennara og
aðra réttindalausa menn í
starfi. Við sitjum uppi með
starfið, vel eða illa af hendi
leyst. Lög viðkomandi stétt-
arfélags geta yfirleitt útilok-
að réttindalausan mann frá
vinnu, en stéttarfélag barna-
kennara útilokar ekki neinn
mann frá starfi, því það
sama 'ríkisvald sem vermiar
almennar starfsgreinar þjóð-
félagsins hefur sjálfit tskið
frumkvæðið um að ráða próf-
lausa menn inn á starfsvett-
vang kennara og yfi’rleitt fyr-
ir lægra kaup, a.m.k. í far-
kennsluhéruðum. Það virðist
einnig að nóg framboð sé af
mönnum til þess að vinna
að kennslustörfum, svo fremi
sem ekkert þu'rfi á sig að
leggja um sérnám.
Það hlýtur að vakna sú
spurning, hvort ekki sé með
öllu nauðsynjaiaust að halda
uppi dýrum sérskóla til
menntunar kennaraefna, hvað
þá heldur að vera nú að
byggja milljónahús yfir slíka
fræðslustarfsemi. Menn lifa
ekkert frekar af launum sín-
um þótt þeir læri til starfans
í glæsilegum byggingum.
Það mun va'rla ofsagt, að
stór hluti fræðsluhéraðanna
utan stærstu kaupstaðanna,
hafa ekki árum saman haft
fullskipað starfslið lærðra
kennara og sum engan. Ég
hef ekki orðið þess va'r að
skóianefndir eða hin einstöku
fræðsluhéruð hafi gert neinar
teljandi athugasemdir við
þetta ástand, en því segi ég
skólanefndir, að þær eru ó-
neitanlega fulltrúar almenn-
ings um þær kröfur sem for-
eldrar gera um fræðslu barna
sinna. Sannleiku'rinn er sá, að
í raun og veru telur almenn-
ingur ekki neina brýna nauð-
syn á því, að hafa lærða kenn-
ara til starfa, svo fremi ein-
hver fáist til þess að sinna
þessu starfi.
Þróun þessara mála undan-
farin ár gefur tilefni til að á-
lykta að ekki líði á löngu unz
eingöngu próflausir kennara'r
verða starfandi við flesta
skóla utan stærstu kaupstað-
anna. Lækkaðar kröfur til
sta'rfsmanna hljóta að þýða
lækkaðar kröfur um vinnu-
hverjum finnist þetta ofsagt,
og þess vegna skulum við at-
huga það svolí'tið nánar.
I landbúnaði hefur orðið
gjörbylting, bæði í tækjum og
rekstri búanna. Það er óhugs-
andi fyrir bónda að komast
af með þá almennu þekkingu
sem 'ríkjandi var fyrir þrem-
ur áratugum. Við sjávarsíð-
una hefur raunin orðið sú, t.
d. í stærri kaupstöðum, að
verkamönnum fer fækkandi.
Fyrsta greirt
Kennslumál í kreppu
gæði. Þetta skeður á sama
tíma og við keppumst'Við að
auka hverskonar tækni og
iðnað í landinu og þjóðfélagið
þarf sífellt meira á allskonar
tæknimenntuðu fólki að halda.
Það sem mest hefur ýtt und-
ir aukna alþýðumenntun með
öðrum þjóðum, verður liér til
þess að minnka hana. Jafnvel
stórveldi eins og Bandaríki
Norður-Ameríku hefur nú ný-
lega endurskoðað afstöðu sína
til fræðslumála og tvöfaldað
útgjöld sín til þeirra, meðal
annars með mikilli hækkun á
kennaralaunum, til þess að
'tryggja sér fullmenntaða
menn til þeirra starfa. Hér
förum við öfugt að, og al-
menningur og fulltrúar hans
láta sem ekki sé nein hættá
á ferðum.
Það er viðurkennt af öll-
um, að barnaskclarnir þurfa
nú að gegna æ meira uppeld-
ishlutverki í þjóðfélaginu,
ekki aðeins hvað snerti'r al-
menna menntun, heldur og
einnig um fjölda sammann-
legra þátta, sem áður lágu
aðeins á vettvangi heimilisins.
Góðir framhaldsskólar og
sérskólar koma að litlu haldi
ef undirbúningsmenntunin er
vanrækt. Það er og 'til lítils
að vera að státa af stórkost-
legum framkvæmdum í þjóð-
féiaginu, ef við á sama tíma
rífum grundvöllinn undan því
að þjóðin ' geti í framtíðinni
valdið þeim atvinnuháttum,
sem tækni nútímans skapar.
Það má vel ve'ra að ein-
Man ég ekki betu'r en eitt
dagblaðanna benti mjög ræki-
lega á þetta í vetur þó í öðru
sambandi væri. Verkamönn-
um mun fara fækkandi í þjóð-
félaginu, en með verkamönn-
um á ég við þann hluta þjóð-
arinnar er vinnur að þeim
störfum, sem engrar sérkunn-
áttu þarfnast.
Allur hinn opinberi vinnu-
ma'rkaður hefur hækkað kröf-
una um almenna þekkingu
starfsmanna sinna. Hið góða
fullnaðarpróf nær skammt í
dag, það verður að afla sér
meiri menntunar.
Framhaldsmenntun ve'rður
því erfiðari nemendunum sem
undirbúningur þeirra er lak-
ari, og er þega'r töluvert far-
ið að bera á vandkvæðum af
þeim orsökum. Það er nefni-
lega staðreyndin, að ekki er
aðeins vítavert að lærðum
kennurum fækki, heldu'r ekki
síður það, að ekki skuli stór-
um meira vandað til barna-
fræðslunnar en nú er gert.
Það þarf að stó'rauka
kennsluna í barnaskólum,
fjölga bæði kennurum og
kennslustundum og fækka
nemendum á hvern kennara.
I nútímaþjóðfélagi tekur sér-
námið við strax að loknu
skyldunámi, og því ber að
ganga svo vel frá hinni al-
mennu fræðslu sem framast
er unnt. Þar má hvorki spara
fé né tíma.
Eins og nú er, er barna-
fræðslan Vægast sagt oln-
bogabarn þjcðfélagsins, eins
og börn e'ru líka yfirleitt hjá
okkur. Það er ekki nóg að
byggja milljónahallir til sýnis
. um þessa starfsemi, þegar
allt, sem liún þarf á að halda
er skorið við nögl. I dag eru
allar stundaskrár barnaskól-
anna miðaðar við það lág-
mark, sem í upphafi var sett
um kennslustundafjölda á ald-
ursflokk, og þó ekki, fyrir
nokkru var hann lækkaður á
yngri aldu'rsflokkunum, og
þetta á við jafnt í bóklegum
greinum sem sérfögum. Það
hefur ekki verið hægt að
verja eyri til þess að bæta
þar neinu við, nei miklu frek-
ar hafa heyrzt raddir um að
nauðsynlegt sé að minnka
þessa skólagöngu. Skólser- E
an, það sem fram fer í skól-
anum og sá tími, sem þav' er J
varið, er eitt af því sem ’S'
ýmsir telja varasamt barn- E
inu. Það er að vísu enn tal- E
in nauðsyn að barn sé í skóla E
bláveturinn, en heldur ekki 5
lengur. Það er ekki fyrr far- E
ið að vora en allir eru upp- E
fullir af hneykslun yfir því, E
að blessuð börnin skuli vera =
í skóla í stað þess að vera jjj
úti. Og stundum vorar E
snemma hjá okkur. Þó er það E
staðreynd, sem betur fer, að jj-
börn hafa yfirleitt ekki ann- =
að að gera í þessu þjóðfélagi, =
en vera í skóla og afla sér E
þekkingar. Þau eru yfirleitt E
ekki raunverulegur vinnu- E
kraftur eða tekjuaðilar á heim- E
ilunum, svo er fyrir að þakka E
batnandi lífsskilyrðum okkar. E
Það er oft á tyll:dögúm —
talað um það, að æskan sé =
það dýrmætasta sem eitt =
þjóðfélag eigi, og ég geri ráð S
fýrir að yfirleitt meini menn E
það. Sé svo, ber að láta þessa E
æsku fá það bezta í hendur E
og velja henni þá beztu E
starfskrafta sem völ er á. E
Ef almenningur telur enga E
þörf á að hafa lærða kennara E
lianda börnum sínum, þá er E
ekkert við núverandi þróun E
að segja og þá ber að leggja E
kennaraskólann niður. Vilji E
almenningur hafa sérmennt- j=
aða kennara handa börnum E
sínum, ber foreldrum hvers E
fræðsluhéraðs að gera þá E
kröfu til skólanefnda sinna E
og þær síðan að gera þær E
ráðstafanir, sem nauðsynleg- E
ar eru til þess að fá slíka E
menn iil starfa. Núverandi á- E
stand er hvorki fugi né fisk- E
ur, það er 'til skammar þeirri E
þjóð, sem hæli'r sér af ótrú- S
legum framkvæmdum á sviði E
atvinnutækni og batnandi lífs- E
kjara. 5
= liiiiiiiiimiiiMiiiiiiimmiimuMiiiiiiiiinimiiiiiiiii
iiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiimmiiiiimiiiiiiiiimiiiiiiiiiii!iiiiiiiiimmiiiiiiiMiiiiiiiiimmimgiiiiiiiiiiiiii(iiiii
Iiennaraskóli íslands er á leiðinni að veslast upp vegna dræmrar aðsóknar samtímis því að E
verið er að reisa yfir hann þessa, nýju byggingu við Stakkaliiíð. =
........... E
Varla mun geta Ieikið vafi á
um það, að málverkasýning
Eggerts Guðmundssonar, sem
nú getur að líta í Iðnskólanum
nýja, er bezta sýning hans til
þessa. En sé þetta haft fyrir
satt, þó felst í því viðurkenn-
ing þess, að Eggert sé ennþá
vaxandi listamaður, þó að orð-:
inn sé fimmtíu og fjögurra ára
og er það meira en sagt yrði
um margan málarann, sem
náð hefur þessum aldri.
Ég hef þekkt Eggert, frá því-
er báðir voru um eða innan við
tvitugt, og fylgt þróun hans
með athygli alla tíð síðan.
Og þegar ég ber saman þessa
sýningu hans og hinar fyrri,
sem nú eru orðnar alimargar,
síðan hann tók fyrst að koma
fram opinberlega fyrir svo sem
þrem áratugum, þá virðist mér
tvennt sérstaklega eftirtektar-
vert. Fyrst það, hversu hann
hefur aukizt að kurmáttu og
listþroska á þessu tímabilí, en
hitt annað, hversu hann er þó
sjálfum sér líkur alia tíð þrátt
íyrir allt, bæði um efnisval og
efnismeðferð, hugarstefnu og
handbragð. Það eru yfirleitt
sams konar eða svipuð hugð-
arefni, sem á hann sækja allt
frá' upphafi, og hann gerir
þeim jafnan áþekk skil að öðru
en því, að honum eykst tækni
og vald yfir viðfangsefninu,
eftir því sem fram líða stund-
ir.
Þessari sýningu Eggerts má
skipta í nokkrar sæmilega vel
afmarkaðar deildir. í eina
þeirra kæmu til dæmis þjóð-
lífs- og þjóðsagnamyndir, sem
þarna eru allmargac til sýnis,
en slík viðfangsefni hafa löng-
um verið honum huglejkin, og
hefur honum stundum tekizt
Vel í þeim efnum. Annars virð-
ist mér sem Eggert nái yfirleit*
Wki mjög hátt á þessu sviði,
svo mikla rækt sem hann hef-
ur þó við það lagt. Ástæðan
er fyrst og fremst sú, að hon-
um hefur ekki tekizt að verða
nógu mikill teiknari, og á
hann reyndar í því efni sam-
merkt við flesta aðra íslenzka
málara. Hið sama má t.d. segja
um Ásgr.'m Jónsson, sem einn-
ig hefur íengizt mjög við það
að gera myndir úr þjóðsögum,
og er þetta einmitt orsök þess,
hversu ákaflega lítils virði
margar þjóðsagnateikningar
Ásgríms eru í raun og veru
þrátt fyrir sniild hans á vett-
vangi sjálfrar málaralistarinn-
ar.
Einna beztar af fyrrnefndum
þjóðlífs- og þjóðsagnamyndum
á þessari sýningu eru þær, sem
nefnast „Gamla vörin“ (5) og
„Við erum farnir“ (32). AnnarS
tekst málaranum oft vel að ná
óhugnanlegum geðblæ ísl.
sagna um drauga og aftur-
LENZK TUNGA
Ritstjóri: Árni Böðvarsson.
148. þáttur
27. maí 1961
göngur. Ekki kann ég þó að E
meta mynd eins og „Miklabæj- =
ar-Sólveig“, tel þar að auki, að E
minning þessarar ógæfusömu E
konu mætti fá að vera í friði E
fyrir oss nútímamönnum og E
því skyldi Eggert íáta hér við E
sitja -og hirða ekki um að E
framkvæma þá áætlun sína, ,E
er hann hefur lýst í blaðavið- E
tali, ,að gera þessa ömurlegu E
teikningu að stóru málverki. E
Mun hærra en í þessum E
myndum nær Eggert í lands- E
lagsmálverkum sinum, en þau E
skipa annan sérflokk þessarar E
sýningar. Snilldarverk eru E
Framhald á 10. síðu =
LcmdafrœðÉheiti erlend
Forfeður okkar höfðu að
ýmsu leyti ákveðnar hugmynd-
ir um legu landa sem þeir
höfðu heyrt getið um, og fróð-
ir menn vissu hversu langan
tima tók að ferðast frá einu
landi til annars. Löndum þess-
um gáfu þeir nöfn, svo og
ýmsum merkisstöðum öðrum.
Þannig nefndu þeir Bjarma-
land norðurhéruð Rússlands og
Finnlands, Alpafjöll nefndu
þeir Mundíufjöll, borgina Bari
á Ítalíu Bór, Jerúsalem Jórsali,
og þar fram eftir götunum.
Þorri þessara nafna hefur horf-
ið úr notkun í íslenzku og þau
sjást ekki í ritum nútima-
manna nema verið sé að llkja
eftir fomu orðavali. Öðru máli
gegnir um ýmsa aðra staði,
svo sem sumar helztu borgir
Norðurlanda, Kaupmannahöfn
og Stokkhólm. Engum manni
dytti í hug að nefna þær á
íslenzku Köbenhavn og Stock-
holm, og er það þó góð almenn
regla að nota um landfræði-
leg fyrirbæri þau heiti sem í-
búar landsins nota í sinni eig-
in tungu.
Nú er það svo að landfræði-
leg fyrirbæri eru okkur ekki
öll jafnnákomin. Milljónaborg
við norðanvert Atlanz.haf kem-
ur okkur meira við en jafnstór
borg austur í Kína, og 50 þús. ••
manna bær á Norðurlöndum
er okkur hugstæðari en jafn-
stór bær á Ítalíu. Að öðru
jöfnu er eðlilegra að við gefum
íslenzkt heiti þeim hlutum sem
koma okkur meira við en hin-
um sem eru utan við okkar
áhugasvið.
Ég hygg það hafi farið í
vöxt nú á síðari órum með
aukinni samgöngutækni að
staðir sem löngum hafa heitið
gömlum og meðfærilegum ís-
lenzkum nöfnum séu ekki leng-
ur nefndir þeim, heldur útlend-
um nöfnum — sem eru þá oft
og tíðum dregin af hinu ís-
lenzka heiti. Þarf í þessu ekki
að fara lengra en líta á norska
staði, sem eru oft ekki nefnd-
ir á sama hátt og tíðkast í
annarri hverri íslendingasögu
og íslendingar hafa jafna>gert,
heldur eftir norskri siðvenju.
Þessi ósiður veldur því að oft
er Björgvin ekki neínd svo,
heldur Bergen. Þá er Stafang-
ur ekki nefnd svo, heldur not-
uð hin norska mynd nafnsins,
Stavanger, og þykir jafnvel
fínt í útvarpi að hafa áherzlu
á miðatkvæði til að sýna
norskukunnáttu. Jafnvel er
Þórshöfn í Færeyjum stundum
kölluð hinu danska heiti, en
hvorki færeysku (Tórshavn)
né íslenzku. íslenzk mynd orðs-
ins er þó upprunaleg. Þá eru
staðir á Grænlandi oft kallað-
ir dönskum nöfnum, en hvorki
grænlenzkum né íslenzkum.
Nú segir sjálfsagt einhver
lesandi sem svo að útlendu
nöfnin séu sjálfsögð í notkun
vegna þess hagræðis sem fylg- I
ir því að þurfa ekki að þýða:
þau, einkum í sambandi við
samgöngur. Ekki sé ég að þaue
rök standist, því að það ætt?
ekki að vera neinum erfiðara:
að nota íslenzk orð um staði:
en um annað, þegar hann á
annað borð talar íslenzku. Og'
að minnsta kosti sum staða-
heiti erlendis eru enn notuð
í íslenzkri þýðingu, t.d. Kaup-
mannahöfn. Flugfélög og skipa-
félög ættu að ganga á undan
öðrum með góðu fordæmí un>
að láta ferðaáætlanir sínar
vera með íslenzkum staðaheit-
um, svo langt sem þau nó.
Að sjálfsögðu er ekki nema
stundum unnt að finna ís-
lenzkar þýðingar á erlendurn
staðaheitum, því að yfirleitt;
eru ekki aðrir en hinir algeng-
ustu og þeir sem við þekkjunn
bezt er hafa hlotið íslenzkt
heiti. Stundum komumst við
sökum breyttra aðstæðna í
nánara samband við einhverja
erlenda staði en við höfurrt
óður verið, og er þá rétt að ís-
lenzka heiti slíkra staða. Eittí
slíkra orða er Prestvik, sem
þarlendir menn kalla Prest-
wick, en við höfum fulla heim-
ild til að segja og rita Prest-
vík í móðurmáli okkar, og
beygia orðið eins og' hvert ann-
að örnefni sem endar í -vík
(til Prestvíkur o.s.frv.).
í sambandi við landafræði-
heiti er ekki úr vegi að ’yinn-
ast á þann ósið sem lengi hef-
ur tíðkazt. að nefna ýmsa staðí
alit öðru nafni en íbúarilir
sjálfir eða þarlendir menn aðr-
ir nefna hann. Sem dæmi má
nefna gildru er biaðamenn hafa
stundum flækzt í. að nefnai
staði í Mið-Evrópu enskumi
heitum, o.s.frv. Öðru máli gegn-
ir um staðaheiti sem falla bet-
ur við íslenzkt mólkerfi en or-5
íbúanna sjálfra um staðinn.
Svo er t.d. um Varsjá (pólska
Warszawa). Annað er um Nap-
oli á ítal:u, en marg'ir hafal
nefnt hana Neapel, sem fer
miklu verr í íslenzku en hia
ítalska mynd nafnsins. Höfuð—
borg Finnlands gengur hér oítt
undir sænska nafninu Helsing—
fors, bótt á máli borgarbúai
siálfra heiti hún Helsinki. serm
fer alveg eins vél í íslenzku.
Pfins veear væri sjálfsaat a'5»
nota sænsku myndina Helsing-
fors, ef hún færi betur i:
íslenzku og beygðist þá einst
og íslenzkt orð, en til þess yrð#
að íslenzka hana: Helsingja-
foss, í Helsingjafossi, o.s.frv.