Þjóðviljinn - 24.03.1964, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 24. marz 1964
ÞIÓÐVILJINN
SÍÐA 7
SAUDÁRKRÓKUR
kallar á hjálp
Sauðárkróksbær rambar nú á barmi gjaldþrots
og hefur í neyð sinni leitað aðstoðar JÖfnunar-
sjóðs. Hefur slíkt ekki gerzt áður og ekki borizt
slík beiðni til sjóðsins, frá því að Sveitarstjórn-
arlögin tóku gildi. Hvað veldur nú þessum miklu
ógöngum, sem Sauðárkróksbær er kominn í?
Frá Sauöárkróki — scö yfir kauptúnið og Skagafjörð.
óreiða og óstjórn
Forsaga málsins er að vísu
baeði lðng og flókin, en þó er
auðvelt að svara þessari spurn-
ingu í fáum orðum: Ástaeðan
er fyrst og fremst óstjóm og
óreiðusukk ráðamanna, sem
stjómað hafa með slíkum ein-
daemum, að þeir eru alræmdir
orðnir um land allt.
Eins og kunnugt er voru
hraðfrystihúsið á Sauðárkróki.
eign Fiskvers h.f., og togskipið
Skagfirðingur seld á nauðung-
aruppboði í haust og hreppti
ríkissjóður eignimar. Bæði tog-
skipið og frystihúsið hafa
gegnt mikilvægu hlutverki i
atvinnulífi bæjarins, en rekstur
fyrirtækjanna hefur verið i
botnlausri óreiðu. Ekki hefur
það bætt úr skák, að afli hef-
ur verið tregur og tíðum skort-
ur á hráefni, en ekkl er það
þó eina ástæðan fyrir tapinu,
því að á sama tíma hefur ann-
að frystihús á staðnum starfað
áfallalaust og oft með minna
hráefni, enda ólíkt betur rekið.
Á seinasta ári var svo komið,
að Fiskiver h.f. skorti á þriðja
tug milljóna til að eiga fyrir
skuldum.
Bæði fyrirtækin vom að
miklum hluta eign bæjarins og
var þeim stjómað af íhalds-
meirihlutanum og gæðingum
hans. Til marks um óreiðuna
má geta þess, að löglegir að-
alfundir voru aldrei haldnir i
Fiskiveri h.f. eða Skagfirðingi
frá stofnun þeirra og endur-
skoðun reikninga fór ekki fram
enda var reikningshaldið held-
ur frumstætt.
Reikningar bæjarins
voru engu skárri!
Minnihluti bæjarstjómar hef-
ur um árabil barizt gegn ó-
reiðunni, enda hafa reikningar
bæjarins verið með sama
marki brenndir. Meirihluti
bæjarstjómar hefur þverbrotið
ákvæði laganna um fjárhags-
áætlun og afgreiðslu reikninga.
Þannig voru reikningar fyrir
1959 afgreiddir í lok ársins
’61 og reikningar ’61 á árinu
’63. Þá var bókhaldið oft mjög
villandi og augljóslega ætlað
til að blekkja háttvirta kjós-
endur.
Bæjarfulltrúar minnihlutans
kærðu málið til félagsmála-
ráðuneytisins og fékk bæjar-
stjómin ákúrur fyrir bókhalds-
óreiðu og fyrirskipun um leið-
réttingu reikninganna. Meiri-
hlutinn tregðaðist þó við í
fyrstu. en lét loks undan eftir
ítrekaða kröfu ráðuneytisins.
Hins vegar hefur ekki fengizt
fram sú krafa minnihlutans, að
allur rekstur Fiskivers h.f. og
viðskipti þess við bæjarfélagið
verði rannsakað niður í kjöl-
inn.
Bæjarstjórinn felur
fimm milljónir!
Þegar svo er komið málum,
að helzta atvinnufyriríækið er
ekki aðeins farið á hausinn
heldur er það lika að draga
með sér bæjarfélagið allt í
fallinu, hlýtur það að vera
ótvíræð skylda ráðamanna að
segja rétt og skýrt frá því,
hvemig málin standa og hvað
skuldimar séu háar og leita
síðan eftir vinsamlegu sam-
starfi við minnihlutann til að
leysa hinn sameiginlega vanda
bæjarbúa. En slík vinnubrögð
voru sannarlega ekki að skapi
meirihlutans.
Kögnvaldur Finnbogason,
bæjarstjóri, neitaði lengi að
viðurkenna, hvað skuldimar
væru miklar. og hvíslaði allt
öðrum tölum í eyru flokks-
bræðra sinna í Reykjavík en
kjósendur á Sauðárkróki fengu
að heyra. Þannig lýsti hann því
yfir á bæjarstjómarfundi 7.
janúar sl., að skuldir Fiskivers
h.f. við bæjarsjóð ásamt bæjar-
ábyrgðum næmu aðeins tæpum
4 milljónum. Nokkru síðar var
hann leiðréttur af þeim mönn-
um, sem ráðherra fól að rann-
saka málið fyrir hönd ríkis-
sjóðs, og kom í ljós, að skuld-
imar voru 5 milljónir en á-
byrgðir 4 milljónir, og hafði
bæjarstjóri skotið undan heil-
um fimm milljónum 1 skýrslu
sinni til kjósenda!
Ljón í veginum
I skýrslu þeirri, sem gerð var
að undirlagi fjármálaráðherra,
kom fram sú ábending, að lík-
lega yrði Sauðárkróki því að-
eins bjargað frá gjaldþroti. að
hann fengi framlag úr Jöfnun-
arsjóði sveitarfélaga. Rögnvald-
ur bæjarstjóri tók þessari til-
lögu fegins hendi og lét nú líta
svo út, eins og sér hefði tekizt
með frábærri snilli að útvega
nokkrar milljónir til bæjarins.
Nokkru síðar fór Rögnvaldur
til höfuðborgarinnar að ná 1
milljónimar. Kom hann í ráðu-
neytið með einum helzta for-
ystumanni Sjálfstæðisflokksins,
og vildi fá útborgað, en fékk
þau svör, að málið væri ekki
alveg svona einfalt. Kom nú
í ljós, að ýmis ljón voru i veg-
inum og þá fyrst að lögin fyr-
irskipa tvær umræður í bæjar-
stjóm, áður en beðið er um að-
stoð. Rögnvaldi líkaði þetta
bölvanlega, eins og skiljanlegt
er, en fékk ekki að gert.
Bakarinn glímir við
sannleikann
Hinn 10. og 17. marz fóru
fram umræður í bæjarstjóm
Sauðárkróks um hjálparbeiðn-
ina. Forráðamenn bæjarins
héldu skrípaleiknum áfram og
forðuðust hvers konar sam-
neyti við sannleikann. að því
undanskildu að bæjarstjórinn
játaði nú loksins, hvað bæjar-
ábyrgðir hjá Fiskiveri og úti-
standandi skuldir sem bærinn
glatar, væru háar.
Annar helzti forystumaður i-
haldsins er bakarinn í bænum,
Guðjón Sigurðsson, forseti bæj-
arstjómar. Hann lýsti þvi yfir
á fundinum, að algengt væri,
að sveitarfélög bæðu Jöfnunar-
sjóð um aðstoð, enda væri þetta
ósköp svipað og að biðja um
framlag úr atvinnubótasjóði.
Bæjarstjóri tók undir þessi orð
og var hinn hressasti. Fulltrú-
ar minnihlutans voru heldur
tortryggnir á þessar staðhæf-
ingar. þótt ekki væru þeir í
aðstöðu til að véfengja þær á
staðnum.
Samkvæmt upplýsingum fé-
lagsmálaráðuneytisins er sann-
leikur málsins sá að Jöfnunar-
sjóði hefur engin beiðni borizt
um aðstoð. síðan Sveitarstjóm-
arlögin tóku gildi 1961. Fyrir
þann ti'ma hafði eitt sveitar-
félag, Seyðisfjörður, fengið að-
stoð samkvæmt gömlu lög-
unum. Aðstoð úr Jöfnunar-
sjóði er vissulega engin venju-
leg lánveiting, eins og fram
kemur f eftirfarandi lagagrein-
um:
Verða ráðamenn-
irnir settir undir
opinbert eftirlit?
í 63. gr. segir: Sveitarfélag,
sem er í svo mikilli fjárþröng,
að það telur sér ekki fært að
standa í skilum, getur sent fé-
lagsmálaráðuneytinu beiðni um
aðstoð, ef ætla má. að ekki
rætist úr í náinni framtíð.
Beiðni um aðstoð skal hafa
krafa minnihluta bæjarstjóm-
ar um almenna rannsókn þess-
ara mála, og er skemmtilegt
til þess að vita, að meirihlut-
inn hefur kallað hana yfir sig
sjálfur óafvitandi!
Eða verða þeir svipt-
ir fjárforræði?
Bæjarbúum á Sauðárkróki
mun nú þykja nóg komið af
óstjóm og fjármálaringulredð
ur að vera auðvelt að komast
að samkomulagi um stórfellda
lækkun ábyrgðarskuldanna. En
vonandi trúir enginn stuðn-
ingsmaður bæjarstjórans þeirri
hlægilegu fullyrðingu. að bær-
inn sjálfur fái eitthvað úr
Jöfnunarsjóði, því að auðvitað
borgar sjóðurinn eingöngu til
lánardrottna.
Bærínn á barmi gjaldþrots -
leitar á náðir JöfnunarsjóBs
verið rædd við tvær umræð-
ur í sveitarstjóm .........
1 64. grein segir: Nú hefur
ráðuneytinu borizt beiðni um
aðstoð samkvæmt 63. gr. og skal
það þá láta rannsaka fjárreiður
og allan rekstur sveitarfélags-
ins....
1 65. grein scgir: Að undan-
genginni rannsókn, samkvæmt
64. gr., skal ráðuneytið leggja
fyrir sveitarstjóm að bæta um
það, sem áfátt kann að reyn-
ast við rekstur eða fjárreiður
sveitarfélagsins.
Á bæjarstjómarfundinum 17.^
marz hélt Skafti Magnússon,
fulltrúi Alþýðubandalagsins og
I listans (vinstri menn) því
fram, að beiðnin um aðstoð
myndi leiða af sér rannsókn
og eftirlit með fjárreiðum bæj-
arins. Bæjarstjóri svaraði og
sagðist ekki skilja þessa full-
yrðingu Skafta — auðvitað
kæmi ekkert slíkt til greina.
Var hjálparbeiðnin síðan sam-
þykkt samhljóða.
Eins og allir geta séð á fyrr-
nefndum lagagr., verður óhjá-
kvæmilega fyrirskipuð rann-
sókn á fjárreiðum sveitarfé-
lagsins. og þannig verða ráða-
mennirnir settir undir opinbert
eftirlit. Er nú loksins uppfyllt
íhaldsmeirihlutans. Vona menn,
að fyrirhuguð rannsókn verði
ekki of yfirborðskennd, svo að
komizt verði til botns í öng-
þveiti fjármólanna á Sauðár-
króki í eitt skipti fyrir öll.
Þrátt fyrir öll asnaspörk í-
haldsins er vonandi, að samn-
ingar takizt um greiðslu á-
byrgðanna, en auðvitað er
fjögurra milljóna króna hjálp-
arbeiðni fáránleg, þar sem sjóð-
urinn hefur ekki til ráðstöf-
unar í þessu skyni nema sam-
tals 5 milljónir, og einnig hlýt-
Að lokum má geta þess, að
hjálparbeiðnin til Jöfnunar-
sjóðs getur leitt til þess, að
ráðamenn bæjarins verði settir
af og sviptir fjárforráðum
sveitarfélagsins, en um þetta
segir í lögum:
82. gr.....ráðherra er heim-
ilt að svipta sveitarstjóm fjár-
forráðum sveitarfélags og
skipa því fjárhaldsstjóm, ef
(b) skuldaskil og lánsveiting úr
Jöfnunarsjóði, sbr. 80. gr„ hef-
ur eigi nægt til þess að koma
fjárhag sveitarfélags á heil-
brigðan grundvöll ....-
Til fróðleiks má geta þess
að lokum, að hinn margumtal-
aði og alræmdi íhaldsmeiri-
hluti á Króknum er veikasti
meirihluti á landinu; — hangir
á 176 hluta úr atkvæði. eftir
að ráðuneytið hafði dæmt tvö
atkvæði vinstri manna ógild á
heldur hæpnum forsendum. Og
enn hangir lif bæjarstjómar-
meirihlutans í veikum þræði
félagsmálaráðuneytisins að við-
bættri ærunni!
Surtseyjarveggteppi
Verksmiðjan Álafoss hlcypir
um þessar mundir af stokkun-
um nýrri tegund listiðnaðar.
Hér er um að ræða forkunnar-
fagurt veggteppi, ofið úr is-
lenzkri ull. f teppið er ofin
mynd af Surtseyjargosinu eftir
málverki Ragnars Lárussonar.
Það hefur ekki gerzt fyrr hér
á Iandi, að málverk listamanns
sé þannig ofið i veggteppi, en
Álafoss mun hafa hug á að
halda áfram á þessari braut.
Veggteppið er mjög sérstætt,
eins og nærri má geta, með
slíkt náttúruundur i sér falið.
Það er ofið úr íslenzkri ull í 7
Iitum. Mölur fær ekki grandað
þessu nýstárlega teppi, þvi í
ullina er blandað Eulan-möl-
varnarefni.
Ekki er að efa, að margir
munu hafa hug á að eignast
slíkan grip, sem svo smekk-
lega er tengdur hinni sérstæðu
náttúru íslands. Teppið er of-
ið í gólfteppa-vefstól í Álafoss-
verksmiðjunni.
HÁSKÖLABfÖ:
Myndin í
speglinum
** Bretar haía gert margar
góðar sakamálamyndir, og
margar betri en þessa. Þessi
er með daufara móti, sér-
staklega vegna þess að í
henni er engin gáta. og at-
burðarásin lítt spennandi.
Eigi að síður er þetta
þokkalega gerð mynd, eins
og vænta mátti, og hún lýsir
vel viðbjóðslegu og óprúttnu
atferli hórumagnara í London,
og baráttu lögreglunnar við
þá.
Augic nokkur Cortona
(Terence Morgan) er látinn
laus úr fangelsi eftir að hafa
afplánað refsingu fyrir vænd-
iskvennamiðlun. Hann er for-
herðingin uppmáluð, og byrj-
ar aftur hórumangið. Hann
setur upp Ijósmyndastofu og
módel-skóla, því vændisrekst-
urinn verður að vera dulbú-
inn á Englandi.
Scotland Yard laumar lög-
reglukvendi í skólann, og
yndisþokki hennar verður
hinum harðsvíraða og ób;l-
gjama glæpamanni að falli.
e.þ.
AUSTURBÆ J ARBÍ Ö:
Morðleikur
*** Þessi þýzka sakamála-
mynd er ekki ein af þessum
krossgátum þar sem enginn
má vita hver morðinginn er
fyrr en á síðasta augnabliki
og hlýtur þá að vera ein-
mitt sá sem sízt skyldi. Nei,
þessi mynd byrjar að vísu
á því að augum morðingjans
er fylgt um íbúð myrtrar
konu. en eftir stutta stund
sjáum við hann sjálfan
Spennu er hinsvegar haldið
uppi í myndinni með því að
í sífellu er spurt af því hvort
honum takizt að koma
óvæntu vitni fyrir kattamef
áður en það er um seinan
og fléttast þessi vandkvæði
saman við margvíslega per-
sónulega árekstra milli fólks
sem skemmtir sér að leika
morð í leiðinlegu samkvæmi
hjá einhverjum nýríkum
drjóla.
En þótt samkvæmið hafi
verið leiðinlegt þá er mynd-
in það ekki. Stjórnandinn,
Helmuth Ashley, hefur hald-
ið vel á spöðunum og kem-
ur til skila sviðrænum
möguleikum sögunnar af
sannri fagmennsku og tekst
að skapa trúverðugt and-
rúmsloft og mátulega æsilegt.
Hann hefur einnig mjög
þokkalegum leikendum á að
skipa og skulu þeir ekki tald-
ir hér.
Á undan var sýnd brezk
fréttamynd og fjallaði hún
að hálfu leyti um drauga-
gang í fomlegu húsi einu þar
í landi svo að ekki erum við
íslendingar alveg einir á skipi
með okkar hjartfólgnasta á-
hugamál. Það var meira að
segia sýnt hvernig miðill
kvað draugsa niður með blíð-
mælgi og var að þessu bezta
skemmtun.
Á.B.
TÖNABÍÖ:
Víðáttan mikla
*** Það er að vísu ofsagt,
að þessi mynd sé bezta mynd
ársins, eins og auglýsingar
hafa eftir kvikmyndagagn-
rýnendum í Englandi. Hitt
er rétt, að hún ber af flest-
um úr „villta vestrinu” svo-
nefnda. Ber til þess skemmti-
legur söguþráður og prýði-
legur leikur.
Ungur skipstjóri tekur upp
á því að heitbinda sig ungri
stúlku, sem er dóttir vold-
ugs jarðeiganda vestur þar.
Þegar hann kemur svo að
kvænast stúlkunni lendir
hann f miðju stríði tveggja
ættarhöfðingja, sjálfur er
hann friðsemdarmaður og
talinn raggeit fyrir bragðið.
Atburðarrásin gerist svo I
vel þekktum stíl og skal ekki
lengur rakin. Gregory Peck
leikur skipperinn prýðisvel,
og Jenan Simmons á hér eitt
sitt bezta hlutverk til þessa.
Burl Yves leikur annan ætt-
arhöfðingjann en Charles
Heston h nn. Báðir gera þeir
hlutverkum sinum ágæt skil,
einkum Burl Yves.
J.Th.H.