Þjóðviljinn - 02.07.1964, Qupperneq 10

20 SlÐA
ÞJÓÐVILJINN
Pimmtödagur 2. juh' 1964
órað fyrir. Hann hafði aldrei
fengið nafnbreytinguna lögfesta,
og þegar hann gekk í herinrt.
fannst honum hann koma heim
aftur, þegar hann innritaði sig
undir nafninu John Andrus.
önnur nöfn úr fortíðinni birt-
nst, nöfn sem hann hafði ekki
hugsað um í mörg ár Walter
Bushell, Otis Carrington, Gene-
vieve Carr, Harry Davies. Char-
les McKnight, Lwerence Myers,
Frederick Swift, Boris Ilenski
(ekki sérlega bandarískt, en hann
var tónlistarmaður og tónlistar-
maður þurfti ekki að láta skrifa
nafn sitt með ljósaletri eða hugsa
um að það léti vel í eyrum
hinna innfæddu). Carlotta Lee,
enn fleiri nöfn — nöfn á fólki
sem var dáið eða hafði farið
i hundana eða orðið frægt eða
hann hafði misst sjónar af og
nafnið á konunni sem hann hafði
gifzt og skilið við. Þar sem hann
sat í myrkrinu, fékk hann næst1
um ómótstæðilega löngun til að
flýja. Hefði hann verið einn
vissi hann að hann hefði risið
■á fætur og þotið út úr kvik-
myndahúsinu, en hann leit á
Delaney, sem sat í hnipri í næsta
sæti og tuggði tyggigújnm sitt
með áfergju meðan hann horfði
6vipbrigðalaust upp á tjaldið, og
hann hugsaði með sér: Ef hann
þolir það, þá þoli ég það líka.
Svo hófst kvikmyndin og hann
leit ekki framar á Delaney.
Kvikmyndin fjallaði um ungan
mann í smábæ; hann varð ást-
fanginn af fullorðinni konu. sem
rak bókabúð. 1 þriðja hlutanum,
eftir stolnu stundina, sem kvik-
myndin dró nafn sitt af og hinn
háttvfsa við.^kilnað (vegna eftir-
litsins) í bakherbergi bókabúðar-
innar, komst upp um synd þeirra
og kjafhátturinn upphófst og
konan fékk óskaplegt ámæli. og
svo kom eitthvað skelfilega
barnalegt um afbrot sem ungi
maðurinn framdi til að fá pen-
inga til að hjálpa henni, svo að
hún gæti verið kyrr í bænum.
og svo var góður og heimspeki-
lega sinnaður dómari, sem talaði
um fyrir unga manninum og
leiddi honum fyrir sjónir hver
skylda hans væri. og svo sorg-
lég kveðja unga mannsins og
konunnar og síðan hamingjurik
myndarlok, þar sem ungi mað-
HÁRGREIÐSLAN
Hárgre’fSslu og
snyrtistofa STETNU og DÓDÖ
Laugavegi 18. III h. (lyfta)
SÍMI 24616.
P E R M A Garðsenda 21
SÍMI: 33968. Hárgreiðslu- og
snyrtistofa.
Dömur! Hárgreiðsla við
allr® hæpi
T.7 ARTv A RSTOFAN
Tiarr.argötu 10 — Vonarstræt-
ismegin — SÍMI’ 14662
HARGRETÐSLUSTOFA
AUSTURB/EJ AR
(Marfa Guðmundsdóttiri
Laugavegi 13. — SlMI: 14656
— Nuddstofa á sama stað.
urinn sneri aftur til indælu og
frjálslegu ungu stúlkunnar, sem
reynzt hafði honum trú og dygg
í öllum hans vandræðum.
En heimskulegur söguþráður og
allt hið gamalkunna krydd,
skipti ekki máli. Jack hreifst
af myndinni, ekki vegna þess að
það var hann sjálfur sem var
ungi maðurinn í myndinni (ungi
maðurinn var honum jafn fjar-
lægur og framandi og allir aðrir
á tjaldinu) og ekki vegna þess
að hann sá nú aftur (í dálítið
hlægilegri tízku þeirra daga)
fallegu konuna, sem hafði verið
konan hans og hann hafði eitt
sinn elskað og síðan hatað, held-
ur vegna hraðans, öryggisins,
| þess raunveruleika, sem Delaney
tókst að blása í hvert atriði,
hvort sem það voru þau slæmu,
eða hin rólegu og ósviknu atriði
milli unga mannsins og konunn-
ar, eða hin tilfinningasömu og
viðkvæmnislegu sem þurftu líka
að vera með. Kvikmyndin var í
snöggum. rykkjottum stíl sem
aldrei brast, og jafnvel nú gat
Jack séð hvers vegna hún hafði
orðið svo geysilega vinsæl, séð
hvernig Delaney hafði gert
•hann að stjömu.
Það væri. ekki ,til frambúðár
séð hvers vegna kvikmyndin
hafði lifað og hafði verið sýnd
upp aftur og aftur um allan
heiminn í mörg ár.
Hann sat og horfði á sjálfan
sig og var undrandi yfir því,
hve góður hann hafði verið.
Hann var fullgamall í hlutverkið
(í kvikmyndinni átti hann að
vera nítján ára drengur, nýbúinn
í menntaskóla), en einhvern veg-
inn hafði honum tekizt að ná
þessum ungæðislegu hreyfingum
sem einkenna ringlaða pilta, sem
eru að þroskast og verða full-
orðnir í rykkjum og stökkum.
Hann var fyndinn þegar hann
átti að vera það, og það var eins
og hann liti allan tímann inn í
eigið hugskot og drægi upp ná-
kvæma mynd af sjálfum sér,
sársaukafulla og hlægilega.
Hann mundi alls ekki eftir
því að hann hefði verið svona
góður. Eftir þessa kvikmynd
hafði hann aðeins verið góður í
tveim öðrum myndum, sem hann
hafði leikið í undir stjóm Delan-
eys, og það sem hann myndi um
sjálfan sig frá þeim tíma var
grafið undir minningunni um
verri sýningar hjá öðrum leik-
stjórum. Þetta var líka bezta
kvikmynd Delaneys, gerð þegar
hann var á hátindinum, viss um
eigin getu og fullur fyrirlitning-
ar á öllu öðru í heiminum en
hæfileikum sjálfs síns, áður en
hann var byrjaður að endur-
taka sig, fyrir daga allra eigin-
kvennanna, fyrir tíma allra
hinna óskaplegu peninga og
blaðaviðtala og stríðsins við
skattayfirvöldin.
Þegar hápunktur myndarinnar
kom. atriðið um nóttina á braut-
arstöðinni, dimmri og mannauðri
í ömurlegri suddarigningu, þegar
ungi maðurinn kom útúr myrkr-
inu ásamt konunni sem hann
hafði elskað, til að bíða eftir
lestinni, sem átti að flytja hann
burt og útúr lífi hans, gleymdi
Jack, að hann var í framandi
borg, fimm þúsund mílur og
meira en tuttugu ár í burtu frá
hinni einangruðu, saklausu Am-
eríku, með smábæjarbrautar-
stöðvum og blístri úr fjarlægð
yfir akra og engi, upplýstum
veitingahúsagluggum, svörtum
burðarkörlum, gömlum leigubíl-
um sem biðu í myrkrinu og bíl-
stjórum sem reyktu sígarettur í
myrkrinu og töluðu með hrjúf-
um, áhugalausum röddum um
knattleik og kvenfólk og kreppu.
Meðan hann sat bergnuminn
af hinni tilbúnu sorg á tjaldinu
og horfði á slitnu, gömlu kvik-
myndina og hlustaði á hið ósam-
stillta skóhljóð, meðan elskend-
urnir gengu hægt eftir brautar-
pallinum og hurfu eða birtust
aftur í daufu skininu frá stöku
lömpum og meðan hann hlustaði
á slitróttar setningar hinnar á-
takanlegu kveðjustundar, var
honum ekki lengur Ijóst að hann
var að horfa á sjálfan sig vinna
verk leikarans, ekki lengur Ijóst,
að þetta var kona sem hann
hafði lifað með og hafði verið
honum ótrú, sem gekk þama á
tjaldinu síðustu tvær, ömurleg-
ustu mínútumar við hliðina á
skugga piltsins. Á þeirri stund
var hann á þessum aldri og hann
vissi hvemig það var að vera
ungur og svikinn á slíkum stað.
Og hann fann enn eins og áður,
með öllum þess erfiðleikum. hina
ofsalegu og óendanlegu þrá eftir
líkama þessarar konu, með ynd-
islegt og ósnortið andlitið sem
8
hvarf og birtist undir brautar-
lömpunum, þrá, sem hann hélt
að hefði að eilífu horfið í svik-
um og ásökunum og skilnaði.
Þegar Ijósið kviknaði, sat hann
grafkyrr andartak. Svo hristi
hann höfuðið til að losa sig við
fortíðina. Hann sneri sér að Del-
aney, sem sat samanhnipraður
í stól sínum með höndina á
gleraugnaarminum. önugur og
bitur á svipinn, eins og gamall
knattleikari sem var einmitt áð
tapa spennandi keppni.
— Maurice, sagði hann alúð-
lega, vegna þess að honum þótti
vænt um Delaney og honum var
alvara. — Þú ert mikill maður.
"Delaney sat hreyfingarlaus,
næstum eins og hann hefði ekki
heyrt hvað Jack sagði. Hann tók
af sér þung, klunnaleg gleraug-
un og starði á þau, tákn særðs
stolts. hégómaskapur sem snerist
til vamar, sjónar, sem aldurinn
hafði gert daufa og skrumskælda.
— Ég var mikill maður, sagði
hann hásum rómi. — Við skulum
koma héðan.
Despiére stóð og beið á gang-
stéttinni fyrir utan kvikmynda-
húsið. Þegar hann sá Jack og
Delaney koma saman út í hópi
hinna síðustu kvikmyndahúss-
gesta. þaut hann til þeirra, glað-
ur og hrifinn. — Ég sá hana,
Maéstro, sagði hann. — Jollissi-
mo. Ég er enn með tárvot augu.
Hann faðmaði Delaney að sér og
kyssti hann á báðar kinnar.
Stundum hafði Despiére gaman
af að haga sér eins og Frakki
á leiksviði. Nokkrir þeirra sem
horft höfðu á kvikmyndina
horfðu forvitnislega á mennina
þrjá og Jack heyrði stúlku segja:
— Ég þori að veðja að þetta er
hann, og vissi eins og alltaf, að
hann hafði næstum þekkzt. —
Þér verðið að segja mér hvemig
var að sitja þama, sagði Desp-
iére, — eftir allan þennan tíma
og sjá hvert snilldarverkið af
öðru líða yfir tjaldið.
— Ég segi ekki nokkum skap-
aðan hlut, sagði Delaney og hörf-
aði undan. — Ég vil alls ekkert
um þetta tala. Ég vil fá að borða.
Ég er svangur. Hann skimaði í
kringum sig eftir bílnum og bíl-
stjóranum.
— Delaney, sagði Despiére. —
Þér verðið að læra að vera vin-
gjamlegri við aðdáendur yðar
meðal blaðamanna. Hann sneri
sér að Jack og tók hlýlega í
handlegg hans. — Dottóre, sagði
hann. — Ég hafði ekki hugmynd
um að þér hefðuð verið svona
laglegur í þá daga. Hamingjan
góða, hvað stúlkumar hljóta að
hafa verið hrifnar af yður, Dott-
óre! Dœoiére talaði ítölsku,
ensku, þýzku og ppænsku auk
frönsku og þegar hann var með
Jack á Italíu, fór hann að lands-
siðum og kallaði Jack Dottóre.
I Frakklandi notaði hann Mons-
icur le Ministre og sneiddi með
með því að stöðu Jack í utan-
ríkisþjónunni. — Voruð þér ekki
að rifna af stolti yfir sjálfum
yður þama inni í kvöld? Despi-
ére baðaði höndunum í átt að
kvikmyndahúsinu.
— Alveg að rifna, sagði Jack.
— Kærið þér yður ekki um að
tala um það? sagði Despiére
undrandi.
— Nei.
— Að hugsa sér, ef ég hefði
gert þessa kvikmynd, sagði Desp-
iére. þá myndi ég ganga fram
og aftur um götur Rómaborgar
með auglýsingaspjöld í bak og
fyrir sem á stæði: Þetta er mitt
verk, verk Jean-Baptiste Desp-
iére.
Despiére var grannur og kvik-
legur maður, klæddur aðskornum
fötum með stoppuðum öxlum,
sýnilega saumuðum í Róm. And-
lit hans var fölt og lifandi,
munnurinn kaldhæðnislegur og
franskur og augun grá og stór
og geislandi. Hárið var svart og
stuttklippt og burstað fram eins
og tíðkaðist í kaffihúsunum við
St. Germain-des-Prés. Það var
erfitt að átta sig á aldri hans.
Jack hafði þekkt hanri í meira
en tíu ár og hann virtist ekki
hafa elzt minnstu vitund allan
þann tfma, en Jack gizkaði á að
hann væri kominn undir fertugt.
Hann hafði átt heima í Banda-
ríkjunum, og þótt hann talaði
með frönskum hreim hafði hann
tileinkað sér töluvert af banda-
rísku slangi. sem hann notaði
faglega og tilgerðarlaust. Hann
hafði verið í frjálsa, franska
flughemum á stríðsárunum eftir
að hann slapp til Englands. rétt
fyrir uppgjöfina, og hafði verið
siglingafræðingur í Halifaxvél í
flugdeild sem send var til Rúss-
lands. Hann hafði komið þaðan
með ónýtan maga og hann spurði
ævinlega fólk. einkum Banda-
ríkjamenn, hvort til værf maga-
sárslækning sem leyfði áfengis-
neyzlu. Hann var dugandi og
heppinn blaðamaður. sem vann
hjá góðu blaði, en hann var allt-
af skuldugur, einkum vegna ör-
lætis og kæruleysis um peninga.
en líka vegna bess að langtím-
um saman aftók hann að vinna
nokkuð. Hann vissi hvar ÖIT veit-
ingahús voru og hverjir voru í
hvaða borg á hverjum tíma og
þekkti skímamöfn allra falleg-
ustu stúlkna ársins. Hann var
alls staðar boðinn og fékk upp-
lýsingar hjá innanríkisráðhermm
og liðsforingjum og kvikmynda-
stjömum og hann borgaði fyrir
sig með greind sinni og hnyttni
og lífsfjöri, og hann átti furðu-
lega marga fjendur.
Billinn ók fram og þeir sett-
ust allir inn í hann, Delaney
spurði ekki hvar þeir vildu
borða. heldur urraði nafn á veit-
ingahúsi og seig svo saman f
homi sínu. Hann þagði og virtist
hvorki hlusta á Desepiére né
Jack alla leiðina til veitinga-
hússins.
— Ringulreiðin byrjar efst
uppi, sagði Despiére þvert yfir
borðið í rólegu veitingahúsinu.
— I stóra opinbera byggingunum
með styttum af Skynseminni og
Réttlætinu og fomarldarhetjum f
anddyrinu. Er til nokkur venju-
legur maður. sem væri svo vit-
laus að ráðast á Suezskurðinn án
þess að eiga olíubirgðir? Hann
16250 VINNINGAR!
Fjórði hver miði vinnur.að rr.eðaltali!
Haestu vinningar 1/2 milljón krónur.
Lægstu 1000 ferónur.
Dregið 5. hvers mánaðar.
GANGAN
Hugsjónin vakir, Hemámsandstæðingar
hefja nú sína göngu úr Keflavík.
Sjáið, þar eru sannir Islendingar,
saltið í vorrar þjóðar pólitík.
Þeir eru til sem þora að sýna merkið,
þreyta sitt skeið með óbilandi k'jark,
þar sem á eftir orðum kemur verkið,
og eftir hverja spyrnu skora mark.
Því eftir tveggja áratuga frelsi
þarf inn á við að heyja frelsisstríð,
hvort á oss skuli aftur leggja helsi
engu betri en voru á fyrri tíð.
Og þó að freisti margra sjónvarpsmyndin
og meint þar fái æskan griðaskjól;
af glæpasora litast þroskalindin
frá landsins hæsta sessi að kotungsstól.
Hví eru til þeir menn sem ekki muna
þá móður sem þeim gefið hefur allt
og hennar fóstri ekki vilja una,
vom erfðarétt og landið gefa falt?
Hví eru til þeir menn sem ekki muna
þá menningu sem þjóð vor skóp og ól,
sem leiddi oss frá hungri, frosti og funa
til framvindu á eigin veldisstól?
Þeir virðast ekki veginn lagða rata,
þótt vörðubrotin ennþá séu skýr,
og fara villir, frelsi og erfðum glata
í faðmlögum við hernáms ævintýr.
Hví rís þú ekki upp mín þjóð og efnir
til andspyrnu á sölutorgsins hæð;
sérð þú ei hvert áframhaldið stefnir
úr andans reisn, í kotungssálar smæð?
Þó tuttugu ára fögnum unnu frelsi,
er fangi okkar kæra ættarjörð
á meðan berum hersetunnar helsi
og hrammur kaldur vefur nes og fjörð.
Vér viljum ekki lengur amrískt eitur
og aldrer framar herskálanna glaum.
Því ísland, það skal okkar helgi reitur,
og einir höldum þar um stýristaum.
Vér göngum áfram, bráðum múrinn brestur,
ef beitum viljans styrk og kaldri ró;
og setudátar víkja burt í vestur;
þá verður friðlýst okkar „Jeríkó“.
Frímann Einarsson.
FERÐIZT
MEÐ
LANDSÝN
• Seljum farseðla með flugvélum og
skipum
Greiðsluskilmálar Loftleiða:
• FLOGIÐ STRAX - FARGJALD
GREITT SÍÐAR
• Skipuleggjum hópferðir og ein-
staklingsferðir
REYNIÐ VIÐSKIPTIN
FERÐASKRIFSTOFAN
LfVIM D SYN Tr
TÝSGÖTU 3. SÍMI 22890. •— P.O. BOX 465 — REYKJAVÍK.
UMBOÐ LOFTLEIÐA.
i
4
i
*