Þjóðviljinn - 29.09.1964, Blaðsíða 10

JO SlÐA
ANDRÉ BJERKE:
EIN-
HYRNINGURINN
Fjórir menn sátu umhverfis
borðið með grænu flókaplöt-
unni. Kyrrðin í stofunni var
djúp og þétt. öðru hverju
hreyfðist hönd með hægð, þeg-
ar spili var slegið út eða slag-
ur tekinn. Annars sátu þeir eins
og negldir niður. hver þakvið
sína leyndardómsfullu viftu,
hreyfingarlausir eins og höfuð-
áttimar fjórar sem bridgespilar-
ar draga nöfn sín af.
Vísindamaður, skáld, kaup-
sýslumaður og blaðamaður. Það
voru menn úr hinum mynduga
aldursflokki sem stjómar þjóðfé-
laginu, þrír þeirra hálffimmtug-
ir, blaðamaðurinn tíu árum
. yngri. En nú vom þeir búnir
að gleyma aldri sínum og á-
byrgð í samfélaginu. Heimurinn
umhverfis þá var ekki til. Tog-
streitan milli austurs og vesturs
Og vetnissprengjan, frelsisbar-
átta Afríku og Efnahagsbanda-
lagið; allt var þetta gleymt
vegna hálfslemms í hjarta.
Mennimir fjórir vom að leik, en
af jafnmikilli alvöm og þeir
væm að spila um öriög heims-
ins. Vísindamaðurinn og kaup-
sýslumaðurinn gegn skáldinu og
blaðamanninum — raunvísindin
gegn hugvísindunum — í bar-
áttu um heimsyfirráðin á grænu
borði.
Böhmer forstjóri sat hjá. Hann
hafði kveikt sér í smávindli og
hallaði sér afturábak í stólinn,
að því er virtist rólegur og á-
hyggjulaus. En gegnum reyk-
skýið fylgdist hann vökull með
hverri hreyfingu á litla græna
vígvellinum fyrir framan sig,
eins og hershöfðingi úr bæki-
stöð sinni. Honum fannst hann
ábyrgur fyrir gangi omstunnar;
hann hafði svarað með sex
hjörtu eftir kröfu doktorsins. Og
nú var spilið á mjög spennandi
stigi.
Hin æsandi þögn var rofin af
hversdagslegu hljóði. Það glamr-
aði í glösum við silfurbakka. Og
ung kvenrödd hvíslaði varfæm-
islega: Á ég ekki að koma með
svolítið konjak handa ykkur.
Álfur?
Nordberg bandaði í áttina að
friðarspillinum: Ekki alveg
strax, Lísa!
Rithöfundurinn var þekktur að
heldur takmörkuðu áliti á hinu
kyninu. Nú fékk hann hörkulega
og þýðingarmikla hrakku við
nefrótina: Er það ekki alveg eft-
ir kvenfólkinu að fremja þau
helgispjöll að glamra í glösum,
þegar karimenn heyja baráttu
upp á líf og dauða?
En eins og flestir yfiriýstir
kvenhatarar var hann mjög ást-
fanginn af konunni sinni. Þegar
hann var búimi að spila út
HÁRGREIÐSLAN
Hárgreiðslu og
snyrtistofu STEINU og DÓDÓ
Laugavegi 18, III. h. Tlyftay —
SÍMI 2 4616.
P E R M A ©arðsenda 21. —
SlMI: 33 9 68. Hárgreiðslu og
snyrtistofa.
D ö M ET R I
Hárgreiðsla við allra hæfi *—
TJARNARSTOFAN. — Tjamar-
götu 10 — Vonarstrætismegin —
SlMl: 14 6 62.
HARGREIÐSLUSTOFA
AUSTURBÆJAR — fMaría
Guðmundsdóttiri Laugavegi 13.
— SIMI: 14 6 56. — Nuddstofa á
sama stað.
spaðatvisti, brosti hann afsak-
andi til hennar: Við emm að
verða búnir, vina mín! Og þá
verður gott að fá drykk.
Frúin lagði bakkann frá sér í
hæfilegri fjarlægð frá spila-
mönnunum og læddist í áttina
að eldhúsdymnum. I dymnum
stóð hún andartak og horfði til
baka á hinar fjórar herskáu
skyttur umhverfis spilaborðið.
Hún brosti með sjálfri sér:
Bridgespilarar em sannarfega
vandræðagestir; en samt sem áð-
ur er gaman að horfa á menn
sem em niðursokknir í spila-
mennsku .... Til að mynda
doktor Kahrs, nýi, lærði gestur-
inn okkar: hann starir rannsak-
andi á spilin sín rétt eins og
hann sé einmitt í þann veginn
að leysa lífsgátuna; það er eins
og hann vinni Nóbelsverðlaun
með hverjum slag .... Eða
blessaður skáldbóndinn minn,
með hárið beint upp í loftið eins
og hann hafi verið að fá inn-
blástur að harmleik ________ Já,
harmleikur er það — með 52
smáleikurum úr pappa. Það er
bezt að tmfla þá ekki ....
Böhmer gaut augunum á mót-
spilara sinn; það leyndi sér ekki
að doktor Kahrs þótti gott að
eiga spilið. Hann spilaði út á
sérstæðan, rökvísan hátt eins og
hvert spil væri vísindaleg rök-
semd sem hann legði fram. Sál-
fræðingurinn var afbragðs
bridgespilari. þekktur fyrir að
hafa hugsað upp endurbót á
Vinar-kerfinu. Og hann var
þekktur maður í menningariíf-
inu. En með þessum hópi var
hann nú í fyrsta skipti; hér var
það aðeins Böhmer sem hafði
þekkt hann persónulega fyrir.
Bridgekvöldin hjá Nordberg
vom orðin býsna fastmótuð.
Komið var saman tvisvar í mán-
uði, hinn fyrsta og hinn fimm-
tánda, og stundimar við spila-
borðið höfðu smám saman feng-
ið á sig hefðbundið form, sem
útfært var á fastan og hátiðleg-
an hátt. Þetta kvöld, hinn 15.
október. höfðu verið allar horf-
ur á fráviki frá venjunni, því
að fjórði maður hafði tilkynnt
gild forföll. En Böhmer hafði
fengið doktor Kahrs til að
hlaupa í skarðið. Og forstjórinn
hafði svolítinn bakþanka með
því að bjarga kvöldinu einmitt á
þennan hátt; valið stafaði ekki
eingöngu að viðurkenndri leikni
sálfræðingsins í bridge. Þrátt fyr-
ir óskáldlega og jarðbundna at-
vinnu sína — í pappakassaiðn-
aðinum — hafði Böhmer,áhuga
á lífsviðhorfum. Þess vegna
langaði hann til að leiða Nord-
berg og Kahrs saman — í von
um að fá að sjá keppni milli
andstæðinga í öðmm og meiri
leik. Það var ekki ýkja langt
síðan Nordberg hafði í blöðun-
um birt eina af hinum harðorðu
ádeilugreinum sínum: — Ábyrgð
vísindanna á skyssum 20. aldar-
innar. Og Kahrs hafði svarað
með álíka hvassyrtri og rök-
vísri grein: — Ábyrgð heimsk-
unnar á vantrú 20. aldarinnar
á vísindum. Ritdeilan hafði
staðið vikum saman og verið,
litskrúðugt framlag hins andlega
lífs í Osló þetta haust.
Það hafði þegar sett sinn sér-
staka blæ á spilamennsku
kvöldsins, að rithöfundurinn og
vísindamaðurinn vom andstæð-
ingar. Til þessa höfðu þeir ekki
mælt orð sem stóð í sambandi
við fyrri deilu þeirra, aðeins
rætt um spilið. En það var aug-
Ijóst af sjálfri spilamennskunni
að eitthvað lá í loftinu milli
þeirra. Þeir vom hinir sjálf-
sögðu höfuðpaurar keppninnar;
næstum undantekningarlaust
ÞIÓÐVILJINN
Þriðjudagur 29. september 1964
hafði annar þeirra stjómað
spilinu meðan mótspilarinn
dæmdist til óvirkrar hjásetu.
Báðir virtust alteknir ákafri
löngun til að vinna einmitt þessa
rúbertu. Röhmer fannst sem
Kahrs spilaði djarfar en hann
átti vanda til: harm tefldi oft
á tvær hættur og það var ólíkt
honum og var í mótsögn við
hans eigin endurbót á Vínar-
kerfinu. Það virtist vera honum
mikið kappsmál að eiga sögnina
og það hafði kostað hann og
mótspilarann nokkur töp. Nú
stóð tæpt hjá báðum aðilum; ef
Kahrs tækist að vinna þetta
hálfslemm, hefðu þeir unnið
rúbertuna. Röhmer hélt að hon-
um tækist það. Hann virtist svo
dæmalaust ömggur um sig; slag-
imir hlóðust upp hans megin
við borðið. Þeir vom eins og
hlutir á færibandi, sem nákvæm
vél flutti á sama stað ....
En það lá eitthvað í loftinu.
Og nú gerðist það sem kom hinu
spilinu af stað.
Strand, blaðamaðurinn, hafði
hikað óvenju lengi með að spila
út; hinir vom famir að líta á
hann óþolinmóðir. Hann var bú-
inn að draga eitt spilið útúr
viftunni og hélt því á lofti
{Irykklanga stund. Svo stakk
annað kort og fleygði því á
borðið í skyndi. Það var laufa-
gosi.
Kahrs, sem sat vinstra megin
við hann. beit á vörina. Hann
lék út drottningunni — og það
var gremjuvottur í hreyfingunni.
Or hendi Nordbergs kom kóng-
urinn, eldsnöggt eins og byssu-
skot. Á borðinu lágu aðeins
hundar í laufi. Strand sópaði til
sín slagnum.
. Og nú gekk alít fljótt fyrir
sig. Kahrs tók nokkra slagi í
viðbót; svo hirti Nordberg þann
síðasta. Hann ýtti honum til fé-
lagans og brosti sigrihrósandi:
Þetta var bit!
Strand laut yfir reiknings-
blokkina með ánægjusvip. Re-
doblað — bit. 400 til okkar.
Böhmer leit með uppgjöf í
svipnum á sína eigin blokk. Þeir
era svínheppnir í kvöld, taut-
aði hann.
Þetta meinleysislega orð hafði
undarleg áhrif á Kahrs. Allt í
einu kviknaði í honum — af
nokkm sem alls ekki átti að
vera neisti. Heppnir! sagði hann
hátt og fullur hneykslunar. Svo
áttaði hann sig og bætti við
þurrlega: Það er ekki til neitt
sem heitir heppni í spilum.
Skipting spilanna er eingöngu
háð tilviljun.
Röhmer rétti úr sér í stólnum.
Honum mislíkaði þessi ofanígjöf
og hann skildi ekki hvað hún
átti að þýða. Það var að minnsta
kosti heppni fyrir andstæðinga
okkar að Strand spilaði undir
laufakónginn hjá Nordberg og
píndi út drottninguna yðar á
réttu andartaki, sagði hann.
Strand kinkaði kolli. Þetta var
nú skrýtið. Ég ætlaði að fara
að spila út spaða, en svo tók ég
sem sé laufagosann. Og ég hef
enga hugmynd um hvers vegna
ég gerði það.
— Vegna þess að ég óskaði
þess. tók Nordberg til orða. Það
var hugsanaflutningur.
Þetta orð átti að vera neisti.
En nú var sálfræðingurinn við-
búinn og lét ekki kveikja í sér
aftur. Hann lét sér nægja að
yppta öxlum hirðuleysilega:
Hugsanaflutningur, ójá. Það er
fmt orð yfír. slembiluklcu.
Blaðamaðurinn vaknaði í
Strand: Em ekki vísindin í þann
veginn að viðurkenna hugsana-
flutning, doktor Kahrs?
— Vísindin? Tæplega. En það
er orðið móðins að trúa á
drauga — því miður einnig
meðal sumra starfsbræðra
minna.
— En hin dulrænu sálvísindi?
byrjaði Strand.
— era nútíma nafn á hjátrú!
Hinn kunni vísindamaður
hafði varið miklum hluta ævi
sinnar til baráttu gegn hindur-
vitnum og alls kyns dulrænu
kukli. Og nú kom sérstakt blik
í augu hans. Hann varð næstum
hátíðlegur í fasi þegar hann tal-
aði fyrir hinu heilaga máli
skynseminnar. Lotinn og lima-
langur, með grannleitt. hörku-
legt andlit og h'tinn hökutopp,
minnti hann allt í einu á dýr-
lingsmynd eftir E1 Greco. Ef
hann varð ákafur i samræðum
— eins og nú — hætti gleraug-
unum til að renna niður eftir
mjóu nefinu. Hann ýtti þeim á
sinn stað á milli augnabrúnanna.
Gestgjafinn hafði risið á fæt-
ur og sótt konjaksflöskuna og
glasabakkann. Hann fór að hella
í glösin. Blaðamaðurinn var ná
búinn að fá áhuga á viðtalinu:
En doktor Kahrs, sem vísinda-
maður hljótið þér að þurfa að
sanna fullyrðingar, áður en
þér —?
— Þökk, þökk, ekki meira.
Höndin, sem lyft var, stöðvaði
bæði Nordberg við að hella í
glasið og spurningu Strands.
Doktorinn tók af sér gleraugun
og fór að fága þau með dálitl-
um skinnbút sem hann tók úr
brjóstvasanum. Síðan hélt hann
áfram: Um árabil hef ég í raun-
inni fylgzt með þessum svoköll-
uðu dulrænu fyrirbrigðum — og
ævinlega með sama árangri.
Meðal annars hafði ég þá á-
nægju að fletta ofanaf þrem
frægum miðlum á miðilsfund-
um. Hann blés á glerið, hátíð-
leggur á svip. Eintómar blekk-
ingar!
Það var þetta sem ég vonaðist
eftir, hugsaði Böhmer. Nú er um
að gera að fá rithöfundinn til
að spila út á móti. Kannski ég
ætti að styðja meðspilara minn
svolítið? Og hann sagði: Til
allrar hamingju, kannski? Ef til
væm slík leynd öfl. yrði heim-
urinn svo — ótryggur. Svo óút-
reiknanlegur. Já, ég tala sem
kaupsýslumaður.
Nordberg stóð við borðið með
glasið sitt í hendinni. Jú, nú
spilaði hann út. Hann hnykkti
til hárprúðum kollinum: Og ef
ekki væm tál slík leynd öfl, þá
yrði heimurinn svo óspennandi.
Já, ég tala sem rithöfundur.
Kahrs var hættur að fága.
Gleraugun kornra aftur á nefið
og andstæðingurinn var athug-
aður. Svo kom athugasemdin, ei-
litið hæðnisleg: Skáldinu hlýtur
að vera frjálst að snúa heimin-
um við. Annars væri hann ekki
skáld!
Eldlínan var nú skýrt mörk-
uð og skothríðin hafin. Það yrði
trúlega ekki spilað meira bridge
í kvöld; rúbertunni jrrði ekki
lokið. Rödd Nordbergs var bar-
áttuglöð, áköf, dálítið rykkjótt
— eins og hann bryti hnetur
með framtönnunum meðan hann
talaði: Það er þetta sem er
meinið við fólk sem kallar sig
menntað og umfram allt ykkur
vísindamennina .... Þið trúið of
litlu. Þið emð — hann leitaði að
orðinu, — vantrúaðir!
— Já, þér vilduð sjálfsagt
heldur vera uppi á miðöldum.
Nordberg? Sem gullgerðarmaður
og stjömuspámaður, ha? Sjálfur
lifl ég í nútímanum. Kahrs
ræskti sig. Og ég viðurkenni
að ég er vantrúaður, eins og þér
segið. Það tilheyrir starfsgrein
minni að vera það.
Böhmer þekkti aftur tóninn
úr ritdeilunni milli þessara
tveggja manna. Sem kaupsýslu-
maður hafði hann meiri áhuga
á staðreyndum en kappræðulist,
og honum fannst sem Norðmenn
kæmust sjaldan að efninu þegar
þeir deildu á opinbemm vett-
vangi. Það skiptir meira máli
að sýna yfirburði en sannfæra.
En nú vom þeir innan fjögurra
veggja. Hann lagðí hálfreyktan
vindlingin í öskubakkann og
hallaði sér áfram: Kannski gest-
gjafinn okkar hafi sjálfur orðið
16250 VINNINGAR!
Fjórði hver miði vinnur að meðaliali!
Hæstu vlnningar 1/2 milljón krónur.
Lægstu 1000 krónur.
Dregið 5. hvers mánaðar.
VONDUB

Innheimta
Unglingur eða eldri maður óskast til inn-
heimtustarfa nú þegar.
Sími 17-500.
VÖRUR
artöflumús — Kókómalt — Kaffi — Kakó.
KRON" búðirnar.
Brunatryggingar
Vöru
Heimilis
Innbús
Afla
Veiðarfæra
Glertryggíngar
Heimlstrygging
tientar yður
ITRYGGINGAFELAGIÐ HEIMIR”
LINDARGATA 9 REYK3AVIK SlMl 21260 SlMNEFNI t SURETY
FERDIZT
MEÐ
LANDSÝN
• Seljum farseola með flugvélum og
skipum
Greiðsíuskilmálar Loffleiða:
• FLOGIÐ STRAX - FARGJALD
GREITT SÍÐAR
• Skspuleggjum hópferðir og ein-
staklingsferðir
FERÐASKRIFSTOFAN
L A N a S.YN n-
TÝSGÖTU 3. SÍMI 22890. — P.O. BOX 465 — REYKJAVfK.
UMBOÐ LOFTLEIÐA.
k
i