Þjóðviljinn - 05.03.1965, Blaðsíða 7

Föstudagur 5. marz 1965
ÞJðÐVILIINN
siða 7
Erlendi alúmínhringurínn yrði drottn-
andi vald í íslenzkum þjóðmélum
HANN FENGI HÉR EINKARÉTTINDA-
AÐSTÖÐU FRAM YFIR ALLA ÍS-
LENZKA ATVINNUREKENDUR, ÞAR A
MEÐAL FRÍHÖFN í STRAUMSVÍK
Ég geri hér aðeins grein fyrir þeim rökum, sem mæla gegn alúmin-
stóriðju erlends aixðhrings á íslandi, frá sjónarmiði íslenzks þjóð-
frelsis og efnahagslegs sjálfstæðis.
Þrenn höfuðrök gegn því að leyfa hinum erlenda auðhring að reisa
stóriðjuver sitt í Straumsvík, rseði ég ekki hér, en þau eru:
Sú kollvörpun þess jafnvægis í byggð landsins, sem enn er
eftir, — skjótari eyðing dreifb ýlisins, — er af slíku myndi leiða.
Stórhættur þær, sem enn felast í Búrfellsvirkjun, ef í hana er
ráðizt áður en fullrannsakað er.
^ Hagnaður íslendinga yrði sáralítill en áhættan gífurleg, og myndu
það þykja stærstu rökin hjá sumum.
Ég ræði hér heldur ekki eðlisfræ ðilegar afleiðingar alúmín-vers í
Straumsvík, þá eitrun, sem vofði yfir byggðunum þar í grennd með
slíkri verksmiðju.
Áform um rekstur alúmínverksmiðju á Islandi í eigu erlends auðhrings rekur á eftir ákvörðunum
stjómarvalda um stórvirkjun Þjórsár við Burf ell. — Myndin sýnir fyrirhugað virkjunarsvæði.
Eftir EINAR OLGEIRSSON
Auðhringar í leit að
auðlindum
Það er nauðsynlegt að við
íslendingar gerum oss það ljóst,
áður en við tökum ákvörðun
um alumínvinnslu, að höfuð-
atriðið fyrir hina voldugu ein-
okunarhringi alumínvinnslunn-
ar er fossaaflið. Hráefnið, baux-
itið. er ríkulega fyrir hendi,
en ódýrt fossaafl er aðalatriðið.
Hinir miklu samningar alu-
mín-hringanna *) við nýfrjáls
lönd Afríku. sem ráða yfir ó-
hemju fossaafli, eru að því leyti
pólitískt áhættusamari fyrir
auðhringina að þjóðnýtingar-
stefnu sósíalismans eykst þar
óðum fylgi.
Virkjunin við Búrfell, — ef
hún reyndist trygg, — er líklega
ódýrasta raforkuvirkjun í Evr-
ópu. Alúmínhringir saekjast þvf
eftir slíkri virkjun, — ódýrt
rafmagn er ein aðaluppspretta
gróða þeirra. Og þeir vilja eðli-
lega reyna að ná tökum til
frambúðar á slíkum auðsupp-
sprettum. sérstaklega i löndum
þar sem þeir halda að unnt sé
að beizla eigi aðeins fossana,
heldur og fólkið, þannig að bað
láti blekkja sig og arðræna.
Ba.i'óta.rfskt auðmagn?
Það er rætt um alúmínhring
þann sem verið er að semja við
*) 1 grein er nefnist „Alumin-
íum-auðhringimir og ísland“,
í 1. hefti Réttar 1964 ræddi ég
ýtarlega um þessa hringi og í-
tök þeirra f ýmsum löndum.
þ.á.m. Noregi.
sem svissneskan af því hann
heitir Swiss Aluminium. Auð-
magnið í þessum hring er al-
þjóðlegt. Sviss er, sem kunnugt
er, miðstöð alþjóðlegs fjár-
magns. Einokunarhringum
þeim, sem illræmdir eru orðn-
ir, finnst oft þægilegra að
starfa undir dulu „hlutlausara”
nafns. Vafalaust má telja að
nokkurt bandarískt auðmagn sé
i þessum hring, annað hvort
frá Alcoa (Aluminíum Com-
pany of America), einum vold-
ugasta einokunarhring heims
eða Reynolds, hinu bandaríska
risafyrirtæki, er fyrir nokkru
keypti British Aluminíum.
brezka alúminhringinn.
Samspil við
Alþjóðabankann
Það er Alþjóðabankinn, sem
nú reynir að knýja Islendinga
til þess að hleypa alúmin-
hringnum inn í landið. Áður
var kunnugt um tilraunir
þessa ósvifna bankafyrirtækis
til þess að ryðja einokunarfjár-
magni í einkaeigu braut i landi
voru og brjóta niður þjóðlegan
ríkisrekstur Islendinga.
Það var að undirlagi Al-
þjóðabankans að breytingartil-
lagan um að fela rekstrarhluta-
félaginu Áburðarverksmiðjunni
h.f. rekstur áburðarverksmiðj-
unnar var borin fram og sam-
þykkt 1949.
Það var Alþjóðabankinn,
sem neitaði að lána fé til Ira-
fossvirkjunarinnar 1953, nema
samið væri til 15 ára við á-
burðarverksmiðiuna um hið
lága rafmasnsverð.
Það var Albióðabankinn. sem
reyndi að oína ríkisstjómir
Sjálfstæðisflokks og Framsókn-
ar til þess að gera sements-
verksmiðjuna að einkafyrirtæki
og neitaði ella um lán, en varð
að lokum að láta undan.
Og þessi banki hefði vart
lánað vinstri stjóminni fé til
síðustu Sogsvirkjunar 1956-7,
nema af því að hann óttaðist
að ella yrði lánið tekið annars-
staðar.
Nú er reynt að láta oss Is-
lendinga standa í þeirri mein-
ingu að við verðum að kné-
krjúpa Alþjóðabankanum um
lán til næstu rafvirkjana, af
því þau séu ekki fáanleg ann-
arsstaðar, — og ganga því að
afarkostum hans, bæði um háa
vexti 5'/.,°/n, og sérréttindi fyrir
alúmínhringinn.
Þetta er rangt. Ríkisstjórn Is-
lands getur fengið nóg lán með
betri kjörum en þessum, ef hún
vill. Flestar ríkisstjómir þeirra
nýfrjálsu landa, sem nú eru að
reisa sér iðnað eftir alda ný-
lendukúgun, reyna að tryggja
sér tilboð frá fleiri löndum en
einu, til þess að verða ekki
háðar einu auðfélagi, eins og
t.d. Alþjóðabankanum.
En sökum þess að Alþjóða-
bankinn á ofstækisfulla erind-
reka f innstu hringum íslenzkra
fjármála- og stjómmálamanna.
þá er ekki hirt um eins sjálf-
sagða- ráðstöfun eins og að
reyna að tryggja sér tilboð frá
fleiri en einum aðila. Slíkt
þykir þó ætíð æskilegt í venju-
legum verzlunarmálum.
En þetta er ekki gert, vegna
þess að erindrekar erlends
auðmagns, — annars vegar Al-
þjóðabankans og hinsvegar al-
úmín-hringsins, — ráða mestu
um gang þessara samninga og
standa sjálfir í þeim. Islenzkir
hagsmunir fá ekki að koma
þama nærri.
Sérréttindi auðhrings-
ins: íslendingar yrðu
annars flokks borgarar
í landi sínu
Auðhringurinn vill sem
minnst eiga undir íslenzkri lög-
gjöf nú og síðar. Þessvegna vill
hann semja um fasta skatt-
greiðslu í formi ofuríítið hærra
rafmagnsverðs og vera síðan
skattfrjáls. Viðbúið er að við-
semjendur hans af hálfu Is-
lendinga samþykki þessi sér-
réttindi, svo fast sem erindrek-
ar hringsins í Morgunblaðinu
og Tímanum sækja þetta mál.
Þarmeð hefði hið erlenda
auðfélag sérréttindi fram yfir
alla íslenzka atvinnurekendur:
miklu lægra rafmagnsverð og
skattfrelsi, — en Islendingar
yrðu að greiða miklu hærra
rafmagnsverð en nú gerist og
margfalt hærra en hringurinn
og þar að auki siþyngri skatta,
m.a. hugsanlegt tap af Búr-
fellsvirkjun.
Auðhringurinn fengi með
þessu móti svipaða aðstöðu og
franskir aðalsmenn höfðu fyrir
b.yltinguna 1789. Þeir voru sem
kunnugt er skattfrjálsir. en
borgarar, bændur og verka-
menn báru allan skattþungann.
Það er að vfsu bannað f 78 gr.
stjómarskrárinnar að leiða f
lög „sérréttindi. er bundin eru
við aðal, nafnbætur og lögtign",
en hinir erlendu auðmenn
munu vera svo lýðveldissinnað-
ir að þeir geri ekki kröfu til
að heita .greifar af Straumsvík'
eða „hertogar af Suðurnesium”
heldur láta sér næg.ia sérrétt-
indin Gróðinn er aðalatriðið
fyrir þessa herra en engar
nafnbætur.
Með sérréttindum hins er-
lenda auðhrings væru íslend-
ingar orðnir annars flokks
borgarar í sfnu eigin landi.
Fríhöfn í Straumsvík
Þá er svo fyrir séð af áróð-
ursmönnum alúmínhringsins að
hann fái fríhöfn í Straumsvík.
að hann þurfi ekki að greiða
neina tolla af innflutningi né
útflutningi. Fengi hann með
því einskonar einkaaðstöðu
gagnvart ísl, löggjöf. Tilgang-
ur hringsins er að fá svipaða
aðstöðu og hemámsliðið hefur
nú á Keflavíkurflugvelli. Auð-
| hringurinn lítur strax á sig
sem slíkt stórveldi að hann
geti, með aðstoð Alþjóðabank-
ans, sett smáþjóð sem Islend-
ingum kostina.
Síðan er tilgangurinn að
koma upp fleiri fyrirtækjum,
vafalaust líka í fríhöfninni.
Jóhannes Nordal bankastjóri
hefur þegar bent á þá góðu
aðstöðu sem erlend auðfélög í
fiskiðnaði gætu fengið þar.
Findus-hringurinn mun vafa-
laust fljótt finna gróðalyktina.
Islenzkir fiskiðnrekendur sæju
þá hvar þeir stæðu. Alúmín-
hringurinn hefur boðizt til að
vera með í öðrum fyrirtækjum
á Islandi. Ekki mun vanta á-
hugann hjá Morgunblaðsliði
því, sem nú rekur mestan áróð-
ur fyrir innrás erlends auð-
magns.
Þegar voldugustu auðhringar
hafa búið vel um sig og ís-
lenzka erindreka sína f frí-
höfninni í Straumsvík, mun
bess ekki verða langt að bíða
=ið íslenzku fjármálalifi verði
stjómað þaðan og frá Washing-
ton. Það myndu þá rætast orð
Ölafs Thórs frá 1945: „Menn
óttuðust að þess yrði þá ekki
langt að bíða að okkar gamla
landi yrði stjómað frá þeirra
nýja landi. Gegn þessu reis
þjóðin.” Svo gerði hún þá. Og
svo þarf hún að gera enn.
Auðhringurinn sem afl
í íslenzkum stjórnmál-
um og blaðaútgáfu
Það er reynsla allr.fi þjóðai
sem hleypt hafa erlendum auð-
hringum inn í lönd sín, að þeir
gerast þar all umsvifamiklir i
stjómmálum viðkomandi lands,
svo maður ekki tali um ástand-
ið úti í Mið- og Suður-Ame-
ríku, þar sem bandarísku ein-
okunarhringimir koma sér auk
þess upp eigin lögreglu og
einkaher.
Það er augljóst mál að auð-
hringur, sem festi hér auðmagn
að upphæð 1500 miljónir króna
og er fljótt kominn upp í 3000
miljón króna fjárfestingu, hef-
ur mikilla hagsmuna að gæta
hér. Slíkur auðhringur ætti
það m.a. alltaf yfir höfði sér
að fyrirtæki hans yrði þjóðnýttf
ef svo skipuðust stjómmál á
Islandi. Hann myndi bví gera
ráðstafanir til þess að tryggja
sig gegn sh'kri hættu.
Þegar nokkrir dansk-íslenzk-
ir heildsalar sáu ástæðu til
þess að hóta Vilhjálmi Finsen
til þess að selja sér Morgun-
bla'ðið fvrir 40 árum — og
þannig varð „danski Moggi” tiþ
— þá er skiljanlegt að eitt auð-
félag, sem kann að eignast á-
líka mikinn auð á Islandi og
allt fjármagn er f islenzkum
siávárútvegi og fiskiðnaði. hefði
áhuga á að ráða sam mestu í
:slen7kum stjórnmálum og eign-
=>st til hess bæði blöð os flokka,
°ða ítök i hvorutveggja, og vart
mundi auðhringinn skorta tll
Framhald á 9. siðu.

I
i