Þjóðviljinn - 30.11.1965, Blaðsíða 4

4 SlÐA — ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 30. nóvember 1965
j
Ctgefandi: Sameiningarflokfcur alþýðu — Sósiallstaflokk-
urinn. —
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb). Magnús Kjartan>»son,
Sigurður Guðmundsson.
Ritstjóri Sunnudags: Jón Bjamason.
rréttaritstjóri: Sigurður V. rriðþjófsson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja. Skólavðrðust U.
Auglýsingastjóri: Þorvaldur Jóhannesson.
Sími 17-500 (5 linur). Askriftarverð kr. 90.00 á mánuði.
Varað við
J£inn fremsti maður dönsku andspyrnuhreyfing-
arinnar gegn hernámi og nazisma, maður úr
„frelsisráðinu" danska, ritaði fyrir nokkru í Poli-
tiken grein sem hann nefndi „Víetnam og Dan-
mörk“. Höfundurinn, Frode Jakobsen, kvaðst rita
þessa grein hryggur og kvíðinn. Hann spyr í
greinarbyrjun: Kemur stríðið i Víetnam okkur
við, svona langt í burtu? Og Frode Jakobsen svar-
ar: „Já, stríðið í Víetnam kemur okkur við af
tveimur ásfæðum. Átökin í Víetnam geta orðið
að heimsstríði, sem gæti hafizt í Víetnam, en
næmi ekki s'taðar fyrr en það næði til okkar eins
og annarra. Hin ástæðan er að við erum með-
ábyrgir, af því að við erum í Atlanzhafsbandalag-
inu“ . , . Frode Jakobsen tekur til meðferðar ýms-
ar algengustu röksemdimar sem fram eru færð-
ar til stuðnings stríði og framferði Bandaríkja-
manna í Víetnam, og hrekur þær lið fyrir lið.
Greinarhöfundur er framarlega í flokki sósíal-
demókrata og mun enginn telja hann hliðhollan
kommúnisma, en hann varar sterklega við því að
láta andkommúnisma ráða viðhorfum til þess sem
er að gerast í Víetnam. „Sé ósk okkar um frið svo
máttug að við tökum afstöðu með forréttinda-
mönnum gegn hinum sem gera þjóðlega og félags-
lega uppreisn í Asíu og Afríku, þá erum við komn-
ir á villigötur. Þá erum við orðnir hægrisinnar,
hvort sem við köllum okkur íhaldsmenn eða jafn-
aðarmenn. Og við erum orðnir svo hræddir við
kommúnismann, að við snúumst á sveif með órétti
og einræði fyrir þá sök eina að meðal þeirra sem
berjast gegn óréttinum eru einnig nokkrir komm-
únistar. Þegar svo er komið erum við farnir að
reka erindi kommúnista og famir að reka þá sem
berjast fyrir rétti sínum í faðm kommúnistanna“.
Qrein Frode Jakobsen skal ekki rakin hér, hún
hefur birzt í heild í Tímanum. En henni hef-
ur verið lyft með sérstökum hætti úr hópi venju-
legra blaðagreina, svo vert er að minna á. Á
fimmta tug kunnustu læknavísindamanna Dana
hafa tekið sig saman og sent grein þessa sérprent-
aða til allra danskra lækna, og sent hana líka til
íslenzkra lækna. Svo mikils þykir hinum dönsku
forvígismönnum í læknastétt við liggja að rökin
sem greinin flytur komist til sem flestra, fari ekki
framhjá mönnum sem vilja mynda sér sjálfstæða
skoðun um það sem er að gerast í Víetnam og á*
byrgð hvers manns í natólandi gagnvart því. Enda
er þung aðvörun í grein hins danska stjómmála-
manns, hann lætur ekki blekkjast af þeim fullyrð*
ingum að Bandaríkjamenn séu að „hjálpa“ þjóð
Víetnam. Hann segir: „Ég tel mig bera það mikil
kennsl á andspyrnuhreyfingu að mér sé óhætt að
fuílyrða að slíka baráttu sem þessa sé ekki unnt
að heyja ár eftir ár gegn gífurlegu ofurefli nema
því aðeins að skæruliðarnir hafi þjóðina á sínu
bandi“.
Fordæming hins danska stjórnmálamanns á stríði
Bandaríkjanna í Víetnam er lærdómsrík. Og
ekki síður framtak og ábyrgðartilfinning hinna
mikilhæfu dönsku lækna og vísindamanna, sem
ekki vilja heldur sitja hjá aðgerðarlausir. — s.
1 dag. 30. nóvember, er vin-
ur minn Isleifur Högnason
sjötugur. Á þessum tímamót-
um hvarflar hugurinn til ár-
anna kringum 1920, er hann,
ungur að aldri, gjörðist mikil-
virfcur forystumaður sam-
vinnuhreyfingarinnar í Vest-
mannaeyjum, varð fram-
kvæmdastjóri Kaupfélagsins
Drífanda, sem var stofnað af
verkamönnum og smáútgerð-
armönnum, svo ekki sé fleira
getið að sinni.
Kaupfélaginu Drífandi stjóm-
aði hann um tíu ára skeið af
miklum dugnaði, við auknar
vinsældir og traust allra,
sem við félagið skiptu.
Kynni okkar ísleifs hófusi
fyrst 1931, er hann hafði for-
göngu um stofnun Kaupfélags
verkamanna. Man ég enn er ég
kom að kaupfélaginu sem af-
greiðslumaður, óvanur og fá-
kunnandí, hve Isleifur reynd-
ist mér ráðhollur leiðbein-
andi og hvemig hann af sinni
alkunnu ljúfmennsku fræddl
mig um samvinnustefnuna, til-
gang hennar og þýðingu fyrir
félagsmenn og alþýðu í land-
inu og nauðsyn þess að starfs-
fólk samvtinnuhreyfingarinnar
leysti verk sín sem bezt af
hendi.
Mér eru sérstaklega minnis-
stæðir fræðslufundimir, er fs-
leifur hélt með starfsfólki
sínu, þar sem hann las upp úr
erlendum bókum og blöðum
fræðslu um samvinnumál,
sýndi okkur myndir af nýtízku
verzlunum erlendis og fl.
varðandi starfsemi samvinnu-
félaga og glæddi með því
áhuga okkar fýrir starfinu. Af
þessum fræðslufundum höfðum
við vissulega ómetanlegt gagn.
Kaupfélag .verkamanna byrj-
aði ekki í stórum húsakynn-
um né hafði ráð á miklum
fjármunum. Félagsmenn voru
í byrjun um 80 talsins, en fé-
lagið lækkaði stórlega vöru-
verð í bænum, og undir
traustri forystu Isleifs óx fé-
lagið fljótlega, svo að eftir
fá ár skiptu félagsmenn þess
hundruðum. Jafnframt óx
sala þess og fjárhagur þess
batnaði. Eftir tíu ára starfsemi
var félagið það fjárhagslega
sterkt, að það átti skuldlausa
húseign fyrir starfsemi sína og
allt að 100% af rekstrarfé
sínu. Talar þetta sínu máli
um hið farsæla starf hans í
samvinnumálum þá, og hefði
það eitt þótt ærið verk.
A þessum tímum áttu verka-
menn f harðri baráttu við at-
vinnurekendur, við atvinnu-
leysi og ofsóknir á hendur
þeim, sem voru félagsbundnir.
Þeir þurftu þvf á traustum
málsvara að halda.
Einnig hér var Isleifur hinn
trausti forystumaður sjó-
manna og smáútvegsmanna í
baráttunni fyrlr bættum kjör-
um og öðrum réttindum þeim
til handa, svo að ekki sé rak-
in hér margþætt fyrirgreiðsla
og leiðbeiningar f þágu fjölda
fólks, sem leltaði til hans með
persónuleg vandamál sín.
Þá var Isleifur f bæjarstjóm
Vestmannaeyja um tugi ára,
oftast í fjárhagsnefnd, enda
viðurkenndur fjármálamaður,
Hann sat og um skeið á al-
þingi sem fulltrúi alþýðunnar,
og er ekki ofsagt að það sæti
hafi þá verið vél skipað. —
Alls þessa mikla og óeigin-
gjarna starfs hans mun fjöldi
fólks í Eyjum minnast með
þakklæti og virðingu.
-1943 flutti Isleifur og fjöl-
skylda hans til Reykjavíkur,
og munu þáverandi forystu-
menn Kaupfélags Reykjavíkur
og nágrennis hafa leitað til
hans og beðið hann að taka
við framkvæmdastjórastarfi í
Kron, en svo sem kunnugt er
átti félagið þá í talsverðum
fjárhagsörðugleikum. — Hið
sjöfugur
mikla og vandasama starf, sem
hann leysti þar af hendi fyrir
samvinnufólk í Reykjavík
verður í stytztu máli gefin
hugmynd um með því, að vitna
í félagsskýrslu þá er birtist í
félagsriti Kron á tíu ára
starfsafmæli félagsins. En þar
segir m. a.: „Fjárhagslega rétt-
ir félagið mjög við á árunum
1943 og 1944. Eigið fé í rekstri
þess eykst. Lausum s-kuldum
er breytt í föst lán‘‘ .... Og
ennfremur segir í sama félags-
riti: „1946 hefst ný aukning
og útþensla starfseminnar.
Búðum er fjölgað, vörusala
eykst, ráðizt er á nýjan leik í
ýmis konar framkvæmdir.
Samfara þessu batnar f járhags-
staða félagsins mjög og hefur
aldrei fyrr verið betri“. Leik-
ur ekki á tveim tungum, að ár-
angur þessa mátti auðveld-
lega rekja til markvissrar
fjármálastjómar Isleifs, þótt
vissulega hafi fleiri góðir menn
komið þar vel við sögu. — En
Isleifur leit á það sem eitt af
grundvallaratriðum, að kaup-
félögin væru sterkust fjár-
hagslega, til þess að geta verið
félögum sínum og viðskipta-
vinum að sem mestu gegni f
lífsbaráttunni.
félagsstjóri um 35 ára skeið.
Má hiklaust telja hann með
okkar mikilhæfustu samvinnu-
mönnum og verkalýðsleiðtog-
um. Við slíka menn er nú-
timinn 1 mikilli þakkarskuld.
Ekki sæmir að skiljast við
þessa afmælishugleiðingu án
þess að minnast hinnar ágætu
eiginkonu Isleifs, Helgu Rafns-
dóttur, sem hefur verið honum
traustur félagi á löngum og
gifturíkum s-tarfsferli.
Undanfarin ár hefur ísleif-
ur verið framkvæmdastjóri
Kaupstefnunnar í Reykjavík.
Við hjónin þökkum Isleifi og
Helgu áratuga vináttu og send-
um þeim og fjölskyldu þeirra
innilegar ámaðaróskir í tilefni
af afmælinu.
Guðmundur Gíslason.
*
Það væri ekki á allri færi
að skrifa grein um Vilhjálm
Stefánsson án þess að minnast
á landkönnun, eða um Halldór
Laxness án þess að skáldskap-
ar væri að nokkru getið. Jafn-
fráleitt virðist mér að minnast
Isleifs Högnasonar á sjötugs-
afmæli hans án þess að vikið
sé að baráttu íslenzks alþýðu-
fólks fyrir bjartari framtíð.
Það var svo sannarlega eng-
inn dans á rósum, er forustu-
menn íslenzkrar verklýðs-
hreyfingar- urðu að heyja á ár-
unum 1920—1940 og lengur,
enda dugðu þar til engir auk-
visar. Þeim óbilandi kjarki er
til þurfti væri kannski bezt
lýst í þeirri gömlu vísu, er
Isleifur stundum hafði yfir
þegar hvetja þurfti til átaka:
Aumra smámenna yfirráð
aldrei máttu þola.
Trúðu ekki á tudda náð
taktu í homin á bola.
Og Isleifur tókst svo sann-
arlega á við nautsku samtíðar-
innar, varð fyrir höggum og
grjótkasti; og reyntvar jafn-
vel stundum að koma honum
í sjóinn, en táknrænasta vin-
arkveðjan er hann hlaut frá
afturhaldinu var þó byssukúla,
er send var inn um glugga
á fbúð hans.
Stundum urðu þó Isleifur og
félagar hans að láta undan
síga í viðureigninni við þá, er
meira mátu réttlætið til pen-
inga en sanngimi, en þó höfðu
þeir oftar sigur.
Þegar þau ísleifur og kona
hans, sú þekkta baráttuhetia
Helga Rafnsdóttir taka sér
stundarhvíld í tilefni þessa
dags, skyldi þá ekki hugurinn
hvarfla til þeirra tíma er þau
hófu þátttöku í verkalýðs-
hreyfingunni og horfumar
þóttu varla glæsilegar fyrir þá,
sem sett höfðu allt sitt traust
á samtakamátt hinna snauð-
ustu hér á landi og enn snauð-
ari tötralýð austur í Rússlandi,
sem ekkert auðvaldsríki þorði
að lána fé til að reisa land'ð
úr rústum eða bjarga sveltandi
fólki frá hungurdauða.
Síðan þetta var hefur miki''
vatn runnið til sjávar og marp*
það sannazt sem ótrúlegt þn“'
þá. Hið sovézka sameignarrík-'
hefur brotizt frá fátækt or
þekkingarleysi fram i fremst"
röð menningarríkja og virðk'
nú eiga stutt ófarið til þe''-
að verða voldugasta forust’
ríki heims. Meira en þriðjung-
ur alls mannkyns hefur nú u—
skeið búið við sósíalistísk-
skipulagsháttu og: flest hin ný
frjálsu ríki velja sér einhver'
leið til sömu skipulagshátta.
sama tíma verða helztu rík:
auðvaldsheimsins að grípa t;l
vopna til þess að reyna p'
stöðva hina óhjákvæmikr ■
þróun.
Og hvað er það svo, sem
blasir við þegar Isleifur og
kona hans litast um á sínu eig-
in föðurlandi? Hefur aftur-
haldinu þar ekki tekizt „með
öllu því harðfylgi, er heimsk-
an gefur“ að kippa vagni þró-
unarinnar aftur á bak? Því
gætu þeir kannski bezt svarað,
sem enn muna öskur og háðs-
yrði íhaldsins, þegar minnzt
var á að reisa þyrfti elliheim-
ili, barnaheimili, koma á full-
komnum þjóðfélagstryggingum,
skipuleggja framleiðsluna, og
greiða vinnulaun í peningum og
gera áætlanir fram í tímann,
en á öllum þessum sviðum hef-
ur afturhaldið orðið að láta
undan síga og meira enn. —
Það hefur orðið að bíta í það
epli, sem súra&t var, með
því að viðurkenna, sem réttan
samningsaðila um kaup og
kjör, því nær hvert einasta
stéttarfélag starfandi fólks í
landinu.
Ihaldið situr hér að vísu f
valdastólum því þeirra er enn
Framhald á 9. síðu.

1954 lét Isleifur af starfi hjá
Kron og hafði þá verið kaup-
vinsœlastir skctrtqripir
ióhannes skólavörðustíg 7
fc'iá'ss