Þjóðviljinn - 20.02.1966, Blaðsíða 7

Ef telja mætti nokkurt land
öðrum fremur harmkvælanna
land, þá er víst líti'' "i 5
því, að Vietnam yrði :al-
inu. Þetta land, dálíi ölán-
legt í laginu, staðsett á skaga
suður úr Asíu austanverðri
milli Indlandshafs og Suður-
kínverska hafs, hefur ekki far-
ið úr fréttum útvarps og blaða
einn einasta dag hin síðari ár*
Svo fjarlægt er þetta land að-
albólum svokallaðrar vestrænn-
ar menningar, að leiðin frá
París til Vietnam er 6000 km,
en frá Washington 9000 km, og
þó hafa bæði þessi setur stór-
velda talið. sér skylt að ráða
landinu örlög. Svo annarleg eru
nöfn á mönnum og stöðum í
þessu landi, að þulum útvarps-
ins okkar vefst tunga um tönn
þegar þeir segja frá leiðtogum
síðustu stjórnarbyltingarinnar í
Saigon eða nefna þau þorp,
sem bandarískar háloftahetjur
brenna til kola, oftar en ekki
af misgáningi, eins og það er
svo fagurlega orðað í hernað-
artilkynningum Bandaríkja-
stjórnar — það kom nefnilega
í ljós við nánari athugun að
þessi þorp voru „vinveitt"
Bandaríkjunum.
Nýlendupólitík
Vietnam er hluti af hinu
gamla franska nýlendusvæði
Suðausturasíu, sem Frakkar
kölluðu einu nafni Indó-Kína,
unnið á síðara hluta 19. aldar.
þeim glöðu gömlu dögum, er
hvítir menn og kristnir sendu
trúboða sína, kaupahéðna og fá-
liðaða herflokka um allan
hnöttinn og lögðu miljónir
manna í fjórum heimsálfum
undir veldissprota sinn. Þetta
voru áhyggjulitlir tímar i sögu
vestrænnar menningar þegar
Asía og Afríka voru einskonar
dánarbú, ekki til annars hœf
en skiptanna, en þeir sem köll-
uðu til arfs höfðu ekki annan
erfðarétt en þann, sem fom-
astur er með mönnum — hnefa-
réttinn. Á þeim réttargrundveili
hvíldi- borgaraleg heimsmenn-
ing enn um langa stund f við-
skiptum sínum við þær þjóðir,
sem höfðu orðið aftur úr f
efnahagslegri þróun. En ekk-
ert elur eins á sjálfsblekking-
um manna og áhyggjuleysið.
Þegar stórveldi borgaralegrar
menningar gátu leyst sögulega
vandamál sfn á kostnað frum-
s*æðra þióða lifðu menn í þeirri
tálsýn, að þeir byrftu ekki að
óttast önnur stríð en smávægi-
levar skærur f nýlendunum,
líkastar ævintýmm, er vel væm
við hæfi tíhraustra ungra
manna. En blekkingin hmndi
yfir höfðum þeirra. Borgaraleg
heimsmenning reif sjálfa sig á
hol í tveimur heimsstyrjöldum.
T hinni fvrri heimsstyrjöld
hringdi 'Líkaböng rússnesku
bvltingarinnar inn nýja öld f
söeunn' og enn f dag hevrist
ómur þeirrar klukku um víða
vegu. Áhvggjulevsi hinna steig-
urlætislegu nýlenduvelda er
liðinn tfmi og alia stund síðan
hafa bau orðið að glíma við
nýlendubvltingu 20. aldar. Sú
glíma er nú háð í Vietnam af
meiri heift en dæmi era til á
bessari öid.
Þegar stjórnmálamenn hinna
gömhi nýlenduvelda hrósa sér
af þvf og telja til vestrænna
dvegða. að beir hafi gefið ný-
lendunum frelsi. þá er hað hálf-
ur sannleikur. sem jaðrar við
heila Ivgi Hitt er nær sanni
að segja. að nýlendurnar hafi
siálfar unnið frelsi sitt. ýmist
með friðsamlegum .hætti eða
með valdi vonna. Nýlenduveld-
in hafa hvergi slakað 4 klónni
nema hegar bau máttu - til-
huvuð frammi fvrir vfirbyrm-
andi mætti staðreyndanna.
Hverai er betta eins glöggt og
í evrópskum nýlendum í Asíu.
Þenar Jananar f h’nni sfðari
heimsstvriöld hrundu veldi
hinna hvít.u höfðingja í bess-
um nýlendum svo áreynslulítið.
að furðu eegnir. bá hurfu síð-
ustu ieifar beirrar virðingar
er innfæddir menn höfðu borið
fvrir hfnum fvrri húsbændum
sínum. Þessar bióðir losuðu
óníumsvefn aldanna, albýðan
greip til bess vopns. sem er
svo gamalt, að því var beitt á
Sunnudagur 20. febrúar 1966 — ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA J
Ung stúlka á verði — fylgist með ferðum bandarísku árásarflugsvcitanna.
Ræða Sverris Kristjánssonar flutt á fundi Menningar-
og friðarsamtaka ísl. kvenna í Lindarbæ 12. febrúar
dögum Bómaveldis — skæru-
liðahernaðarins. Það vom inn-
bornir skæruliðar er lömuðu
mátt Japana í þeim nýlendum,
er fallið höfðu úr afllausum
höndum hinna hvítu yfirboð-
ara. Einu ári áður en Japanar
gáfust upp höfðu skæruliðar
þjóðfrelsisflokksins Viet Minh
öll ráð í helztu héruðum lands-
ins og 17 dögum eftir uppgjöf
Japana lýsti Hó Chi Min yfir
sjálfstæðu Vietnam 2. sept. 1945
og landið allt í borgum og
þorpum laut veldi Þjóðfrelsis-
flokksins. En Frakkar vildu
ekki sætta sig við þessa stað-
reynd. I októbermánuði 1946
rufu þeir gerða samninga við
Hó Chi Minh og hertóku borgir
í norðurhéruðum landsins. Þá
skall á sú blóðuga styrjöld í
Vietnam, sem lauk ekki fyrr
en nálega átta árum síðar, er
meginher Frakka varð að gef-
ast' upp hjá Dien Bien Phu
fyrir innlendum skæruliðasveit-
um.
Tékkhefta-
styrja|dir
En það voru ekki Frakkar
einir. sem háðu bessa styrjöld
við Vietnam. Hinn 15. júlí 1950
sendi Bandaríkjastjóm hernað-
arsendinefnd til Saigon og frá
beirri stundu flæddu hergögn
frá Ameríku til landsins.
Bandaríkin. sem virðast ekki
vita aura sinna tal, kostuðu
nýlenduslyrjold Frakka i Viet-
nam allt til loka, en öllum er
kunnugt, að Bandaríkjunum er
bað sérstaklega kært að heyja
styrjaldir með tékkheftinu, þ.að
er ekki fvrr en þau eiga ekki
annarra kosta völ, að þau fást
til að fórna blóði hinna banda
rísku .,drengja“.
Ráðstefna sú, sem kvödd var
til fundar i Genf i maímán-
uði 1954, fékk komizt að bráða-
birgðalausn á Vietnammálinu
En meðan á þessari ráðstefnu
stóð tókst Bandaríkjastjórn aö
koma til valda i suðurhlutum
landsins * Díem nokkmm, ka-
hólskum manni af aðalsættum
er hlotið hafði ameríska mennt-
un. Áður en Genfarráðst.efnunni
lauk hafði I-.ann skipað sjálfan
sig forseta, forsætisráðherra og
varnarmálaráðherra „Vietnam-
ríkis“, svo sem það var kallað.
Eisenhower Bandaríkjaforseti
lofaði hinuyn nýja valdhafa
hernaðarlegum og efnahagsleg-
um stuðningi, og það loforð
hafa Bandaríkin efnt svika-
laust. í samkomulagi þvi, sem
gert var í Genf 20. júlí 1954
var svo fyrirmælt, að ekki
mætti hafa i Vietnam erlenda
heri né hernaðarsérfræðinga,
né flytja þangað erlend vopn
og hergögn. Ekki mátti heldur
staðsetja þar neina herstöð er-
lends ríkis. Þá var gert ráð fyrir
• því að markalínan milli lands-
hlutanna skyldi aðeins vera. til
bráðabirgða, og ekki gilda sem
ríkjalandamæri, en allsherjar-
kosningar fara fram í landinu
öllu í júlímánuði 1956.
Rúmur áratugur er liðinn síð-
an þetta samkomulag var gert,
en varla mun vera til sú grein
þessa sáttmála, að Bandaríkin
hafi ekki brotið hana. I skálka-
skjóli suðurvíetnamstjómarinn-
ar hafa þau afstýrt þeim alls-
herjarkosningum, sem ráð var
fyrir gert í Gcnfarsamkomulag-®"
inu, og það hefur aldrei verið
farið í launkofa með það í
bandarískum blöðum, sem bezt i
mega vitá, að ástæðan var ótt-
inn við að flokkur Hó Chi Minhs
mundi sigra í slíkum kosning-
um. Eisenhower forseti játar
þetta í endurminningum sínum.
Hann kemst þar svo að orði:
Ég hef aldrei talað við neinn
fréttamann eða menn sem
kunnugir em málefnum Indó-
Kína, að þeir hafi ekki verið
á einu máli um, að ef kosn-
ingar væra haldnar mundu ef
til vill 80% þjóðarinnar greiða
kommúnistanum Hó Chi Minh
atkvæði.
Allt frá því að Bandaríkin
sendu hernaðarsendinefnd til
Saigon árið 1950 til aðstoðar
Frökkum hafa þau treyst að-
stöðu sína í landinu, aukið
hlutun sína, unz nú er svo kom-
'ð, að þau hafa bar 200.000
manna her, og þessum her
fjölgar æ meir, fjárveitingam-
ar hækka fil þessarar styrjald-
ar, sem nú er orðin einkastyrj-
nld Bandaríkjanna og meiri-
hluta allra Vietnambúa. f upp-
hafi náði þessi styrjöld aðeins
til Viet Cong-manna í Suður-
vietnam, en í heilt ár hefur
styrjöldin einnig tekið til Norð-
urvietnam. Án stríðsyfirlýsing-
ar hafa Bandaríkin varpað eldi
og sprengjum yfir fullvalda
ríki, sem hefur ekki gert annað
á hlut þeirra en að vera til.
Milli þess sem sprengjum er
varpað flytur forseti Banda-
ríkjanna heiminum endalausar
ræður og tilkynnimgar um frið-
arvilja sinn, að hann vilji ekk-
ert annað fremur en frið, vilji
hvergi fremur sitja en við
samningaborðið, þótt hann
raunar hafni þeim samningsað-,
ílanum, sem hann á í stríði
við: Víet Cong. Bilið milli orða
Bandaríkjastjórnar og athafna
hennar er með þeim hætti, að
stefna hennar virðist fremur
heyra undir sjúkdómafræði en
stjómmál.
Plebejinn og
faríseinn
I hinu pólitíska dýraríki ver-
aldarinnar em fjölbreyttar teg-
undir allrar mannlegrar skap-
aðrar skepnu. 1 Bandaríkjun-
um hefur ein tegund stjórn-
málamanna ve -'ð tamin og kyn-
bætt öðrum fremur, og í hvert
skipti sem ég leiði hugann að
þessari pólitísku dýrategund
dettur mér í hug núverandi for-
seti Bandaríkjanna, Lyndon B.
Johnson. Þessi tegund er furðu-
legt sambland af plebeia og
farísea. Skortur á pólitískri
háttvísi, sem einkennir hinn
ameríska plebeja, hefur oft
farið í hinar fí-nni taugar evr-
ópskra bandamanna, og þótt
þeir raunar líti mildum augum
á faríseann af skiljanlegum
ástæðum, þá finnst þeim hið
bandaríska gerfi hans æði klúrt:
Hemaður Bandaríkjanna íViet-
nam er markaður því miskunn-
arleysi, að jafnvel beirri kyn-
slóð, sem lifði síðustu heims-
styrjöld, finnst nóg um. Einn
af hershöfðingjum Bandaríki-
anna lét þau orð falla fyrir
nokkra, að herinn skyldi leika
landið svo, að það hyrfi aftur
á stig steinaldar. Þegar banda-
ríski herinn £ Vietnam nær ekki
færi á mönnum eða mannvirki-
um ræðst hann á gróðurhelti
landsins, eyðir hrísgrjónaakra,
brennir skóga. Sú steinaldar-
þjóð, sem ’ á að hef ja nýja för
að stríði Bandaríkjanna loknu.
á ekki að hafa gróðurmold til
að ganga á, heldur eyðimörk,
allt líf skal sviðið til kola. En
þegar vel liggur á bandaríska
hernum sendir hann flugvélar
sínar upp í háloftin og varpar
niður gjafapökkum og leikföng-
um yfir bmnnin þorpin til að
gleðja litlu smælingjana, sem
enn kunna að vera á Iífi.
Þegar Lyndon B. Johnson
hélt fund með leppum sínum
frá Saigon fyrir nokkmm dög-
um var því lýst yfir, að Banda-
ríkjaher mundi ekki hverfa úr
landinu fyrr en fullur sigur
væri unninn. En í sama mund
kvaðst forsetinn vilja berjast
gegn fátækt, sjúkdómum og fá-
fræði í Vietnam. Mörgum mun
virðast sú barátta furðu ein-
kennileg. Hér er um að ræða
eitt fátækasta land jarðarinn-
ar og hver hnefafylli hrís-
grjóna er dýrt metin. En þarna
brenna akramir glatt beggja
megin 17. breiddarbaugsins í
logum benzínhlaupsins. Þetta
er barátta Johnsons forseta
gegn fátækt Asíu. I Norður-
vietnam hafði verið reistur
stærsti og bezt útbúni holds-
veikraspítali, sem til var í allri
Asíu. í n£u daga samfleytt
vörpuðu bandarískir flugmenn
niður sprengjum á þennan
spítala og linntu ekki látum
fyrr en hann var rústimar ein-
ar. Þetta er barátta Johnsons
forseta gegn sjúkdómum £ Viet-
nam. Skólabörnin liggja bmnn-
in og lemstruð í grunni skóla
sinna. Það er framlag Lyndon
B. Johnsons Bandarík.iaforseta
til að útrýma fáfræðinni f
Vietnam. Slík em afrek hins
ameríska plebeja og farisea f
baráttunni gegn fátækt, sjúk-
dómum og fáfræði.
Fyrir nokkrum dögum gaus
upp sé kvittur, að Hó Chi
Minh hefði farið fram á það
við stjóm eins Asíuríkis, að
leitað yrði sátta i Vietnam-
styrjöldinni. Þetta var víst
flugufregn úr. lausu lcfti grip-
in, en fregnin varð ekki áhrifa-
laus: verðbréfin á kauphöllum
Bandaríkjanna hmndu eins og
lauf af tré á haustdegi, hjarta
hins ameríska auðvalds fékk
aðkenningu af kransæðastíflu á
þeirri stundu er friður var
nefndur á nafn. Raunar er það
athyglisvert, að kauphallimar
fara ekki úr jafnvægi þrátt
fyrir friðarræður Bandarikja-
forseta. Þær þekkja sinn mann.
En fregnin um verðbréfahmnið
varpar ským Ijósi á þjóðfélags-
legt eðli hins bandaríska stór-
veldis. 1 sama mund og Banda-
ríkin imnleiða steinöld i Viet-
nam fær efnahagslíf þeirra
roða í kinnar, atvinnuleysið
minnkar og opinberar hagtölur
herma frá þvi, að fátæktin á
heimavígstöðvum Bandaríkj-
anna sé i rénun. Aldrei hefur
ömurleiki bandarískrar menn-
ingar komið skýrar í ljós en
í verðfallinu á kauphöllunum,
þegar horfur virtust á friði í
Vietnam.
Síðan á dögum Búastríðsins
hefur engin styrjöld þessarar
aldar rótað eins við samvizku
manna víða um heim og sú,
sem nú er háð í Vietnam. Raun-
ar skal það, ekki dulið, að sam-
vizka heimsins hefur oft ver-
ið þungsvæf á siðustu áratug-
um, en aðfarir Bandarikjanna
gegn þessari óhamingjusömu
Asíuþjóð hafa vakið skelfingu
margra. Menntamenn Banda-
ríkjanna á háskólunum hafa
loks eftir langan svefn risið
upp gegn stefnu stjómar sinn-
ar. Þvi miður hefur verkalýð-
ur Bandaríkjanna ekki enn
hrært á sér, foringjar samtaka
hans hafa jafnvel mælt aðför-
um Bandaríkjastjómar bót. Við
skulum vona, að bandariskir
verkamenn búi ekki lengur við
þá skömm að þegja þegar sam-
vizka heimsíns er vöknuð og
það er skylda hvers heiðar-
legs manns að rísa upp og
mótmæla þvi ódæði, sem fram-
ið er austur í Vietnam.
íslendingar hafa fyrir ekki
löngu lagt fram drjúgan skerf
í herferðina gegn hungri. En
þeir hafa verið furðu hljóðir
í þeim atburðum, sem nú ger-
ast í einhverju fátækasta landi
heims. Þeir menn sem oft hafa
verið æði gleiðmynntir við
önnur tækifæri hafa þagað og
beir þegja enn. Því er það ,mik-
ið fagnaðarefni, að friðarsam-
tök telenzkra kvenna hafa
biargað æm okkar með því að
gangast fyrir söfnun handa
hinni þjáðu Asíuþjóð. Þótt ekki
muni kannski mikið um skerf
okkar, þá er það þó til nokk-
urs að hafa bjargað sjálfsvirð-
ingunni, og ef til vill getur
framlag okkar orðið til að þerra
nokkur tár á vanga lítils mun-
aðarleysingja austur í Vietnam.
Sverrir Kristjánsson.
Mikill útflutningur Vestur-
Evrópu til þróunarlandanna
□ Þótt undarlegt megi virðast, jókst útflutningur Vest-
ur-Evrópu til vanþróaðra landa enn um 12 af hundraði
árið 1965, en árið áður nam aukningin 7 af hundraði.
Virðist sem Vestur-Evrópa hafi mjög styrkt aðstöðu sína
á þessum vettvangi í samkeppninni við Bandaríkin. Út-
flutningur þeirra til vanþróaðra landa nam á liðnu ári
einungis 3 af hundraði, en árið 1964 nam aukningin
13 af hundraði.
Þessir útreikningar hafa ver-
ið gerðir af Efnahagsnefnd
Sameinuðu þjóðanna fyrir Evr-
ópu (ECE), sem jafnframt
komst að þeirri niðurstöðu, að
sú mjög útbreidda skoðun, að
vanþróuðu löndin mundu neyð-
ast til að haga innflutnings-
aukningu sinni eftir útflutn-
ingsaukningunni á árinu 1965,
hefði ekki reynzt rétt enn sem
komið er. Þetta stafar af því
að innflutningur Vestur-Evr-
ópu, Bandaríkjanna og Japans
til vanþróuðu landanna jókst
að verðmæti um ca. 6 prósent
á fyrstu þremur ársfjórðung-
um 1965, miðað við sama tíma-
skeið 1964. Verzlunin á hinn
bóginn jókst um 12 prósent.
Aukning Japana á útflutn-
ingi til vanþróuðu landsinna
var veruleg, eða samtals um
40 af hundraði.
Mismunurinn á innflutnings-
aukningu Efnahagsbandalags-
landanna og EFTA-landanna
var ekki mikill árið 1965, þrátt
fyrir samdráttinn í brezkum
innflutningi og verulega aukn-
ingu þýzks innflutnings. Inn-
flutningur Frakka og Sviss-
lendinga var óbreyttur, en inn-
flutningur ítala dróst saman.
Á Spáni og í Grikklandi várð
veruleg aukning á innflutningi,
en í Júgóslavíu minnkaðihann.
Breytingar á útflutningi voru
áþekkar. í öllum iðnaðarlönd-
um Vestur-Evrópu jókst hann
Framhald á 9. sfðu.
i
k
í