Þjóðviljinn - 18.09.1966, Blaðsíða 5

Sunnudagur 18. september 1966 — ÞJÖBVIL.JINN —. SÍÐA g
Skúli Guðjónsson á Ljótunnarstöðum skrifar um útvarpsdagskrána:
ÚTVARPIÐ í SUMAR
Það var i morgun, hinn 6.
september, að Jón Múli- var að
minna okkur á, að sumri væri
tekið að halla og senn 20 vikur
af því liðnar. Þessu tll árétt-
ingar lét hann svo syngja vís-
una um hallandi sumar og
fjallahnúkana með mjallahvítu
húfurnar.
Þar með hafði honum tekizt
að ýta svolítið við minni sof-
andi samvizku. Ég fór að hugsa
um útvarpið mitt og reyna að
rifja u'pp, hvað það hefði nú
unnið drottni til dýrðar og and-
skotanum til niðurdreps á líð-
andi sumri.
Mogginn og
þjóðin
Það er með mig og útvarpið,
eins og Morgunblaðið og þjóð-"
ina. Þegar útvarpið flytur mér
fræðslu bg skemmtan, skýrt og
skilmerkilega á góðu íslenzku
máli, og' þegar það skýrir frá
viðburðum og viðfangsefnum
líðandi stundar af nokkrum
manndómi og sæmilega ” hlut-
drægnislaust, þá finnst mér
sem ég eigi nokkur ítök í þviv
En þegar yfirborðshættinum og
meðalmennskunni er lyft í söð-
ul og teymt un'dir, finnst mér
það ósköp leiðinlegt líkt og
telpunni, sem einn ágætur
prestur hafði kennt kristin
fræði með þeim árangri, að
hún hélt. að það hlyti að vera
dálítið leiðinlegt að vera allt-
af hjá guði.
Svipað er því farið með
Morgunblaðið. Það bögglast
stundum svo furðulega fyrir
brjóstinu á því að gera grein-
armun á sér og þjóðinni, eftir
morgunleiðurum þess að dæma.
Þegar ríkisstjórn þess getur
hindrunarlítið komið áhuga-
málum þess í framkvæmd, seg-
ir Morgunblaðið hróðugt: Þjóð-
in vill hafa þetta svona. Þjóð-
in vill hafa fullt verzlunar-
frelsi og efla frjálst framtak
einstaklingsins. Þjóðin vill hafa
herstöðvar, þjóðin vill erlenda
stóriðju og erlent fjármagn. Og
margt fleira mælir Morgun-
blaðið fyrir munn þjóðarinnar.
Þeir, sem eru á öndverðum
meiði við Morgunblaðið eru
ekki þjóð, aðeins ábyrgðarlaus-
ir menn, svo sem eins og fram-
sóknarmenn og kommúnistar.
En stundum kemur það þó fyr-
ir, að dómi. blaðsins, eins og
t.d. í verðbólgustríðinu, að
þessir ábyrgðarlausu menn ger-
ast svo umsvifamiklir, að þeir
draga annan taum stjórnar-
fáksins úr höndum knapanna
en þeir sitja eftir, ríðandi við
einteyming og fá ekki við neitt
ráðið. Því hinir ábyrgðarlausu
eru svo miklu sterkari en
stjórnarherrarnir, að þeir geta
teymt fákinn þvert af þeirri
leið, er honum var ætluð eftir
fyrirframgerðum hagfræðileg-
um mælingum og útreikningum
og gera sig meira að segja lík-
lega til að teyma hann fyrir
björg, eða út í foræði.
III, léleg, viðr
unandi, mjög góð
Svo að aftur sé vikið áð upp-
hafi þessa máls, held ég, að
við, ég og Morgunblaðið, gæt-
um sætzt á það, að eignarrétt-
ur minn á útvarpinu og þess
á þjóðinni, sé álíka mikill og
ærið vafasamur.
Þá er bezt að lita á dag-
skrána, eins og Jón Múli segir
á morgnanna.
Dagskrá þessa sumars hefur
verið: fyrir neðan allar heílur,
léleg, viðunandi, góð og jafn-
vel afbragðs góð.
Sem heild, myndi ég þó vilja
telja hana ofan við meðallag,
af sumardagskrá að vera. Hér
kemur þó það til, að hið leið-
inlega gleymist, nema það hafi
angráð mann alveg sérstaklega.
Sem dæmi upp á útvarpsefni
fyrir neðan allar hellur skulu
nefndar tvær kvöldsögur: Dul-
arfailtir mhður Dimitrios og
Spánska kistan. Ég hef reynd-
ar aldrei skilið, hvaða erindi
glæpasögur eiga ’í útvarpið.
Sagan af Dimitriosi, er raunar
eitthvert andstyggilegasta út-
varpsefni, sem ég hef komizt
í kynni við. Fór þar allt sam-
an, er sögu mátti lýta, ógeð-
fellt söguefni, langdregin frá-
sögn, lélegt mál og leiðinlegur
flutningur. Svipað má raunar
segja um Spönsku kistuna,
nema hvað hún er snöggt um
skemmri.
Amerískur
hreimur
í sumar hefur verið á ferð
í útvarpinu þáttur fyrir ungt
fólk, stjórnað af einhverjum
ungum manni, en nafni þáttar-
ins og' mannsins hef ég gleymt.
Ég hef hlustað á einn þessara
þátta. Mig minnir, að það hafi
verið snemma í ágúst. Mér
þótti þetta mjög lélegt og hef
ekki lagt í að hlusta á fleiri.
Ef til vill hef ég verið óhepp-
inn og að þetta hafi allt færzt
til betri vegar síðan.
Séra Jakob Jónsson
\
Séra Jón Xhórarensen.
í þessum þætli var. meðal
annars viðtal við pilt, sem var
nýkominn frá Bandaríkjunum.
Þetta var ekki ógreindur pilt-
ur, en það var dálítill vindur
í honum, en ‘verra var þó hitt,
að hann hafði glatað íslenzku-
hreimnum úr rödd sinni Cn
fengið hinn ameríska í stað-
inn. *
Það gerist nú raunar æ tíð-
ara í útvarpinu að heyra má á
mæli fólks, að það hefur dvalið
vestanhafs.
En hvað segja hinir vísu
landsfeður, sem enn þver-
skallast við að viðurkenna hin
véstrænu áhrif á tungu okkar
og menningu um þessa ’ óun?
Annað í fýrrnefndum ung-
lingaþætti var einhver reiður
ungur maður, sem eitthvað var
að ergja sig yfir einhverri gagn-
rýni. er fram hafði komið um
hegðan unga fólksins um verzl-
unarmannahelgina.
Ef til vill hefur þetta verið
réttlát reiði. en einhvern veg-
inn fannst mér' sem hún væri
átakanlega fátæk í anda. Þá
voru í þessum þætti næstum
hryllilega afkáralegar eftir-
hermur og fylgdi með einhver
fyndni. sem algerlega missti
marks. Þessu. sem nú hefur
verið unp talið. fylgdi áð sjálf-
sögðu hljómlist. En þar má um
segja. að fæst orð hafa minnsta
ábyrgð.
Séra Jakob
og Jón
Leikritin í sumar hafa verið
fremur þunn í roði, jafnvel af
sumarleikritum að vera. Helzt
hefur verið fengur í að fá eldri
leikrit endurtekin, eins og t.
d. Óli plokkari. #
Tvær messur hef ég heyrt á
þessu sumii. Önnur var flutt
af séra Jakobi. Hann ræ’ddi um
hina veizluþreyttu þjóð, ís-
lendirigá^. Sjálfsagt má til sanns
vegar færa, að fyrirmenn og
höfðingjar ofþreyti sig á veizlu-
höldum. En sem betur fer mun
meginhluti þjóðarinnar ekki
svo'langt leiddur enn sem kom-
ið er, að hann éti og drekki
sér til dómsáfellis.
Þá heyrði ég séra Jón Thor-
arensen tala um rangláta ráðs-
manninn. Það var furðuleg
ræða. Fyrst flutti hann snar-
borulega ádrepu á rangláta
ráðsmennsku, um ranglæti
þeirra er stóðu í veraldar-
vafstrinu. Svo tók hann að
skyggnast um á akri kirkjunn-
ar, og þar birtist ranglætið
aðallega á tvennan hátt. Sumir
vildu færa messuformið aftur í
eitthvert miðaldaform. Aðrir
notuðu eitthvert gerfivín, senni-
lega frá Náttúrulækningafélag-
inu. í stað ekta messuvíns, er
þeir útdeildu heilögu sakra-
menti. Þetta fannst presti Ijótt
og ■ókristilegt athæfi. Gátum
við reyndar ekki skilið hví
gerfivínið getur ekki gert al-
veg sama gagn og hitt. En í
þessum töluðum orðum, var
sem móðurinn rynni af presti.
Allt datt í dúnalogm Hann
sagðist ekki vera vanur að<S>-
prédika svona, og manni skild-
ist að guðspjallið um rangláta
ráðsmanninn, hefði einhvern-
veginn leltt hann út á þessar
villigötur. Ef til vill hefur ný-
afstaðin vígslubiskupskosning
átt einhvern þátt í að koma
af stað þessu róti í sál prests-
ins.
■ ■ ’< : - .y.-C' .-
Þakkarvert að
efna loforð sín
Víkjum svo frá hinu and-
lega og inn á hin veraldlegu
svið á nýjan leik.
Fyrri part sumarsins tók
Stefán Jónsson að sér að hafa
ofari af fyrir hlustendum á
sunnudagskvöldum, en svo dó
þessi þáttur hans ganske pænt
og allt í einu og enginn vissi
banameinið hans. Þó að dauða
þáttarins bæri nð skömmu eftir
að Einar í Hvalnesi hafði látið
ljós sitt skína yfir hagfræðinga
rikisstjórnarinnar, : þarf það
ekki að standa í sambandi hvað
við anna'S.
Þætti þessum hefði gjarna
mátt verða lengri lífdaga auðið,
þó ekki hefði verið nema vcgna
þess, að Stefán efndi trúlega
það, er hann lofaði í öndverðu,
að leggja fávíslegar spurning-
ar fyrir fjóra viðmælendur
sína. Það er ávallt þakkarvert,
þegar menn efna loforð sín.
Það . er einnig þakkarvert,
þegar menn fara vel með vizku
sína, en spila henni ekki út
í tíma og ótíma.
Þeir Hjörtur Pálsson oft Vé-
Steinn Ólason leystu Stefán
af hólmi með nýjum þætti, er
nefnist Að náttmálum. Þetta
er ýmiskonar fróðleikur, þýdd-
ur eða endursagður. og yfirleitt
notalegt áheyrnar, og næstum
óaðfinnanlegt, þó það marki
ekki nein eftirminnileg spor í
meðvitund okkar.
Tvær konur
Enn skal einn þáttur til-
nefndur, í umsjá tveggja
Til míns gamla vinar og
góða nágranna
Karlsins í Tunglinu
Tunglbúi góður. Láttu föðurleifð þína ekki fala.
Fyrr en þig varir koma þeir æðandi að westan
með dollara úr pappír og vilja kaupa af þér kotið,
kaupa allt sem er falt, og þp meirá væri.
Þetta steindauða ryk, þetta steingerða líf.
Já stattu þig nú, því fast verður sótt.
Ég get sagt þér það vinur, á hofuðbólinu hér
er hörmulegt ástand — og me$t fyrir ógætni vora.
Við buðum þeim inn í bæinn — og þegar þeir fóru
þá báru þeir með sér allt sem hægt var að kaupa,
allt laust og fast. Og að lokum sögðu þeir: Well!
svo læturðu býlið fylgja, því þetta á saman.
Ég reyndi að malda ‘í móinn og sagði: Ne,
mínir áar bjuggu hér allar tíðir
og mér var falið að fara með þetta úm stund.
Þá skelltu þeir hælum og hurðum og sögðu: Jú-sí.
sonur þinn hefur það dárra með öðrum þjóðum.
og dóttir þín líka löngu komin westur.
Halldóra B. Björnsson,
(7 sept. 1966).
Kristinn E. Andrésson.
kvenna, þeirra Hólmfríðar
Gunnarsdóttur og Brynju
Benediktsdóttur.
Þáttur þessi, er nefnist í
kvöld, er samsettur af viðtöl-
um og ýmiskonar sundurlaus-
um vangaveltum, og frekar laus
í reipum. Konur þessar eru
mjög ólíkar. Brynja er létt á
sér og reynir að vera skemmti-
leg, en hlustandinn hefur þó á
tilfinningunni, að skemmtileg-
heitin séu ekki eðlislægur eig-
inleiki heldur áunninrf. Hólm-
friður er hinsvegar ekki öll þar
sem hún er séð. Hún getur
komið hlustandanum á óvart
með meinlegu tilsvari. Raunar
fannst mér, þegar hún ræddi
við séra Árelíus um hans fræga
erindi, að presturinn færi frek-
ar halloka og drægi í land, og
skal ég þó játa, að ég stóð við
hlið séra Árelíusar í þeirri við-
ureign.
Hinsvegar getur það dottið í
Hólmfríði að leggja vanhugs-
aðar spurningar fyrir viðmæl-
endur sína eins og þegar hún
spurði Harald Björnsson leik-
ara að því, hvaða dag hann
kysi að endurlifa, ætti hann
þess kost.
Enginn kýs að lifa að nýju
liðna tíð, þó ekki kæmi annað
til en sú einfalda ástæða, að
slíkt er ekki hugsanlegt. AUar
spurningar þar að lútandi eVu
því fáránlegar og tilgangslaus
leikur með -orð.
Annars finnst mér, að Hólm-
fríður hafi notið sin betur í
fréttapistlum þeim frá Stokk-
hólmi, er hún flutti í fyrra-
vetur. Þeir voru yfirleitt veru-
lega vel sagðir.
Land og saga
Og enn, á þessu sumri, hef-
ur verið haldið þeirp hætti að
fræða hlustendur um land og
sögu. Að þessu sinni hafa höf-
uðbólin verið tekin til meðferð-
ar. Þau erindi, sem ég hef
hlýtt á, hafa yfirleitt verið
góð en misjöfn þó. Þegar við
erum að rifja upp hinar þjóð-
legu hliðar sumardagskrárinn-
ar minnumst við skálda nítj-
ándu aldar. Þeir standa nú
fyrir sínu þessir karlar, sem
kváðu á öldinni sem leið.
Ýmsir ágætir menn kynns.
skáldin með nokkrum vel völd-
um orðum, en Jóhannes úr
Kötlum les ljóðin og ferst það
sköruglega, sem hans er von
og vísa.
Eftir að andlegrar stéttar
menn höfðu ekið að Kirkju-
bæjarklaustri með biskup í
fararbroddi og látið ljós sitt
skína yfir minningu Jóns Stein-
grímssonar pg bændur austur
Framhald á 9. síðu.
Vantar námskeið
í hjálp í viðlögum
Það mun hafa verið kringum
1954 að ég lærði „hjálp í við-
lögum“ hjá Rauða krossi ís-
lands, og var Jón Oddgeir Jóns-
son þar kennari; síðan hef ég
ekki lært neitt í þeim efnum,
þótt skömm sé frá að segjá. Það
gerðist nú í sumar, er ég var
á ferðalagi upp til fjalla, að
ung stúlka sem með mér var
daft og meiddist á handlegg —
en hvað átti að gera, það viss-
um við ekki. Þegar við vor-
um að ræða um það hvort
stúlkan hefði meiðzt mikið kom
jeppabíll, og nam hann staðar
hjá okkur. Það varð heldur
þung brúnin á einum farþeg-
anna er hann írétti um slysið
hjá okkur, en hann skoðaði
handlegg stúlkunnar og brá svo
skjótt við.' bjó til spelkur úr
dagblöðum og pappakassa og
setti þær utan um handlegg
stúlkunnar, setti síðan hand-
legginn í íetil, eða hvað það
nú heitir, og sagði okKur að
fara strax til byggða og til
læknis, því stúlkan væri brák-
uð á handlegg. Ég dáðist að
handbragði þessa góða' manns,
en hann mun hafa lagt stund
á „hjálp í viðlögum“ í mörg
ár. Þessi ágæti maður var hjá
okkur dálítinn tíma og sýndi
okkur ýmsar bindingar og með-
ferð slasaðra. og höfðum við
mjög gott af kennslu hans þótt'
stutt.r væri, en það sá óg að1
margt hafði breytzt. frá 1954.
og væri ekki vanþörf á að fara >
í eitt gott námskeið hjá R.K.Í.
Ég var í Þórsmörk í sumar
um verzlunarmannahelgina, og
sá ég þá að skátarnir voru þar
með hjálparsveit sína. og unnu
þeir þar mjög gott verk sem
vert er að þakka. Einnig las ég
það einhvern tíma í sumar að
bl ástursaðferðin 6vokallaða
hefði bjargað um eða yfir 16
manns síðari farið var að kenna
þá lífgunaraðferð. Eitt sinn
var kerint að þegar koma þyrfti
manni í axlarlið þá ætti að
spyrna í holhönd hins sjúka og
toga í handlegginn, en nú mun
vera komin éinhver . önnur að-
fei’ð sem ég hef aldrei séð eða
lært Væri nú ekki einhver veg-
ur að R.K.Í. gæti komið ^f
stað góðu námskeiði í hjálp
í viðlögum?
Það er tillaga mín að R.K.f.
stofnsetji hjálparsveit með sér-
Jijálfuðum mönnum í meðferð
sárra og slapaðra og sendi þá
bjálparsveit til aðstoðar skát-
uin þar sem stór mannamót eru
haldin. Það hlýtur að vera mik-
ið öryggi að hafa slíkar sveit-
ir tiltækar.
Ég vona að stjórn R.K.Í. sjái
þörfina á því að halda nám-
skeið fyrir almenning í hjálp
í viðlögum og það námskeið
veiði haldið þegar í þessum
mánuði, og svo annað fyrir
blessaðar húsmæðurnar áður
en jólaannirnar hefjast. Og ég
vona að stjórn R.K.f. stofni
hjálparsveit sem hægt væri að
giíipa til við mikil mannamót
og ör.nur atvik ef á þyrfti, að
halda. ’Tvað megum v: ’ gera
og hvað megum við rkki gera,
ef slys ber að höndum? Ég veit
það varla. eri það væri hægt
að kenna mér og öðrum þetta.
ef stjórn R.K.Í. *héldi námskeið
í hjálp i viðlögum
Virðingarfyllst.
Gamall ferðalangur.