Þjóðviljinn - 01.09.1970, Side 2

2 SÍÐA — í>JÓÐVIXjJINN — Þriðjudagur l. septemlheir 1970.
Ný stefna tekin upp í mennta-
málum í fyrrverandi nýlendum
kenna börnum á móðurmáli þeirra
Farið verður að
FyTir skömimu var haiLdin
ráðstefna á vegum Unesco,
Menninigar- og vísindastofnun-
ar Sanaeinudu þjóðanma, í
borginni Yaounde í Kamerún
um menntun í ríkjum txriðja
heimsins, og er líiklegt að hún
muni síðar vera talin hafa
markað aililimákil þáttaskil í
kennslumállum hinna íymver-
andá nýlendna. Þetta var í
fyrsta skipti, sem raett var um
það að laga kennsluna að boro-
unum í stað þess að laga böm-
in að kennslunni. Sérfraeðingar
kcmust nefnilega að þeirri nið-
urstöðu að betri áramgur miyndi
nást ef börnunum yrði kennt
á mióðuxmiáli sínu í stað þess
að kenna þedm á málurn ný-
1 enduveddanna fýrrverandi, þ. e.
enstou eða frönsikiu.
Menn hafa lengi haft mikilar
áhyggjur aif því hve lítiill ár-
angur nœst í bamaskólum i
fyrrverandi nýlendum Bvrópu-
manna. • í Alsír yfirgeifa 63%
barna skólana áður en þaiu Ijúíka
fullnaðarprófi í bamaskóte, og
í Tsjad yfirgofa 81% barna-
sklólana. Evrópsfcir heimsvaida-
sinnar höfðu etoki miWar á-
hyggjur af litlium árangri í skód-
um nýlendna sinna. endatrúðu
þeir því sitaitt og stöðugt að
„frumstæðar þjóðir“ skorti gáf-
ur á við hvíta menn. Slíkar
kenningar hafa nú lengi verið
á stöðugu undanhaldi, og því
hefur sú kenning toomið upp að
árangursieysi skóianna stafaði
af því, að kennaramir væru ekki
nógu vel menntaðdr, skólamir
otf fjölmenndr o.s.frv. Það var
ekki fyrr en mýlega að menn
uppgötvuðú að allwarlegasta
hindrunin var tumgumáHið.
Nýlenduveldin litu jafnaa
rmjög niður á tungumál þeirra
þjóða, sem bjugigu í nýlendum
þeirra, enda var það martomið
sumra þeinra að aðlaga þess-
ar þjóðir að sinni menningu og
rnáli. Þess vegna héldu þau
þeim skoðunum á loftti aðþessi
mél væru „of frumstæð" til að
hægt væri að nota þaiu við
kennsllu.
Franska stjórnin gaf t. d. út
tilskipun árið 1924 þar sem hún
bannaði öllum kennurum í ný-
lendurn sínum að hota „mál-
lýzkur frumbyggjanna" við
kennsiu. Um leið var ákveðið
að sömiu kennslubækur skyidu
notaðar í skólum í nýlendunum
og í stoóHum í Frakktandi sóálfu.
Afleiðingin varð sú, að böm í
Kamerún urðu að Oæra um
Molier, siem ba.u höfðu engar
forsendur til þess að slkilja. cg
það sem verra var, þau voru
látin læna sögu Fraklkllainds og
landaifræði, en ekkert um sína
eigin sögu og landiafræði. Það
var því ekki að furða þótt ár-
angurinn væri mjög lólegur og
ógemingur væri að vekja á-
huga stoóOalbama í Kamerún á
herferðum Sesars í Gaillíu eða
3egu smáborga á Parísarslétt-
unni. Ailleiðingin var því sú að
mdkill meirihiluti nemendanna
lærði sáralítið og sneri síðan
aftur til þorpanna, þar sem
þeir gleymdu því fljótt, sem
þeir höfðu lært. Þeir fáu, sem
tókst að ljúka skióOagöngu, urðu
gjarnan rótlaus Oýður, sem fýr-
irleit xneniningu sinnar eigin
þjóðar, en hatfði akM gotað til-
einkað sór menningu nýlendu-
Letur Inka ráðið
Á 39. aiþjóöaþingi sérfræðinga
í menningu frumþyggja Amer-
íku, siem haidið var í Lima í
Perú fyrir skömrnu vatoti þýzk-
ur prófessor fiá háskólanum í
Túbingen, Thomas Bartlhel,
miesta aithygli.
Barthel sýndi hinum 1800
fúEtrúum þingsáns skikkju frá
tíimium Inkarítoisins, og útstoýrði
mynztrið é henni. Þetta mynzt-
ur var flestum tounnugt, því að
það er á mjög mörgum sikikkj-
'um frá Inkatímafollinu ogeinn-
ig á leirkerum frá saima tima;
fletinum er skipt í fjölmarga,
jafnstóra ferhyminga, eins og
skótoborði, og í hverjum fer-
hymingi eru ýmás konar lín-
ur og mótív í mörguim Jitum.
En enguim hafði dottið í hug,
að mynztrið hetfði nckkramierk-
ingu. heldur hötfðu metnn jatfn-
an talið að það væri einungis
til storauts, enda er það aflger-
lega í saima stíl og skreytílist
Indíána víða um Suður-Amer-
íku. Bartheil hélt því nú fnam,
að þessir ferhymingar vaeru
etoki eimmgis skraut, heldur
væru þeir I£ka letur, sem Ink-
ar hefðu notað til að skráýmsa
helga texta meö.
Þessi kerming braut mjög í
bága við alllt það, sem menn
höfðu talið sig vita um menn-
ingu Inka. Sú stooðun hetfur
jatfnan verið ríkjandi að þeir
haifi ekki þdkkt aðna „ritilist“
en hnútaletur, sem nota mátti
til að „skrifa" tölur, dagsetn-
ingar og slíkt, og allar þeirra
menntir hatfi því verið munn-
legar. i
Mönnum hetfði þó getaðdott-
ið í hug, að eátthvað hygigi á
bak við þessar skrautlegu skitokj-
ur, því að gamOir sagnairitarar,
sem sögðu frá þvf, þegar Spán-
verjar lögðu Inítoaríkið umdir sig,
kölluðu þær „toikaipu“, en það
þýðir „vizka“ eða „þefcking" á
quechua, sem var útbreiddasta
tungumáll Intoarílkisáns.
Fýrir örffiáúm árum daitt
ungri konu frá Perú, Victoriu
de la Jara, sem vann við rann-
sóknir á tungumállinu quechua,
fyrst í hug að rannsalka leiiffcer
og skikkjur frá riki Inka, og
árið 1966 var hún búin aðfinna
500 másmuinandi táikn. Þé toomst
hún í kynni við Thomas Barth-
él, sem var sérfræðingiur í ráðn-
ingu dúlmálls 1 þýzka hemum
á styrjaildiairáruinum og hatfði
sáðan getið sér orðstír fyrir
Framhald á 9. sáðu.

■

*■>**»*
■“ í *• *:
: M &

Skikkja Inka frá Titicaca-héraði í Perú

-Jk. k A 5:
að koma á kjörstað tál þess að
1
Af
h r einlæ tisás t æðum
Mörig söguleg tíðindi hafa
gerzt í stooðanalkönnim Sjálf-
stæðistflokksins í Reykjannk,
ilivígar dedlur, leynibrétf, róg-
ur og annað þváHáikt góðgæti.
Hefur eimn atf forustumönnum
SjálfstæðistQokfcsins, Ölatfur
Bjömsson prótfessor, lýst yfir
að því fari fjarri að fylgt hafi
í verið ,j:eglum drengstoaipar og
{ heiðarleika" í sfcoðanafcönnun-
/ inni eða að urmið hatfi verið
J að henni ,,í samræmá við hug-
1 sjónir réttlætis og drengsfcap-
í ar“; þar hafl framiu' verið að
/ verkl „beggja handa jám“en
J „góðir drengir“. Fróðllegasá; er
ev
þó að meirilhluti flokiksbund-
inna Sjáltfstæðisfllokiksmainna í
Reykjaivík virðist nú þegar
hatfa fengið fullölkoimáð ógeö á
þeám skipulaigða klítousfcap
sem prófkjör innan flokfcsins
hatfla í flör mieð sér. Morgun-
blaðið í gær grednir svo fré
að í fúilltrúaráði Sjálfstæðis-
félaganna í Reykjavik hafi
haifit atkvæðisrétt um 1100
manns. Þrátt fyrir óhemju-
legan áróður og skipudagða og
langvinna simölLun greiddu að-
eins 576 atfcvæði, eða um það
bil heflimi'ngur þedrra, sem at-
kivæðisrétt höfðu. Hinn nýi
leiðtogi flokiksins, Jóhann
Hafstein, fékk aðeins 477 at-
kvæði; ekki helmdngur full-
trúaráðsmanna sá ástæðu til
styðja við bakiðá honum. Gunn-
ar Thoroddsen, sem lét mjög
af fylgi sánu í opinberum yf-
irlýsingum, fékk aðeins 300
attovæði; rétt rújmlega fjórði
hver fuiltrúaráðsmaður sá é-
stæðu tffl að fagna hinium nýja
frelsara flokksins.
Víst mtmu sumairleyfi hafa
dregið eitthvað úr þáitttötou,
en engu sáður er það augljóst
mél að varulegur hluti fuffi-
trúaráðsmanna hefur af hrein-
lætisástæðum nedtað að taka
þátt í prófkiörinu. Þannig
virðdst augljóst að „hinn
þögli meirihfluti“ innan floklks-
ins er amdvígur þedím sácipu-
iegu fLdtokadiráttum sem
framagqsar flLokksdns hatfa
etfnt til að undanförou.
Niður
úr öllu valdi
Annað atriðd bendir tilhins
sama. Úrsiit sikoðanakönnun-
arinnar voru ákaifllega flialds-
söm og hafðbundin. I sex efstu
sæfunton voru sex af núver-
andi þdngmönnum flok'lisins í
Reykjavík. Hinn sjöundi,
Sveinn Guðmundsson í Héðni.
hrapaði hins vegar niður úr
öllu valdi. Hainn flékk aðeins
147 atkvæði og var eitoki hálf-
drættingur á við þann sex-
menninganna siem lægstur var.
Ástæðan er ekki sú aðSveinn
sé neitt lélegri þinigmaöur en
fúlltrúar Sjálfstæðisflokksins
eru upp og otfan. Hann hefur
vaíalaust einnig notið þess að
hann var í Reykjavik seinasti
fulltrúi þeirrar gömlu hetfðar,
að stóraitvinnurekendur — „fúll-
trúar atvinnutífsins*‘ — eigi
að vera í forustuliði Sjálf
stæðdsfloklksins. Engu að síð-
ur hrapaði hann langt niður
fyrir aRa iögfræðinga, hag-
fræðinga og aðra fræðinga
sem heyra till hinni nýju stétt
Sjálfstæðisfloklksins. Astæðan
var sú að upp fcoimst að hann
hefði haft forgöngu um að
senda út dreiffibréfið fræiga.
Aðrir félagar hans beittu að
vísu hliðstæðri iðju, en hamn
var óvartoárari og það komst
upp um hamn. Hann var lát-
inn gjalda þess að hann tóto
alvarlega þau vinnubrögð sem
prótftojör innam Sjálfstæðis-
flokfcsins eru ávísun á.
— Austri.

Rörn í afrískum skóla.
þjóðarinnar nema á yfirborðs-
legan hátt. Aðeins örfáum
mönnum tókst að ná fótffiestu
í evrópslkri menningu, t.d. Leo-
pold Seder Senghor, Ijóðsltoáldi
og forseta Senegals.
Ástanddð í nýLemdum Bng-
lendinga var talsivert betra, því
að Englendinigar voru umburð-
airflyndari gaigrwart tunigum og
menningu þeima þjóða, sem
byggðu nýlendur þeima, og það
er ednkum samaniburðurinn á
ásitandinu í lömdum, sem áður
tilheyrðu Frötokum, og ástamdinu
í löndum sem áður tíLhfiyrðu
Emiglendimgium, sem sýndu
mönnum hvar skórinn kreippti
að. í fyrrveramdi nýlemdum
Fralklka í Afríku er talið að 95
af hverju hundraði mamna séu
ódæsdr og óskrifamdi, em í
Ghama, þar sem opinibert mál
er emstoa, em öll kenmslla í
bamastoóLuim for fram á móð-
urmiáli bamaiina, eru aðedns 40
alf hiverju humdraði manna ó-
læsir og óslkríflamdi. Þessarnið-
urstöður eru mijög í samræmi
við toemmingar nútímjasólfræð-
inga, siem leggja áherzlu á að
hivert tungumál sé hedmur út
affi fyrir sig (eða sérstaikt við-
horf til hedmisdns) og það hafi
tmjög ili álhrilf á þroska barna
aö kenna þedm á erflendu máli
áður en þau hatfli lært rnóður-
málið til hlitar; þau eáigi að
á hættu að læra hvorugt móilið
vdl.
Lokasönnun þess hve skað-
legt það getur verið að van-
rækja móðurmélið og kenma
erlent mál offi snemma fékkst
í Túnis árið 1968. Þá var á-
toveðið í samræmd við toenning-
ar nýlendutímabilsins. að toenna
frömstou þegar á fýrsta ári í
bamasikóla. Áramgurinn llét ekki
á sér stamida; námsárangur
baroanna bœði í frönsku og
arabístou mdnmtoaði stórlega. —
Túnisbúar lærðu af reynslunni,
og nú í vetur verður byrjaö að
toenna frönsku seinna og ýms-
ar námsgreinar, td. náttúru-
fræði’ og landatfræði, verða ein-
göngu kenndar á arabísltou.
Effitir ráðsteffinuna í Yaounde
er lfklegt að önnur Alfiríkurfki
taki upp sömu steffinu, þótt það
reyndst sjálflsaigt erfitt í byrjun.
En þessi niðurstaða á etoki að-
eins erindi til Afrítouibúa heQd-
ur lítoa til vesturlamdabúa. Það
er mjög víða mikiilll miumur á
daglegu méllfari manna og því
bófamenntamálli, sem memendum
er gert skylt að læra í skólum.
Margdr telja að mun betri ár-
angur nádst í kennslu etf geng-
ið er út frá reynslú nemend-
anna aí lifandd miáli í stað þess
að láta þau lesa bœlfcur á kflass-
ísku bókmemmtamáli. Slfk'ar til-
raunir haffa verið gerðar í
Bandarífcjumium og gefið góða
raun.
-------------------------------
GagrMfýni biskupa
Fimmtán bistouipar í Brasdlíu
haffia gagnrýnt harðlega ógnar-
stjórn þá sem ríkir í þrem aif
nyrztu héruðum landsins.
Pl/,
áSn/ZsiNNUI
LENGRI LÝSIN
n
neOex
2500 klukkustunda lýsing
við eðiilegar aðstæður
(Einu venjulegu perurnar
framleiddar fyrir svo
langan lýsingartíma)
NORSK ÚRVALS
HÖNNUN
Heildsala Smásala
Einar Farestveit & Co Hf
BergstaSastr. 10A Sfmi 16995
W ÚTBOÐ ®
Tilboð óskast í skurðgröft og lagningu götuljósa-
strengs við Vesturlandsveg frá Elliðaám að Höfða-
bakka.
Útboðsgögn eru afhent á skrifstofu vorri gegn
2.000,00 króna skilatryggingu.
Tilboðin verða opnuð á sama stað miðvikudaginn
9. september kl. 11,00.
INNKAUPASTOFNUN REYK)AVÍKURBORGA,R
Fríkirkjuvegi 3 — Sími 25800