Þjóðviljinn - 24.12.1970, Blaðsíða 3

ElBHMÉttÆaeaB^Sfc-ðiesEJribep Í8TO — ■ EöO©iTOfeJlliNiM — SfBA J
Valborgarnótt er með poppsniði. — Myndirnar eru teknar á æíingu í Þjóðleikhúsinu.
Eins og kunnugt er frums'ýnir
Þjóð'.eikhúsiö annan í jólum
Paust Goethes. Þetta er þad
verk í heimsbókmenmtunum
sem hefur hvað mest verið
fjallaö um af lærðum mönnum
allt frá jwí það varð til (og
meðan það varð til reyndar
einnig), og þó það væri ekki
sýnt á leiksviði fyrr en að höif-
und: látnum, hefur það um
meira en aildar skeið verið mik-
ið verkefni leikhúsmönnum. Og
eins og er með ödl meiriihóttar
verk, þá telur hver ný kynsilóð
sig þurfa að túlka það á sinn
hátt, les það og leikur með
mismunandi áherzium.
Ekki skal að sinni farið út í
þá sélma að rekja efni Fausts
eða gera grein fyrir þeim skiln-
inigi á verkinu sem algengastur
er nú á tímum. Hitt gæti verið
forvitnilegt að rifja það upp,
hvað höfundurinn sjádlfur,
„Þ-ýzki Æpaðurinn Goethe“ hafði
um það að segja. Verður i því
samhengi rifjað upp nokkuð af
þyi,. ,$<í(ry liinn iðjusami trúnað-
armaður hans og ritari, Ecker-
mann, sikrifaði upp af viðræð-
um sínum og annarra við
Goethe á síðustu æviárum hans
— á tímiabilinu frá 1823 til 1832.
Erfitt
HVAÐ
SAGÐI
GOETHE
UM
FAUST?
10. janúar 1823 situr Goethe
á tali við ensikan verkfræðing
og liðsforingja, sem kveðst m.a.
vera að lesa Faust og finnst
hann erfiður.
Qoethe hló að þessum um-
mælum Englendingsins. Aðvísu,
sagði hann, hefði ég ekki ráð-
lagt yður fl að taka til við
Faust að svo komnu móllii. Verk-
ið er óðs manns æði og fer
langt út fyrir allar venjulegar
tilfinningar. En með því þér
hafið nú byrjað á þessu án
þess að spyrja mig, þá verðið
þér að krafsa yður fram úr því.
Faust er svo sérkennilegur ein-
staklingur, að það eru aiðeins fá-
ir menn sem geta fytgzt með
sálarástandi hans. Sömuieiðis
er MepihistopheHes erfiður á
sinn máta — bæði vegna róðs-
ins sem hann fer með og vegna
þess að nann er lifandi niður-
staða mikinar skoðunar á heim-
inum
Áhrif og frumleiki
18. janúar 1825 er um það
rætt heima hjá Goethe, að
Byron BretatröM hafi saikað
Goethe um að taka hitt og
. þetta ófrjálsri hendi og korna
,fyi'ir í Faust. Þessu svarar
Go'ethe þannig:
Ég hefi ekkii einu sinni lesið
flest af þeim dýrmætum sem
Bvron lávarður tilfærir, og enn
eíður hugsaði ég til þeirra' þeg-
?ð ég var að búa til Faust. En
Byron er þá aðeins mikill þeg-
ar hann yrkir, hann verður
harn um leið og hainn fer að
huesa. Þvi kann hann ekki
heldur að veria sig gegn svin-
uðum og óslkdljanlegum árásum
Faust (Gunnar Eyjólfsson) og Mefistó (Róbert Arnnnusson)
Sigríður Þorvaldsdóttir og Gunnar Eyjólfsson í hlutverkum sin-
um í Fást.
á sflSffian hfmn, sem hams land-
ar bera fram gegn honum —
hann hefði átt að mótmæla
þeim hairðflegar. Hann hefði átt
að segja: Það sem er þam.a á
ég, ag það skiptir efclri máli,
hvort ég hefi tekið það úr
mannlífinu eða úr bók — það
eina sem máli sfeiptir er hrvort
ég hefi notað það rétt. Waíiter
Scott, hélt Goetihe áÆram, notaði
eitt atriði úr leikriti mínu Eg-
mont, og hafði fullan rétt t:1
þess, og vegna þess að hann
gerði þetta af skilningi þá ber
honum heiðuir fyrir . . Hinn
breytiilegi djöfull Byrons er á-
framhald af Mephistopheles
mínum, og það er dkkt nema
rétt. EÆ hann hefði orðið að
sneiða hjá fyrirmyndinni, hefði
niðurstaðan orðið verri. Og
Mephistopheles minn syngur
Ijóð eftir Shaikespeare, og því
ætti hann ekfci að gera það?
Því ætti ég að leggja það á mig
að finna eitthvað sjálfur, þegar
Shaike.speare hafði sagt einmitt
það sem þurft1. í þessu tilviki?
Norrænn arfur
1 samræðum 26. marz 1826
kvartar Goethe yfir því, að sér
hafi lengi fundizt að Þjóðverja
skorti vei-ðug viðfangsefni fyrir
skáld, sem sækja mætti til sögu
þeirra. Hann segir að hann hafi
verið heppinn með ..Götz von
Berlichingen“ og bætip svo við:
,,En þegar ég vann að
„Werther“ og „Faust“ þurfti ég
aftur að grípa í minn eigin
barm, því það erfðagóss, sem úr
var að vinna, gat ekki skilað
mér langt. Ég fékkst aðeins einu
sin.ni við djöfla og nornir; ég
var glaður yfir því að hafa
gleypt minn norræna arf og
sneri mér að borðum Grikkja.
En hetði ég vitað eins vel þá og
nú, hve margt ágætt hefur hér
verið til um aldir og árþúsund-
ir. þá hefði ég eikki skrifað eina
elnustu línu heldur snúið mér
að öðru
Þann 3. maí 1827 fer Goethe
einkar vinsamlegum caxðum um
ritdóm J. Ampéres nokkurs, ura^
franskar þýðingar á leikverk-
um hans og segir þá meðal
anríárs:
Hann er ekk: hvað sízt and-
ríkur í umsögn sinni um Faust
þar eð hann túlkar ekfci aðeins
hina myrfcu og ófullnægðu eft-
irleit aðalpersónunnar heldur og
hið bitra háð Mephistophelesar
sem hlluta af miínu eigin eðli . ..
Hverniq veit
ég það?
Þann sjötta maí 1827 fer svo
fram allfrægt samtal, þar sem
Goethe er rétt einu sinni spurð-
ur að því hvaða „hugmvnd"
liggi að baki einu verka hans.
Þjóðverjar eru annars ein-
kennilegt fólk, sagð!. hann. Þeir
gera sér lífið erfiðara en eðli-
legt er með hinum djúpstæðu
hugmyndum og hugsunum sem
þeir leita altestaðar að. Hafið
einhverntíma hugrekki til að
gefa ykkur áhrtfum á vald, láta
slkemmta yfcliur, koma við ykk-
ur, lyfta ykkur upp, já, einnig
að láta kenna ykkur og hvetja
ykkur til einhvers sem mikll-
fenglegt er: en hugsið ekki áilllt-
af um það. að þetta væri allt
hégómi ef ekk!. kæmi til einhver
abstrakt hugmynd og hugsun.
Svo koma þeir og spyrja
hvaða hugmynd ég i-eyni að
klæða holdi í Faust. Rétt eins
og ég viti það sjálfur og geti
látið það í ljós. Af himnum of-
an, um jörðina og n!.ður til Vít-
is — þetta mætti kannski nota
í neyð. en þetta er engin hug-
mvnd heldur einfaildllega rás at-
burða. Og seinna. þegar djöfull-
inn tapar veðmálinu og það
kemur í ljós að það er hægt að
frelsa mannesikju, sem þrátt
fyrir alvarlegar vililur leitar
hins betra — þá er það að vísu
virk og góð hugsun, sem sk)Ir-
ir margt. en hún e’- enrin hu*r-
mynd sem liggur að baki heild-
•inni eða hverju atriði sér á
narti. Það hefði reyndar verið
laglegt, eða hitt þó heldur, ef
ég hefði viHjað taka bað auð-
uga. litríka. marghrotna líf, sem
ég sýni í Faust, og þræða það
upp á mjóa snúru einhverrar
hugsunar, allsstaðar nálægr-
ar . . .
Margar fleir: umsagnir Goet-
hes um Faust má finna í við-
ræðum hans við Eckermann, en
hér hafa verið valdar þær
einar, sem lúta að Faust í hei'ld,
eða fyrri hlutanum — um síðari
hlutann, sem var í smíðum á
þessum árum, er sagt margt
fróðlegt, en með því hann
verður ekki á fjölum Þjóðle'k-
hússins, þá verður hér látið
staðar numið.
SINE-
fólk!
Fundur í HÚSINU Kirkjustræti 10 kl. 3,
sunnudaginn 27. desember.
Hafið með ykkur púða.
STJÓRNIN.
JOLATRÍS■
SKCMMTUN
Félags járniðnaðarmanna verður haldin
miðvikudaginn 30. desember í Tjamarbúð,
frá kl. 15.30 til 19.00.
Aðgöngumiðar seldir á skrifstofu félagsins
þriðjudaginn 29. desember frá kl. 3-7.
NEFNDIN.
BÍLASKOÐUN & STILLING
Skúlagötu 35.
MOTORSTILLINGAR
HJÚLASTILLINGAR ' LJÚSASTILLIN^jAR Sjmj
Látið stilla i tíma. 4 O 4 n
Fljót og örugg þjónusta. I O "* | U U