Þjóðviljinn - 03.06.1972, Síða 5

Laugardagur 3. júni 1972- ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5.
Við upptöku atriðis i „Clockwork Orange”. Það er Stanley Kubrick sem heldur á myndavélinni.
Innanrikisráðherrann heimsækir fangelsið þar sem Alex dvelst.
verið ágreiningur um það, hverju
listin eigi að þjóna, og ég skal
vera sá siðasti sem kemur með
einhverja skilgreiningu i þvi sam
bandi.
Sp.: Hve mikinn undirbúning
þarftu áður en þú byrjar töku
atriðis?
SK: Eins mikinn og klukkustund-
irnar i deginum og dagarnir i vik-
unum. Ég hugsa um kvikmynd
daginn út og daginn inn. Ég reyni
að vinna úr öllum hugsanlegum
hugmyndum með tilliti til hinna
mismunandi atriða, sem þegar
hafa verið tekin, en ég hefi komizt
að þvi, að þegar loksins er komið
að þeim degi, þá er upptakan á
fram að fara og maður er mættur
til staðar ásamt leikurunum og
hefur þegar séð nokkur þeirra at-
riða, sem búið er að kvikmynda,
þá er allt orðið öðruvisi en það
átti að vera. Þú kemst að raun
um, að þú hefur ekki rannsakað
atriðið fullkomlega. Þú kannt að
hafa igrundað það frá röngu sjón-
arhorni ellegar að þú hafir ein-
faldlega ekki uppgötvað einn
þeirra möguleika, sem nú i sam-
hengi við allt það, sem búið er að
taka, er einfaldlega betri en allt
annað, sem þú hafðir úthugsað
áður. Siðasta augnablikið fyrir
upptökuna er svo stórfenglegt, að
allar undanfarandi bollalegging-
ar verða að vikja fyrir þeim
áhrifum, sem maður meðtekur
undir þessum kringumstæðum,
nema þvi aðeins að maður aðlagi
sig þeim og viðurkenni stundum
hið skelfilega óöryggi, sem mað-
ur leggur úti, en þá getur maður
aldrei fengið það bezta út úr
atriðinu.
Sp.: Hvernig vinnurðu, þegar
kemur að þessu siðasta andartaki
fyrir upptökuna?
SK: Þegar ég byrja nýtt atriði, þá
er það mér mest i mun að láta
eitthvað gerast, sem er þess virði
að vera fest á filmu, innan þeirra
takmarka sem temað og atriðið
krefjast. Sú stund, þegar maður
byrjar að æfa nýtt atriði, er hvað
mest ákvarðandi hvað þetta
snertir. Þú kemur á staðinn:
menn standa og éta bollur og
drekka te, biðandi eftir skipun um
að gera eitthvað. Þú veröur að
halda fólkinu utan svæðis meðan
þú undirbýrð þig og taka allan
þann tima, sem nauðsynlegur er
til aö gera allt klárt. Það er engin
leið að útskýra, hvernig þetta
verður allt til. Vitaskuld hafa
smekkur og imyndunarafl sitt aö
segja i þessu sambandi, ag þaö er
á þessu afgerandi augnabliki,
sem kvikmyndin verður raun-
verulega til. Þegar ljóst er, að
maður hefur fundið eitthvað, sem
er ómaksins vert, verður
upptakan aðeins spurning um aö
framkvæma (og lagfæra, ef með
þarf) það, sem maður hefur þeg-
ar undirbúið. Þau vandamál, sem
upp kunna að koma meðan á tök-
unni stendur, eru ekki þesskonar
vandamál, sem ég hefi áhyggjur
af. Ef leikarinn gerir ekki eitt-
hvað á ráttan hátt, mun honum
ábyggilega takast það um siðir.
Eyðileggi kvikmyndatökumaður-
inn einhverja töku er enginn
vandi aö endurtaka hana. Þvi
sem ekki veröur breytt og þaö
sem sker úr um, hvort myndin
heppnast eða ekki, eru þessar fáu
klukkustundir, sem þú dvelst al-
einn með leikurunum á staðnum,
meðan hitt starfsfólkið biður fyrir
utan drekkandi teið sitt.
Stundum finnst þér atriðið alls
ekki vera nógu-gott. Þú kemst að
raun um, að það hefur enga þýð-
ingu, þegar þú sérð það leikið.
Það vekur ekki hjá manni þær til-
finningar, sem er nauðsynlegt að
það geri eða er mjög upplýsandi
og áhugavekjandi, eða er gert á
þann máta, sem bezt má verða.
það er ýmislegt sem getur orsak-
að það, að þú hefur ekkert i hönd-
unum sem er þess virði að vera
fest á filmu. Það eina sem þér
kemur i hug á slíkum augnablik-
um er, að það sé betra koma i veg
fyrir það i tima, breyta þvi og
skapa eitthvað nýtt, heldur en
halda áfram að gera sömu vit-
leysuna. Þetta er sá timi, sem er
beztur og verstur i senn: Það er
sá timi, þegar þú ert hvað hug-
myndarikastur; upp koma hlutir
sem þú hefur ekki hugsað úti áð-
ur, án tillits til þess hverstu mikið
þú hefur hugleitt sjálft atriðið.
Það er einnig sá timi, þegar þú
stendur álengdarog þér finnst þú
vera mjög óánægður með það
sem þú sérð, hafandi enga hug-
mynd um, hvað gera skal.
Sp.: Stjórnar þú leikurunum að
öllu leyti, eða væntirðu þess af
þeim, að þeir komi sjálfir með
einhverjar hugmyndir?
SK: Allar hugmyndir koma frá
mér. Það er hlutverk leikstjór-
ans. Ég stjórna leikurum;
venjulega er það skilið þannig, að
leikstjórinn þrögvi vilja sinum
uppá erfiða leikara eða að hann
kenni fólki, sem ekki kann að
leika. Ég reyni að tryggja mér
beztu leikarana i heiminum.
Vandamálinu má likja við vanda-
málin sem hljómsv.stjóri þarf
að glima við. Það er litilskemmt-
un i þvi að reyna að fá stórfeng-
legan flutning hjá hljómsveit,
sem eingöngu er skipuð náms-
mönnum.Það er nógu erfitt að ná
fram öllum smáatriðum og blæ-
brigðum hjá beztu hljómsveit
veraldar. Þú vilt fá beztu sólóista
heimsins, og sama er að segja um
leikarana. Það er ekki nauðsyn-
legt að kenna þeim hvernig á að
leika eða aga þá eða þröngva
vilja þinum uppá þá, vegna þess
að slik vandamál eru venjulega
ekki fyrir hendi. Leikari mun
næstum þvi alltaf gera það, sem
þú biður hann um að gera, ef
hann er færum það; og þar sem
allir góðir leikarar geta gert hvað
sem er, er ekki um nein slik
vandamál að ræða. Þess i stað
getur þú einbeitt þér að þvi, sem
þú vilt að þeir viti, hvert sé sálar-
ástand persónunnar, hver sé til-
gangurinn með atriðinu, um hvað
sagan fjalli. Þetta eru hlutir, sem
oft á tiðum valda misskilningi en
krefjast einfaldleika og ná-
kvæmni. Hlutverk leikstjórans er
að gera leikaranum hugmyndir
sinar skiljanlegar, ekki að kenna
honum að leika eða fá hann til að
leika með einhverjum brögðum.
Það er ómögulegt að láta leikar-
anum i té, það sem hann hefur
ekki þegar fengið með hæfileikum
sinum. Þú getur gefið honum
hugmyndir, fengið honum um-
hugsunarefni og hvernig hann
eigi að haga sér. Hlutverk leikar-
ans er að skapa tilfinningar. Að
sjálfsögðu getur leikari haft viss-
ar hugmyndir, en slikt er ekki i
hans verkahring. Þú getur gert
miðlungsleikara verri en hann eri
þú getur gert slæman leikara að
miðlungsgóðum. Frábær leikur
kemur frá leikurum, sem hafa
mjög mikla hæfileika plús hug-
myndir lejkstjórans.
Annað hlutverk leikstjórans er
að hugsa fyrir smekkvisinni.
Hann verður að skera úr um,
hvort það sem hann sér veki
áhuga, hvort það sé viðeigandi
hvort það sé fullnægjandi, hvort
það sé trúverðugt. Þessar
ákvarðanir getur enginn annar
tekið.
SJ6 tók saman.
I
og Sovétmanna
Sameiginleg yfirlýsing um
samvinnu og alþjóðamál
alþjóðlegra samtaka á umræddu
sviði.
Samvinna um umhverfis-
vernd
Hafizt verður handa um að
framkvæma samstarfsáætlanir
varðandi umhverfisvernd. Með
sameiginlegum rannsóknum og
ráðstöfunum hyggjast Banda-
rikin og Sovétrikin gera sitt til að
viðhalda hagstæðu umhverfi fvrir
heilsu manna i löndum sinum og i
öllum heimi. 1 Moskvu verða
haldnir samráðsfundir um raun-
hæfar samstarfsáætlanir.
Með tilliti til umfangs ensku
kennslu i Sovétrikjunum var af
bandariskri hálfu lýst yfir þeim
ásetningi, að örva rússneskunám
i Bandarikjunum.
Og hvað segja þeir
um Víetnam?
Hvor aðili um sig túlkaði við-
horf sin til styrjaldarinnar i
Frh. á bls. 15