Þjóðviljinn - 03.06.1972, Page 7

Laugardagur 3. júni 1972 —ÞJÖÐVILJINN—StDA 7
Að undanfömu hefur athygli
manna í Evrópu mjög beinzt að
vandamálum sem lúta að vemd-
un umhverfis og skynsamlegri
hagnýtingu náttúruauðlinda.
Evrópulönd em í hópi þeirra
ríkja sem háþróuðust em í heimi
— þar er iðnvæðing á háu stigi
sem og orkuneyzla og vélvæðing
landbúnaðar og hagnýting efna-
iðnaðar í hans þágu. Þau lönd
eru næsta fá í Evrópu semi eiga
stórar spildur af ósnortinni liátt-
úru fyrir utan þjóðgarða og ein-
staka fjallahémð.
Árekstrar manns og náttúru i
álfunni magnast og vegna þess,
að mörg landanna hafa hvert um
sig ekki möguleika eða ráð á
að leysa vandamál á sviði nátt-
úravemdar.
Oft má heyra bölsýnar radd-
ir um að það sé ómögulegt að
leysa þessa kreppu með frið-
samlegum aðferðum. Þessir
menn sjá sökudólg í hverju
horni: mannfjölgun, efnahags-
þróun, iðnaði, vísindum, tækni.
Þeir líta á þessa þróun sem
eitthvað það sem manninum er
um megn að stjórna. Meðal
þeirra resepta sem okkur er
boðið upp á má nefna áskoranir
um að stöðva mannfjölgun og
hagvöxt, „binda fyrir" tæknina
og breyta menningarlífi manha
— og er þá fátt eitt talið. Án
þess að taka upp deilur við þessa
menn, skulum við rétt minna
á, að flestar röksemdir þeirra
em með einum eða öðrum hætti
endurómur af kenningum Malt-
husar. Það er óhugsandi að færa
út samstarf í Evrópu á grund-
velli þessara hugmynda. Eða
hvernig hugsa menn sér það
samstarf sem hefur það að mark-
miði að gera mannfjölda „stöð-
ugan" eða jafnvel draga úr hon-
um?
Við lítum svo á, að takmark
samstarfs um þessi mál sé að
gera ákveðnar ráðstafanir til að
leysa vandamálin með áætlim-
um og spádómum til lengri eða
skemmri tíma.
Tökum til dæmis tækni og
rýrnun náttúruauðlinda. Margir
framtíðarfræðingar Iíta á skort á
náttúruauðæfum sem óyfirstígan-
lega hindrun. En ef við munum
einhvern tíma í framtíðinni fá
að reyna skort á náttúruauðæf-
um, hvers vegna ættum við ekki
að velta því fyrir okkur núna,
hvernig við getum Iært að nota
þau sparlega í stað þess að reyna
að finna ráð til að fækka neyt-
endum? Það er rökréttara að
beina vísindalegu starfi að því
að finna framleiðsluaðferðir sem
miðast við endurnotkun hráefna.
Það er til dæmis vitað, að nými
nútíma bifreiða á verðmæm
náttúmefni eins og olíu er að-
eins 3%. Ef við gætum tvö- eða
þrefaldað þessa nýtni, þá mundu
breytast verulega hugmyndir
okkar um það, hve lengi mann-
fólkið gæti búið að nægu elds-
neyti.
Bílvélar em helztu mengunar-
valdar í andrúmsloftinu. Það
em tvær hliðar á einu og sama
máli, að draga úr eitrun í út-
blásturslofti þeirra og að gera
flutningakerfið virkara — og
vissulega geta Evrópulönd gert
sér vonir um að ráða við þetta
vandamál.
Eða tökrnn til dæmis skyn-
Konstantín Ananintsjéf, deildarstjóri i
Visinda- og tœknideild sovézku
stjórnarinnar er höfundur eftirfarandi
greinar um hugsanlegt samstarf um
verndun umhverfis.
vernd
og samstarf
í Evrópu
samlega notkun vatns. Nú bland-
ast um helmingur vatnsbirgða
úrgangsefnum frá iðnaði og
borgum. Það er raunverulegur
grundvöllur fyrir samstarfi um
að taka upp lokaða hringrás
vams í iðnaði og þróa spar-
samar framleiðsluaðferðir (nú
fara 1.500 rúmmetrar af vatni í
að framleiða eina smálest af áli
og 2.500 í smálest af gerfi-
þræði). Mengunarvaldar á land-
búnaði em heldur ekki óviðráð-
anlegir vegna þess að við þekkj-
mn líffræðilegar aðferðir til
eftirlits með jarðvegi og plönt-
urn, sem draga úr þörfum fyrir
efnanotkun, og þar með úr hætt-
um á því að vatn spillist.
Árangur samstarfs milli
Evrópulanda væri áþreifanlegri,
ef vísindamenn réðust að þeim'
brýnu vandamálum sem Evrópu-
menin mæta nú þegar í hvers-
dagslegu lífi sínu. Það er ekki
erfitt að sjá fram á það, að
fyrsti vettvangur slíks samstarfs
em framleiðsluaðferðir — sam-
starf um aðferðir og útbúnað
sem maðurinn notar í vinnslu
sinni á náttúruauðæfum.
Náttúmvernd er alþjóðkgt
vandamáL Það má flýta fyrir
lausn þess ef Evrópulönd taka
á sig sameiginlega ábyrgð á um-
hverfi og lífsskilyrðum í álfunni,
því að vandamálin em þeim
öllum sameiginleg og verða ekki
leyst í einangmn.
En menn skulu ekki ætla að
við styðjum aðeins „tæknifræði-
legar" lausnir. Tæknilausnir
verða að byggja á fræðilegum at-
hugunum á grundvallaratriðum
náttúmverndar. Einkum hefur
það mikla praktíska þýðingu að
rannsaka breytingar þær sem
maðurinn veldur á bíósferunni
sem og áhrif loftlagsbreytinga.
Þaö er ijósr áð þcssar rannsókn-
ir verða ekki framkvæmdar
nema tii komi samræming á
starfi og reynslu vísindamanna
margra landa. Viðfangsefni
slíkra rannsókna væri annað
hvort stór hluti meginlands
Evrópu eða álfan sem heild,
ásamt höfum og hafstraumum
sem hana umlykja.
Þá er ástæða tiil að leggja sér-
staka áherzlu á vistfrasðilegt
jafnvægi, vistfræðikerfi og svæði
þar sem náttúran hefur varð-
veitzt ósnortin. Þórt maðurinn
hafi umkringt sig með húsdýr-
um og nytjajurtum em örlög
hans háð firnamildum fjölda líf-
vera í lofti, legi og á láði, eink-
um smáverum. Verndun nauð-
synlegra tegunda planta, lífvera
og smávera er þýðingarmikill
hlutur af umhverfisvemd í héild.
Einna efst á dagskrá em rann-
sóknir á lífforða evrópskra hafa
og leit að leiðum til að vernda
hann. Einkum er hér átt við
Eystrasalt og Miðjarðarhaf sem
mengast og deyja með mildum
hraða. Eitt helzta verkefni verð-
ur að líkindum að vernda þessi
höf fyrir þungamálmum ofi olíu-
úrgangi. f þessu sambandi má
minna á hina miklu nauðsyn á
samstarfi Eystrasaltsríkjanna átta,
en sumir hlutar þessa þýðingar-
mikla forðabúrs em þegar
dauðir á vissu dýpi. Er um mjög
erfitt vandamál að ræða, en það
má leysa samt, ef góður sam-
scarfsvilji er fyrir hendi.
Að sjálfsögðu mundu Evrópu-
ríki ekki sýna þá eigingirni í
samstarfi sínu um þessi mál að
fela þær lausnir sem þau finna.
Árangur af vísindalegu og tækni-
legu samstarfi þeirra um nátt-
úmvernd mundi verða sameign
alls heims — og þá einnig
þróunarlanda Asíu, Afríku og
Rómönsku Ameríku.
Það yrði eitt sérkenni sam-
starfs um þessi mál, að til þess
leggja sinn skerf ríki sem búa
við mismunandi þjóðhagskerfi.
Sovétríkin og önnur sósíalísk
ríki hafa safnað mikilli reynslu
í þessum efnum, sem þau miðla
hvert öðm af innan COMECON.
Ýmis Vesmr-Evrópulönd eiga
sér og merka reynslu í þessum
málum. Tilraunir em gerðar til
að koma á samstarfi í Evrópu
um umhverfisvernd, á vegum
Efnahagsmálanefndar S. Þ., um
Evrópu, en það starf hefur ekki
borið nógu víðtækan árangur
vegna þess að Þýzka alþýðu-
lýðveldið á ekki aðild að nefnd-
inni.
Samstarf um umhverfisvemd i
Evrópu er kall tímans og Sovét-
ríkin em að sínu leyti reiðu-
búin til að taka þátt í því með
sem virkustum hætti.
APN.
Rúmenska
sendi-
nefndin
farin
Nýlega var stödd hér á landi
á vegum Alþýöubandalagsins
4ra manna sendinefnd frá
Kommúnistaflokki Rúmeniu.
Nefndarmenn flugu utan fyrir
fáum d.ögum. Formaður
nefndarinnar var Mihai Gere,
einn af framkvæmdastjórum
miðstjórnar njá flokkr.tim.
Sendinefndin skoðaði sig
nokkuð um, bæði hér sunnan-
lands og fyrir norðan, hitti að
máli ýmsa forystumenn i opin-
beru lifi og átti viðræður við
fulltrúa frá framkvæmda-
stjórn Alþýðubandalagsins.
1 þessum viðræðum milli
Alþýðubandalagsins og
Kómmúnistaflokks Rúmeniu
kom m.a. fram sameiginlegur
áhugi á að afnema skiptingu
Evrópu milli tveggja and-
stæðra hernaðarbandalaga,og
hætt sé að beita valdi eða hóta
með valdbeitingu i samskipt-
um þjóða. t þessum anda yrði
að vinna að friði i heiminum.
Lögð var áherzla á nauðsyn
þeirrar meginreglu i sam-
skiptum rikja, að byggt sé á
gagnkvæmri virðingu fyrir
sjálfstæði hverrar þjóðar og
yfirráðarétti hennar til eigin
landsvæða, svo og fyrir jafn-
rétti þjóða á milli, þannig að
ekki komi til þess að einstök
riki gripi til ihlutunar um innri
málefni annarra.
Þessa meginreglu töldu
báðir aðilar að hafa bæri i
heiðri — hvaða þjóðskipulag
sem um væri að ræða — og
byggja þannig upp nánri sam-
vinnu milli þjóða til gagn-
kvæms hags. Sérstaka þýð-
ingu var talið hafa að allar
þjóðir, stórar og smáar, taki
með jöfnum rétti virkan þátt
alþjóðasamstarfi i þvi skyni
að iausn sé fundin á þeim
meiriháttar alþjóðadeilu-
málum sem nú blasa við
mannkyni.
Aðilar voru sammála um
það að baráttan fyrir friði
væri ekki hvað sizt undir þvi
komin,að unninn yrði bugur á
árásarstefnu og hernaðarað-
gerðum hætt á þeim svæðum
heims þar sem spennan er nú
mest. t þessu sambandi lýsa
þeir yfir eindregnum stuðn-
ingi við hetjulega baráttu
þjóðanna i Indó-Kina og for-
dæma harðlega siðustu hern-
aðaraðgerðir Bandarikja-
manna þar. Það er ófrá-
vikjanleg krafa að loftárásum
sé hætt og Bandarikjamenn
flytji herlið sitt á brott frá
Indó-Kina án tafar. Þjóðirnar
i Vietnam, Laos og Kambódiu
verða að hafa leyfi til að
ákvarða örlög sin sjálfar án
utanaðkomandi ihlutunar.
Fiskverzlanir
loka á
laugardögum
A félagsfundi Fisksalafélags
Reykjavikur og Hafnarfjarðar 25.
mai var eftirfarandi tillaga sam-
þykkt einróma.
Fundur i Fisksalafélagi Reykja-
vikur og Hafnarfjarðar sam-
þykkir að loka fiskbúðum á
laugardögum á timabilinu frá 15.
júni til 1. september, en hafa
jafnframt opið til kl. 19.00 á föstu-
dögum.
Astæðan fyrir þessum breytta
opnunartima segja fisksalar fyrst
og fremst vera minni fisksala á
sumrin.
Austurrikisdeild alþjóða lög-
fræðinganefndarinnar heldur
þing hér á landi dagana 2.-6. júni
n.k.
Aðalumræðuefni þingsins verð-
ur: Svipting mannréttinda, sem
afleiðing af misnotkun þeirra.