Þjóðviljinn - 15.12.1972, Blaðsíða 9

Föstudagur 15. desember 1972 ÞJÓDVILJINN — StÐA 9
baekur
Sóifaxi
höf.: Ármann Kr. Einarsson
inyndir: Einar Hákonarson
Silja Aðalsteinsdóttir
skrifar um barnabækur
GOÐ,
BETRI,
BEZT
Hökav. Sigfúsar Eymundssonar
1972.
Hér stendur mikið til. Einn
þekktasti barnabókahöfundar
landsins og einn fremsti ungi
listamaðurinn okkar gera saman
bók, sem gefin er út á þykkan,
vandaðan pappir. bessu höfum
við lengi beðið eftir, þetta er lofs-
vert framtak.
Sagan er aðallega um hest:
Hún er ekki frumleg en vel gerð,
einkum sá hlutinn, sem gerist á
fjöllum uppi. En ég amast við
klassfskri lofgerð sveitalífsins,
sem fram kemur i sögunni. Þar er
torfbær með blómum á þaki, þar
eru börnin góð, hjálpa foreldrum
sinum og bjarga folaldi upp úr
skurði. Börnin i borginni hnýta
hins vegar blikkdósir i tagl þess
sama folalds, þegar það villist inn
i þéttbýlið. Þau eru illgjörn. Við
textann er annað það að athuga,
að hann er dálitið væminn, eink-
um undir lokin.
Myndirnaf ollu mér sattaðsegja
vonbrigðum, mér finnst þær ekki
nógu lifandi. Til dæmis finnst mér
bersýnilegt, að hesturinn á kápu-
siðu stigi aldrei i vinstri framfót
aftur. Ef til vill er þetta viljandi
tilraun listamannsins til að
nálgast teikningar barna. Ég veit
bara ekki hvort börn meta þvi-
likar tilraunir. Fólk skyldi alltaf
vara sig á þvi að skrifa, teikna
eða lesa á sérstakan hátt fyrir
börn; þau skoða það oft sem litils-
virðingu.
Eyjan hans Múmínpabba
höf.: Tove Jansson
þýð.: Steinunn Briem
Örn og örlygur, 1972, 210 bls.
Tove Jansson er áreiðanlega
frumlegasti barnabókahöfundur,
sem hér hefur sézt á markaði
lengi. Hún kemur svo oft svo
skemmtilega á óvart, að kannski
þykir einhverju barninu nóg um.
En gaman er að hlusta á
hláturinn, þegar börn eru að lesa
bækurnar hennar, það gerir
sálinni gott. Þetta eru bækur sem
foreldrar og börn geta lesið og
spjallað um saman, þvi Tove
Jansson gætir þess að ofskýra
aldrei,en hún tæpir á ótrúlegustu
hlutum, sem börn (og fullorðnir )
geta endalaust velt fyrir sér.
Sjálf sagði Tove i grein um
bækur sinar, að i barnabókum
ætti að vera leið, sem barnið fer
Rowenfa
Straujárn, gufustraujárn,
brauðristar, brauðgrill,
djúpsteikingarpottar,
fondue-pottar, hárþurrkur,
hárliðunarjárn og kaffivélar.
Heildsölubirgðir:
^CaUdór -€.iríkóaonJ; &>•
Ármúla 1 A, sími 86-114
en skilur rithöfundinn
eftir. .spurningar, sem barnið
svarar, ekki höfundurinn. Bók sú
er hér um ræðir er sneisafull af
þannig leiðum og spurningum.
Mér dettur t.d. i hug veggmál-
verk Múminmömmu, sem hún
hverfur inn i vegna sárrar heim-
þrár. Þegar heimþráin er horfin,
kemst hún ekki lengur inn i
myndina. Morrinn er furðuleg
persóna. Múminsnáðinn gerir sér
enga grein fyrir, hvers vegna
hann má til með að hitta Morrann
á kvöldin. En löngu áður hafði
Múminmamma sagt, að Morrinn
væri svona kaldur af þvi að
enginn skipti sér af honum.
Börnin eru sjálf látin um að
tengja þetta saman, það rómar
enginn hástöfum gæzku og góð-
vild Múminsnáðans.
Það er lika mikil skynsemi i
sögunni. Hún er skrifuð af ein-
stakri þekkingu á mannlegu eðli.
Múminpabba langar svo til að
vera verndari fjölskyldu sinnar
samkvæmt hefðbundnum kokka
bókum um hlutverk kynjanna.
Múminmamma reynir að láta
eins og hann sé það, en hann lætur
ekki blekkjast. Þau verða að
skipta algerlega um umhverfi,
fara til óbyggðrar eyjar langt úti i
hafi til að hann fái að spreyta sig.
Eftir að þau leggja af stað til
eyjarinnar má Múminmamma
ekki gera neitt utanhúss. Hún
reynir að láta sér vel lika, en
athafnaleysinu unir hún þó ekki
til lengdar, þvi þetta er mikil
kona. Hún skilur mann sinn og
fellst á duttlunga hans, eins og
konur hafa gert alltof lengi, þótt
hún sé i rauninni miklu hæfari til
að vernda fjölskylduna en hann.
Hún fær þó sina uppreisn i töfra-
garðinum sinum, sem hún getur
flúið til. t fyrsta sinn, sem hún
hverfur, leita þau hin að henni
dauðskelfd. Þegar hún er fundin,
segir Múminpabbi: ,,Þú mátt
ekki hræða okkur svona. Þú
verður að athuga, að við erum
vön að hitta þig heima þegar við
komum á kvöldin.” Og Múmin-
mamma andvarpar: ,,Það er nú
gallinn. Maður þarf á tilbreytingu
að halda stundum. Annars hætt-
um við að taka hvert eftir öðru
bara af gömlum vana. Finnst þér
það ekki lika, elskan?” Þrátt
fyrir undanlátsemi heldur hún
sjálfstæði sinu óskertu. Og
uppeldisaðferðir hennar mætti
margur taka til eftirbreytni. Hún
er stórkostlegt dæmi um móður,
sém elskar barn sitt án nokkurrar
eigingirni eða valdagræðgi.
Boðskapur Tove er að allt verði
gott, ef við erum góð hvert við
annað. En hún treður þeim boð-
skap ekki upp i nasirnar á
lesanda, hann er vandlega
fléttaður inn i söguna.
Þýðingin er frábær, unnin af
stakri kostgæfni og afbragðs
smekk. Prentvillum er ekki orð á
gerandi og annar frágangur mjög
góður. Myndir Tove eru það sem
e.t.v. öðru fremur gerir söguna
sprelllifandi.
Litlu fiskarnir
höf.: Erik Christian Iiaugaard
|)ýð.: Sigríður Thorlacius
Iðunn, 1972, 151 hls.
„Segöu mér eitthvað úr striðinu
— hvernig var það að vera her-
maður?” Þrátt fyrir óteljandi
sögur og kvikmyndir um heims-
styrjöldina siðari, vitum við,
sem ekki kynntumst henni af
eigin raun, sáralitið um hana.
Alírasizt vitum við um lif og kjör
þeirra, sem urðu fyrir barðinu á
striðinu án þess að þeir ættu þált i
þvi. Um fáeina af þeim ógnar-
fjölda fjallar sagan Litlu fiskarn-
ir. Hún gerist á Italiu árin 1943 og
'44.
Guido er tólf ára, munaðarlaus
betlari i Napóli. Hann verður
heimilislaus, ef heimili skyldi
kalla, og af ótta við að lögreglan
setji hann á hæli, flýr hann úr
borginni. Þrátt fyrir eymd sina á
hann nægan kærleika aflögu til að
miskunna sig yfir tvö börn, sem
likt er komið fyrir og honum,
önnu, tiu ára, og Marió litla, sem
er bara fjögurra ára. Sagan segir
svo ferðasögu þeirra frá Napóli til
Cassino.
Og það er átakanleg saga, saga
um óhugnanleik striðsins,
hungur, klæðleysi, þjáningar og
dauða. Saga um vonzku
mannanna og grimmd, en einnig
um gæzku þeirra. Gleði-
stundirnar, sem börnin njóta við
og við mynda andstæðu við
sultinn og kuldann og gera ömur-
leikann enn tilfinnanlegri.
En þrátt fyrir allt er þetta góð
saga, falleg saga og ógleymanleg.
Persónur ailar eru gerðar af þvi-
likri snilld, að lesandi þekkir þær
og sér þær ljóslifandi fyrir sér,
þótt hann viti kannski ekki hvað
þær heita. Ég minnist sérstaklega
þýzka liðsforingjans, sem hrakti
börnin burtu frá myllunni, þótt
honum þætti i rauninni vænt um
þau. En þau höfðu horft á hann
fremja glæp, og skömmustutil-
finningin lét hann ekki i friði
meðan þau voru i návist hans. Ein
hugstæðasta aukapersónan er
kennarinn signor Luigi, sem
kallar sig Jason og þykist ganga á
leifum gullna reifisins. Hug-
leiðingar hans um múgæsingu eru
kannski ekki stilaðar fyrir börn,
en þær eru tilvaldar sem grund-
völlur undir umræður við börn
um þetta fyrirbæri, sem einmitt
þau þurfa að vara sig svo vel á.
,,Ég man eftir ræðum Mussolinis.
Ég hef hlustað á hann i Róm,
staðið i mannþrönginni og öskrað,
eins og allir hinir. Ég hugsaði
aðeins um það, sem hann sagði,
en gleymdi að hlusta eftir þvi,
sem hann ekki sagði. Hann talaði
um hetjuanda og veldi Italiu.
Hann nefndi hvorki hungur né
dauða. Hann talaði ekki um
hörmungar styrjalda eða blóð
hinna saklausu.”
Guido segir söguna i 1. persónu,
við sjáum allt með augum hans.
Málfarið er helzt til hátiðlegt
miðað við aldur sögumanns, en
spakvizkan er ekki ótrúleg, þegar
haft er i huga allt, sem Guido
hefur lifað á skammri ævi. Til
dæmis hefur hann komizt að eftir-
farandi niðurstöðu: „Anna, við
erum ekki vondt en við erum
heldur ekki góð. Við erum litlir
fiskar og við höfum hvorki efni á
ab vera eitt né neitt...En við höf-
um rétt til að lifa.”
Þýðingin er mjög góð. Engar
myndir eru i bókinni, en
frágangur er að öðru leyti mjög
góður.
PIERPONT-ÚRIN
handa þeim sem
gera kröfur um
endingu. nákvæmni
og fallegt
útlit.
Kven- og
karl-
manns
úr af
mörgum
gerðum
og verð-
um.
HELGI GUÐMUNDSSON,
úrsmiður.
I.augavegi 9(». Simi 22750.
IÐNÞJÓNUSTAN S.E.
Sími 24911
ALHLIÐA FAGMANNSVINNA
Bótagreiðslur
almannatrygginganna i Reykjavík
Uaugardaginn 1(5. desember verður af-
greiðslan opin til kl. 5 siðdegis og verða þá
greiddar allar tegundir bóta.
Bótagreiðslum lýkur á þessu ári 22. þ.m.
og hef jast ekki aftur fyrr en á venjulegum
greiðslutima bóta i janúar.
TRYGGINGASTOFNUN RÍKISINS
SKYRTAN