Þjóðviljinn - 03.01.1973, Qupperneq 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur :!. janúar 1973
FRA VÍETNAMFUNDIh
Góðir fundarmenn.
Hvernig stendur á þvi að
sprengjurnar halda enn áfram að
falla yfir Vietnam, tæta i sundur
likami og mannvirki, svo að þaö
takmark virðist skammt undan
sem bandariskur hershöfðingi
orðaði svo, að landið skyldi
sprengt aftur á steinaldarstig?
Hvernig stendur á þvi að slik
óhæfuverk, einhver hin sið-
lausustu i gervallri mannkyns-
sögunni,halda áfram — á sama
tima og risaveldin tala um
sibatnandi friðarhorfur og hafa
staðfesl það umtal með fjölmörg-
um samningum sem undirritaðir
hafa verið á þessu ári?
Umtalið um vaxandi friðar-
horfur og varanlegt öryggi er sem
kunnugt er bundið svokölluðu
valdajafnvægi sem er i þvi fólgið
að risaveldin ráða hvort fyrir sig
yfir helsprengjum sem geta ger-
eytt öllu mannkyni, og þeim
Astæöan er sú að valdajafn-
vægið styðst einnig við skiptingu
hnattarins i áhrifasvæöi, en frá
þeirri skiptingu var gengið i
meginatriðum undir lok siðustu
heimsstyrjaldar. Þá — árið 1945
— höfðu Vietnamar sjálfir hrist af
sór nýlenduhlekkina og yfirbugað
hernámslið Japana. Þeir höfðu
kjörið sór þing, myndað rikis-
stjórn og lýst yfir sjálfstæði með
tilvitnunum i hina sigildu frelsis-
yfirlýsingu Bandarikjanna. Þeir
töldu sig réttilega meðal sigur-
vegaranna i styrjöldinni miklu
gegn fasismanum og gerðu nú til-
kall til sigurlauna sinna; þeir
sendu fagnandi skeyti til banda-
manna sinna, hinna sigursælu
stórvelda, og óskuðu viður-
kenningar á sjálfstæði sinu og
rikisstjórn; þeir sendu skeyti til
Sameinuðu þjóðanna og óskuðu
aðildar.
Magnús Kjartansson
Hvert einasta stórhýsi hafði verið
eyðilagt, en i þessu fátæka landi
voru stór hús fyrst og fremst
skólar, sjúkrahús, kirkjur og
musteri. Einu borgirnar sem eftir
stóðu voru Hanoi og Haiphong, og
var þó Haiphong illa leikin. Það
eru þessar tvær borgir sem að
undanförnu hafa eínnig verið
tættar sundur.
I þessari ferð kynntist ég æðru-
leysi Vietnama og þakklæti
þeirra til samherja sinna hvar-
vetna um heim. En það vakti sér-
staka athygli mina að Vietnamar
bundu vonir sinar ekki sizt við
bandarisku þjóðina sjálfa;
Bandarikjamenn sem höfðu
barizt gegn árásarstyrjöldinni og
sumir kostað lifinu til voru þjóð-
hetjur i Vietnam, myndir af þeim
sáust hvarvetna, allir þekktu nöfn
þeirra. Þessar vonir sem
Vietnamar bundu við bandarisku
þjóðina hafa siðan verið að rætast
i sivaxandi mæli. Fátt hefur gerzt
ánægjulegra á undanförnum ár-
um en menningarbylting sú sem
orðið hefur i Bandarikjunum,
ekki sizt meðal unga fólksins, og
beinzt hefur i vaxandi mæli gegn
arðránsstefnu bandariskra auð-
hringa og árásarstyrjöld þeirra i
Vietnam. Svo viðtæk var þessi
andstaða orðin að hún hafði
molað sundur heragann; Banda-
rikjastjórn gafst upp á að beita
landhersinum i Vietnam ekki sizt
vegna þess að hermennirnir voru
hættiraðhlýðnast fyrirskipunum.
Enginn dregur i efa að yfir-
gnæfandi meirihluti bandarisku
þjóðarinnar er gersamlega and-
snúinn árásarstyrjöldinni i
Vietnam. Sizt af öllum mun Nixon
forseti draga það i efa, en hann
notaði það sem kosningabeitu
fyrir forsetakjörið að hampa full-
gerðum friðarsamningi við rikis-
stjórnina i Hanoi og þjóðfrelsis-
fylkinguna i Suður-Vietnam,
Sigur Víetnama mun hafa
heimssöguleg áhrif
vopnum er i sifellu hampað i eld-
flaugastöðvum, kafbátum og
flugvélum. Óttinn við gagnárás
og tortimingu á að vera forsenda
friðarins, og siðan segja stór-
veldi máttarminni fylgirikjum
sinum að skriða i skjól hjá sér;
smáþjóðirnar eiga að vera
hólpnar með þvi að njóta náðar
annars hvors hinna voldugu
verndara. Hið hvita blóm
friðarins á að vaxa og dafna i
skugga helsprengjunnar; sið-
ferðislögmálið er Mósekenningin
forna um auga fyrir auga og tönn
fyrir tönn.
En hvernig stendur þá á þvi að
enn halda sprengjurnar áfram að
tæta Vietnam aftur á steinaldar-
stig? Er Norður-Vietnam ekki
sósialiskt riki; hefur það ekki
tryggt sér vernd og umhyggju
hinna volduga Sovétrikja með
fjölmörgum samningum?
Hvernig má það þá vera að
bandarisk stjórnvöld hafa að
undanförnu getað einbeitt sér að
þvi að jafna við jörðu Hanoi og
Haiphong án þess að þurfa að
óttast að Washington og New
York hlytu sömu örlög?
En Vietnömum var ekki
svarað. Stórveldin höfðu úr-
skurðað að frelsisbarátta
Vietnama félli ekki inn i það nýja
kerfi sem risa skyldi úr rústum
heimsstyrjaldarinnar; Vietnam
skyldi eftir sem áður vera hluti af
áhrifasvæði Frakka. Og senn
komu frönsku nýlenduher-
sveitirnar aftur, það erlenda vald
sem áður hafði mergsogið
Vietnam i nærfellt hundrað ár.
Vietnamar reyndu þá að tryggja
sér þó ekki væri nemaheimastjórn
með samningum við frönsku ný-
lenduherrana, en þegar það mis-
tókst hurfu frelsishersveitirnar á
nýjan leik upp i fjöllin og út i
frumskógana og héldu baráttu
sinni áfram. Þá baráttu háðu
Vietnamar einir og óstuddir eins
og fyrr, ekki viðurkenndir af
neinum, fyrr en Kinverjar höfðu
leitt sina byltingu til sigurs og
raskað svo um munaði öllum
áformunum um áhrifasvæði og
valdajafnvægi.
Þessa sögu þarf ég ekki að
rekja áfram; allir þekkja
meginþætti hennar: Hvernig
Vietnamar gersigruöu frönsku
nýlenduherina 1954, hvernig
Bandarikin tóku við hlutverki
kúgaranna og hafa siðan magnað
styrjaldarrekstur sinn svo mjög
allt til þessa dags, að ekkert land-
svæði á hnettinum hefur orðið
fyrir jafn altækum tortimingar
hernaði, engin þjóð i sögu mann-
kynsins verið beitt jafn siðlausum
grimmdarverkum.
Á þessum tima hafa þeim
mönnum sem fyrir aldar-
fjórðungi hurfu einir og óstuddir
út i frumskóga og fjöll vissulega
áskotnazt öflugir bandamenn.
Vietnamar hafa fengiö ómetan-
lega efnahagslega og hernaðar-
lega aðstoð frá Sovétrikjunum,
Kina og öðrum sósialiskum rikj-
um. En sú staðreynd er enn
óbreytt að þeir falla ekki inn i það
kerfi áhrifasvæða og valdajafn-
vægis sem samið var um i lok
siðustu heimsstyrjaldar. Þess
vegna dirfist Bandarikjastjórn að
halda niðingsverkum sinum
áfram án þess að þurfa að óttast
að hið nýja Móselögmál risa-
veldanna komi til framkvæmda,
án þess að bandarisk börn brenni
i bensinhlaupi og bandariskar
borgir breytist i rústir.
Það er einmitt þetta sem er af-
brot Vietnama, að þeir hafa
neitaðað láta stórveldin segja sér
fyrir verkum, að þeir krefjast
þess að fá að ráða landi sinu einir
og frjálsir, hvað sem öllu sam-
komulagi um áhrifasvæði liður.
Sigur Vietnama i þessari baráttu
— og um þann sigur þarf enginn
að efast — mun hafa heimssögu-
leg áhrif, móta stjórnmála-
þróunina á næstu áratugum,
eggja fátækar, kúgaðar þjóðir tií
baráttu og stuðla að þvi að mola i
sundur arðránskerfi hinna
auðugu rikja og drottnunarkerfi
risaveldanna.
Ég ferðaðist um Norður-
Vietnam fyrirfjórum árum og fór
m.a. um þau héruð sem þá voru
verst leikin af bandariskum loft-
árásum. Ég sannreyndi þá hvert
mark er takandi á þeim banda-
riska áróðri að loftárásirnar
beinist að hernaðarskotmörkum.
1 þeim héruðum sem ég fór um
höfðu allir þéttbýlisstaðir, borgir
og bæir, verið jafnaðir við jörðu;
þar stóð ekki steinn yfir steini.
samningi sem aðeins var eftir að
skrifa undir. Með framferði sinu
eftir kosningar hefur Nixon for-
seti tryggt sér sess i mannkyns-
sögunni við hlið manna, sem ég
tel þarflaust að nefna en hvert
ykkar getur rifjað upp i hugskoti
sinu. En hann hefur einnig sannað
á eftirminnilegasta hátt, hverja
hann telur afstöðu bandarisku
þjóðarinnar, og haldi hann áfram
að ganga i berhögg við hana er
hann að efna til ófyrirsjáanlegra
atburða i heimalandi sinu.
Ég minntist á það i upphafi
hvernig styrjöldin i Vietnam væri
afleiðing af þeirri ákvörðun
sigurvegaranna i heims-
styrjöldinni siðari að reyna að
skipta hnettinum i áhrifasvæði.
Einnig við tslendingar vorum þá
dregnir i dilk án þess að við vær-
um um það spurðir; við lentum á
miðju áhrifasvæði Banda-
rikjanna, og i samræmi við það
kröfðust bandarisk stjórnarvöld
þriggja herstöðva hérlendis til 99
ára þegar haustið 1945. Við höfum
siðan búið við bandariskt her-
nám, fyrst dulbúið, en siðan
ógrimuklætt i meira en tvo ára-
.v;.
,J