Þjóðviljinn - 08.09.1974, Blaðsíða 8

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 8. september 1974.
Rætt viöSIGURÐ LÍNDAL
prófessor um fjölmiölunarstarfsemi
ameríska hersins hér og þau
áhrif sem hún hefur og getur haft
seint«
Þá verður of
Sjónvarpssendingum herstöðvarinnar i Keflavik
hefur nú verið beint frá Reykjavikursvæðinu, þann-
ig að vist má telja, að hermannasjónvarpið verði i
framtiðinni aðeins fyrir herstöðina eina.
Ýmsum andstæðingum sjónvarps þessa, svo og
herstöðvaandstæðingum yfirleitt, mun finnast þessi
staðreynd talsvert merkur áfangi i baráttunni gegn
fjölmiðlunarstarfsemi amerikana hér á landi. En
þótt sjónvarpinu hafi verið beint á haf út, þá stunda
amerikanarnir eftir sem áður fjölmiðlun i islenskri
menningarlandhelgi. Hljóðvarp þeirra gengur kok-
hraust allan sólarhringinn, enda hefur litið verið við
þvi amast af islenskri hálfu.
Baráttan gegn sjónvarpinu og herliðinu hér á
landi, hefur löngum verið einkamál vinstri manna
hér á landi. Þeir eru sennilega ekki margir, hægri
mennirnir, sem starfa i röðum herstöðvaandstæð-
inga. Hins vegar hafa vinstri menn átt einn ötulan
samherja i baráttunni gegn fjölmiðlun Bandarikja-
manna hér á landi i röðum hægri manna. Sigurður
Lindal, lagaprófessor, hefur um árabil talað gegn
fjölmiðlunarstarfsemi hins erlenda herveldis hér á
landi. Þjóðviljinn ræddi sjónvarpsmálið við Sigurð
Lindal nýlega, og fyrsta spurningin, sem við lögð-
um fyrir hann varðaði afstöðu hægri manna.
Hægri menn
þrá öryggi
Hvernig skýriröu þaö, aö þeir
sem hægra megin teljast I stjórn-
máium, eru undantekningarlitiö
fyigjandi hersetu hér á landi?
Skýringin á þvl, aö hægri menn
eru yfirleitt með hernum hér og
flestu þvi sem fylgir herliöinu, er
I fyrsta lagi sú, að öryggistilfinn-
ingin er ákaflega rikur þáttur I
fari allra manna, og hvort sem
mönnum likar betur eða verr, þá
hefur tekist að sannfæra meiri-
hluta þjóðarinnar um það, að
honum stafi viss hætta af Rúss-
um. Þetta fólk telur sér öryggi i
þvi að hafa herinn.
Þeir sem eru betur efnum bún-
ir. Þeir sem eru i forystu i at-
vinnulifi, þeir leggja að öðru
jöfnu meira upp úr stöðugleika og
öryggi i þjóðfélaginu. Þessir
menn lita á herinn sem afl sem
styrkir þennan stöðugleika, það
er að segja hið óbreytta ástand I
þjóðfélaginu. Og margt af þvi
sem hernum fylgir, það styrkir
stöðu hans, ekki sist kemur þaö
sem andsvar við þeirri gagnrýni
sem haldið er uppi. Að lokum
þetta: Það sem heldur aftur af
hægri öflum erlendis, efnamönn-
um erlendis, er kostnaðurinn,
skattarnir. Hér á landi er þetta
allt ókeypis.
„Frelsi”
Alberts
Guðmundssonar
Nú er komin fram þingsálykt-
unartillaga frá Albert Guð-
mundssyni, þar sem hann talari
um frelsi til að fá að horfa á her-|
mannasjónvarp, eða frelsi til að
sjá það sjónvarp sem býðst. Er
það eitthvert sérstakt ófrelsi aö fá
ekki að horfa á hermannasjón-
varp?
Menn tala mikiö um frelsi i
sambandi við Keflavikursjón-
varpið, en hér er alls ekki um
frelsi að ræða. Menn eru ekki
frjálsir hér aö þvi að horfa á
hvaöa sjónvarp sem er. Hér i
landi eru tvær sjónvarpsstöðvar.
Aðra rekur islenska rikið, og
sjónvarpar hún miklu minna.
Hina rekur bandariski herinn.
Frelsið takmarkast við þessa tvo
einkaaðila, og er þó hlutur hers-
ins raunverulega miklu meiri,
þannig er tal um frelsi i þessu
samhengi alveg út i bláinn.
Og i framhaldi af frelsistali t.d.
Alberts Guðmundssonar þá má
gefa þvi gaum, hvernig frelsi er
háttað á öðrum sviðum, t.d. i at-
vinnulifinu. Ýmislegar hömlur
eru lagðar á erlenda aðila að
setja niður fyrirtæki á Islandi,
t.d. verslunarfyrirtæki eöa iðn-
fyrirtæki. En það getur vel verið
aö neytandinn vildi fá aukið val-
frelsi með þvi að skipta við út-
lenda kaupmenn, og vera óháður
islenskri verslunarstétt. Frelsi
manna er svo sannarlega tak-
markað á fjölmörgum sviðum.
Mér hefur nú sýnst, að hvorki for-
ráðamenn i verslun né iðnaði,
væru sérlega spenntir fyrir sliku
frelsi. Það getur hinsvegar verið
að aðrir séu það.
Það er oft skirskotað til þess i
sambandi við sjónvarpsmálið að
islensk menning sé svo traust og
styrk, að þetta geri ekkert til.
Þetta eru m.a. rök Alberts Guð-
mundssonar. Meö sömu rökum
má halda þvi fram, að islenskt at-
vinnulif sé svo styrkt, að það sé
sjálfsagt að hleypa hér útlendum
fyrirtækjum inn eins og menn
vilja. Ég er ekki viss um að
Albert Guðmundsson væri reiðu-
búinn að samþykkja óhefta, er-
lenda verslunarstarfsemi á Is-
landi.
I þessu sambandi mætti þá um
leið ihuga, hvers vegna islenska
rikið hefur einkarétt á útvarpi á
Islandi.
Fyrir þvi eru margvisleg rök,
en ég býst viö þvl aö þau sem
þyngst vegi, séu, að það gæti ver-
ið hætta á þvi, ef ótakmarkaður
réttur væri veittur til útvarps- og
sjónvarpsréttar, að fjársterkir
aðilar gætu haft óeðlileg áhrif I
þjóðfélaginu á kostnað annarra.
Þær tillögur, sem fram hafa
komið um takmörkun á einkarétti
rikisins til útvarps- eða sjón-
varpsrekstrar, sem aðeins hefur
örlað á innan Sjálfstæðisflokks-
ins, hafa þó ekki gengið lengra en
að veita sveitarfélögum eða
landshlutasamtökum, þ.e.a.s.
opinberum aðilum slikan rétt.
Ef þessi rök eru viðurkennd, þá
eiga þau þvi fremur við erlent
herveldi i landinu.
Forgangur
herliðsins
Herinn hér á landi hefur for-
gangsrétt hér til fjölmiðlunar.
Hann tekur sér rétt, að visu ólög-
lega, sem engin innlend samtök
hafa. Þjóðkirkjan hefur ekki leyfi
til útvarpsreksturs hér. Ekki
stjórnmálaflokkarnir. Hann
tekur sér rétt umfram öll innlend
samtök. Og það er undarlegt, að
menn skuli bera þennan „rétt”
erlends herveldis svona fyrir
brjósti. Verkalýðshreyfingin hér
á landi hefur ekki þennan rétt
frekar en önnur innlend samtök,
og það er svolitið kaldhæðnislegt,
aö einn af verkalýðsforingjunum
á þingi, skuli vera hvað ötulastur
talsmaður „réttinda” herveldis-
ins til sjónvörpunar hér á landi.
Þessi maður er Eggert G. Þor-
steinsson.
Albert
hugsjónarmaður
eða handbendi?
Helduröu aö Albert flytji þings-
ályktunartillögu sina sem ein-
staklingur og á eigin spýtur, eöa
stendur hann fyrir ákveöiö afl i
þjóðféiaginu eöa Sjálfstæöis-
flokknum?
Ég hef ekki hugmynd um það.
Mér þykir liklegast að hann flytji
þetta algerlega upp á eigin spýt-
ur. Hins vegar stendur á bak við
Albert viss hópur i þjóðfélaginu,
og hann er kannski nokkuð stór.
Áhrif hermanna-
sjónvarpsins
augljós
Ilvaöa áhrif teluröu aö her-
mannasjónvarpiö hafi haft hér á
þessum tima, sem þaö hefur vfrið
aögengilegt?
Þaö er I sjálfu sér dálitiö erfitt
að segja nákvæmlega til um það.
Eigi að siður má merkja ýmis-
legt. Kannski er erfitt að skil-
greina, hvaðan erlend áhrif eru
komin. Hvort þau eru komin frá
sjónvarpinu eða einhverju öðru.
Með þessum fyrirvara, þá er hins
vegar Ijóst, að áhrif ensku á is-
lensku eru býsna mikil. Þau eru
ekki endilega þannig, að menn
sletti ensku. Menn gera það
reyndar mikið I talmáli, en minna
I ritmáli. Ahrifin eru miklu frem-
ur þau, að ritmálið dragi dám af
enskri setningaskipan. Menn
hugsa á ensku i Islensku formi.
Ég get nefnt eitt litið dæmi: Dag-
blaðið Visir hefur einna ákafast
allra blaða haldið þvi fram, að
enska hefði engin áhrif á islenska
tungu. Það vildi einmitt til, að
rétt áður en einn leiðari um þetta
efni birtist i Visi, þá stóö i blaöinu
fyrirsögn yfir fjóra dálka, þar
sem sagði að flugvél hefði misst
mótor. Nú hefði maður meö ó-
brjálaða málvitund haldið þvi
fram, að hreyfillinn hefði dottið af
vélinni. Ég tek það fram, að það
er ekki orðið mótor sem ég gagn-
rýni þarna, það getur vel gengið i
Islensku, heldur er það þessi
hugsun. Þetta merkir á islensku,
að það drepst á hreyflinum eða
mótornum. Það eru þessi áhrif
sem eru mjög vaxandi, og menn
taka miklu siður eftir þeim.
Eru áhrif af sjónvarpinu önnur
en af ööru þvi sem frá útlöndum
kemur?
Það er kannski erfitt að greina
á milli, en munurinn er sá, að
mönnum er rétt sjónvarpið inn á
heimili sin. Þessi bandarisku
áhrif fá þarna forgangsrétt fram
yfir aðra fjölmiðla. 1 kvikmynda-
húsum er þetta öðruvisi. Menn
þurfa þó að fara þangað, og þar er
auðvitað um meira val aö ræða
frá ýmsum þjóðum. Annað mál er
svo það, að þótt maður amist ekki
við ameriskum kvikmyndum,
bókum eða blöðum, þá geta áhrif
á þvi sviöi verið óeðlilega mikil,
miðað við áhrif frá öðrum þjóð-
um. Það þarf að vera visst jafn-
vægi milli aðskiljanlegra þjóða.
Og ef það kemur einhvern tima
Bandaríkjamenn hafa tekk
innlendur aöili fær, né hel<