Þjóðviljinn - 10.11.1974, Síða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 10. nóvember 1974.
MOÐVIUINN
MÁLGAGN SÓSÍALISMA
VERKALÝÐSHREYFINGAR
OG ÞJÓÐFRELSIS
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar:
Ritstjórar: Kjartan Ólafsson, Skólavörðust. 19. Slmi 17500 (5 llnur)
Svavar Gestsson Prentun: Blaðaprent h.f.
ÞRIR PUNKTAR UR UMRÆÐUM
Sjálfsagt hafa margir hlustað með at-
hygli á útvarpsumræðumar frá alþingi
um stefnuræðu forsætisráðherra, sem
fram fóru nú i vikunni.
Fátt óvænt kom fram i málflutningi
stjórnarflokkanna, en mörgum mun þó
hafa þótt merkilegt eftir alla kveinstafina
um þjóðargjaldþrot að heyra forsætisráð-
herra skýra frá þvi, að þjóðarframleiðsla
myndi enn fara vaxandi á Islandi á þessu
ári, og þjóðartekjur á mann rýrna þrátt
fyrir versnandi viðskiptakjör, um innan
við 1% á árinu 1974, miðað við árið á und-
an.
Þetta segir forsætisráðherrann, að þvi
er virðist gjörsamlega blygðunarlaust
frammi fyrir alþjóð, eftir að rikisstjórn
hans hefur með valdboði skert kjör launa-
fólks i landinu, — ekki um 1%, heldur að
þeirra sjálfra sögn um 10-20%, og að
flestra dómi reyndar um mun meira.
GERVIBLÓM
Helsta skrautblóm rikisstjórnarinnar i
fjárlagafrumvarpinu nýja er hækkun
framlags rikisins til byggðasjóðs um 440
miljónir króna i 2% af heildarútgjöldum
fjárlaga. Þessi hækkun er vissulega allra
góðra gjalda verð, en þó er á það að lita að
gildi hennar kann að reynast takmarkað,
þegar á móti eru skorin niður á f járlögum
framlög til framkvæmda úti um land, er
nema mun hærri upphæð.
í athugasemdum með fjárlagafrum-
varpinu kemur fram, að allur tilkostnaður
við framkvæmdir hafi frá samþykkt fyrra
frumvarps hækkað um jafnvel 55% i krón-
um talið, og hefðu framlög til verklegra
framkvæmda átt að hækka samkvæmt þvi
um yfir þrjá miljarða króna, svo að ekki
yrði um magnminnkun að ræða. Meðan
fjárlagafrumvarpið gerir ráð fyrir þvi að
rekstrarútgjöld rikisins, nemi á næsta ári
Það kemur sem sagt tæplega einu
prósent minna til skipta milli þegnanna á
þessu ári en i fyrra að sögn forsætisráð-
herrann, og þá er nú bar eftir að finna
þann launamann, sem ekki hefur orðið
fyrir meiri kjaraskerðingu en samsvarar
þessu eina prósetni. Meðan slikur maður
hefur ekki gefið sig fram úr hópi verka-
fólks, er vert að alþýða manna hugleiði,
hvað varð um það, sem fólk var rænt i
skertum kaupmætti umfram þetta eina
hálfa eða heila prósent.
Það var einnig fróðlegt að heyra, hvern-
ig formaður Alþýðuflokksins notaði sið-
asta tækifærið, sem hann hefur i útvarps-
umræðum, sem flokksformaður, til að
skirskota til hægri, ákalla gallharða Sjálf-
stæðismenn og kynda óánægju þeirra með
það, að Framsóknarmenn voru ekki látnir
geifla enn frekar á saltinu og ,,hafta-
stærri hluta af þjóðarframleiðslunni en
nokkru sinni fyrr, þá eru verklegu fram-
kvæmdirnar skornar niður um svo sem
1300 miljónir króna, sé tillit tekið til verð-
lagshækkana. Það er trúlega ekki ofætlað,
að 800-900 miljónir af þessum niðurskurði
bitni á landsbyggðinni, og veitir þá ekki af
tvöfaldri hækkuninni til byggðasjóðs til að
bæta fyrir þann niðurskurð.
Þarna virðast stjórnarherrarnir þvi
fremur vera að leika sér með tölur i áróð-
ursskyni, en að full alvara fylgi máli.
Lúðvik Jósepsson kom nokkuð inn á
þessi mál i útvarpsumræðunum og sagði
m.a.:
„Samkvæmt hinu nýja frumvarpi fjár-
málaráðherra Sjálfstæðisflokksins er gert
ráð fyrir að bein rekstrarútgjöld rikisins,
þ.e. rekstrarkostnaðurinn hækki á milli
ára um 86.2%, en hins vegar hækki fram-
stefnumanninum” ólafi Jóhannessyni
væri fengið viðskiptaráðuneytið i hendur.
Það leyndi sér ekki, að þrátt fyrir al-
kunna hæfileika til hamskipta á Gylfi enn
svolitið erfitt með að afklæðast viðreisn-
arhamnum, sem var stolt hans á annan
áratug.
Átakanlegast var þó að hlusta á sveit-
unga Njáls á Bergþórshvoli, utanrikisráð-
herrann, þegar hann háalvarlegur að
vanda komst svo að orði:
„Við stjórnarskiptin i haust urðu engar
verulegar breytingar á utanrikismála-
stefnu íslands.” og rökstuddi þetta siðan
m.a. með þvi, að enn sem fyrr væri lögð
áhersla á þátttöku íslands i starfi Samein-
uðu þjóðanna.
Eitt er vist.Einari er ekki sjálfrátt, og
ætti hann betra hlutskipti skilið en bera þá
flekkóttu kápu á báðum öxlum, sem á
hann hefur verið hengd.
lög til verklegra framkvæmda ekki nema
um 29,6%, eða lækki að magni um 10-15%.
í ljós kemur að framlög rikisins til iðn-
skólabygginga eiga t.d. ekki að hækka um
eina krónu, þó að framkvæmdakostnaður
hafi hækkað um 50-55%. Og framlög til
flugvallargerðar úti á landi eiga að hækka
um aðeins 7%, frá siðustu fjárlögum, eða
eiga að minnka i reynd um 40-50%. Fram-
lög rikisins til grunnskólabygginga eiga
að hækka um aðeins 20% og framlög til
hafnarframkvæmda sveitarfélaga sömu-
leiðis um 20%.
Hér er þvi um beina hækkun á framlög-
um til framkvæmda úti á landi að ræða
eins og allir sjá. Af þessu er ljóst, að
stefna rikisstjórnarinnar i efnahagsmál-
um einkennist fyrst og fremst af þvi: — að
lækka laun vinnandi fólks og draga úr fé-
lagslegum framkvæmdum, en færa fjár-
muni yfir til atvinnurekenda og milliliða.”
Umræður um
kvikmyndina
„Ljár í
Mikla athygli hefur vakiö um
allt land kvikmyndin Ljár i þúfu,
sem þrir ungir menn hafa gert
fyrir Fræöslumyndasafn rikisins
og deilur svo ákafar um hana, aö
fimmtán menn hafa þegar mátt
hniga i gólf fyrir hnefahöggum
sem greidd hafa veriö vegna
myndar þessarar á dansleikjum i
uppsveitum Borgarfjaröar og
þótt viöar væri leitaö. Fjallar
mynd þessi um menningarástand
sveitanna eins og þaö kemur fyrir
sjónir vitundarvirkjandi
félagshyggjumönnum á vorum
fjarlægðar- og sálfirringar
timum.
Stangl hefur leitaö álits
forstööum anns fræðslu-
myndasafnsins um mál þetta og
varðist hann allra frétta. Þetta er
áreiðanlega' einhver
Mööruvellingur sagöi hann. Ég
heföi fyrir mina parta miklu
heldur viljaö láta gera kvikmynd
um þroskaferil lambanna, allt frá
þúfu
þvi aö þau eru getin og þar til
þeim er slátraö, þvi það mál er
öllum hugljúft og allir geta sýnt
um þaö eindrægni.
Hvar er allt
fólkiö?
Stagl haföi einnig samband við
höfunda myndarinnar.
— Okkur datt i hug, sögöu þeir,
að bregöa upp umhugs-
umarvekjandi leiftur-
myndum um ástand sveita--
menningarir.nar á ellefu alda af-
mæli sveiíalifs. Við komum með
myndavélarnar fyrst á glæsilegt
félagsheimili sem stendur i
miöjum dalnum og er afskaplega
rikmannlegt og vandaö. Þar fór-
um viö inn og fundum lengi vel
ekki nokkurn mann. Hvar var allt
fólkiö? Þaö var i heyskap, sagði
hjartagóö ræstingarkona, sem
gaf okkur kók þarna á staðnum.
Hugsa sér, og klukkan farin að
ganga sjö á kvöldi. Viö spuröum
konuna hvort aldrei væri fariö
meö frumsamin leikrit i félags-
heimilinu um aðstæöur þar á
staönum, um samhengiö I llfi
manns og náttúru? Nei, sagöi
hún. Hún sagði lika, að innan-
sveitarmenn legðu ekki stund á
kvikmyndagerö aö neinu ráöi,
enda væru samsöfnun auömagns
á fáar hendur i þeirri grein
menningarframleiðslunnar sínu
fólki mjög andsnúin. Metro
Goldwyn Mayer, hugsuöum við.
Carlo Ponti. Jón Þórarinsson.
Böööö....
Sfðasta hestavisan
Allt var á sömu bók lært i
sveitinni. Enginn var að spila
Bach á orgelið I kirkjunni. .
Bókasafniö var lokað vegna þess
aö kennarinn var fyrir sunnan aö
reyna aö slá sér ársleyfi til aö
læra dönsku. Allir voru I heyskap
og okkur skildist að fólkiö heföi
blátt áfram svo mikið að gera, ef
ekki viö heyskap þá við
áburöardreifingu, mjaltir,
smölun, slátrun og margt fleira
(þetta stendur nú oröiö allan árs-
ins hring), aö þaö heföi ekki tima
til aö huga aö menningunni.
Siðasta niövlsan var frumsamin
fyrir tiu árum, siöasta hestavisan
fyrir fimm árum ( og var það þó
einhver deli aö sunnan sem spillti
frumkvæöi heimamanna meö þvl
aö leggja til þriöja visuoröiö).
Þarna stóöu þessi glæsilegu
ibúöarhús eitt og eitt, sneru
hvitum göflum til vegar og /
sjónvarpsneti upp til guös og
enginn mátti einu sinni vera aö
þvi að búa i þeim. Karlarnir
hömuðust þarna á þessum
traktorum sínum og enginn
þeirra reyndist eiga i nefiö, hvaö
þá meir. Kýrnar horföu á okkur
meö rótgróinni fyrirlitningu hins
hefðbundna gildismats.
Lamb er lamb
Einn af þeim sem af hvað mest-
um vaskleik hefur tekiö þátt i
umræöunum um kvikmyndina
Ljár 1 þúfu, er hinn kunni
fjölmiölari Meinfreöur
Gunnarsson. Hann haföi þetta um
máliö aö segja:
— Mér finnst þessi mynd hin
mesta óhæfa, enda er hún gerólik
öllu þvi sem ég hefi gert á þessu
sviði. Verst er, aö höfundarnir
eru haldnir þeirri meinloku aö
hafa skoðun á sveitalifi og
menningu. Þaö geri ég aldrei. Ég
sé lamb og sýni lamb. Ég sé stór-
an stein og þá filma ég stóran
stein. Ef ég sé ekki hross þá filma
ég ekki hross. Svona einfalt er
það nú i raun og veru. Og hvaö er
menningarHf eiginlega, meö leyfi
að spyrja? Vilja menn gjöra svo
vel aö svara þvi. Af hverju eru
menn alltaf að segja þetta orö
menning? Ég held að þetta sé
bara tiskuorö sem menn hafa á
milli tanna án þess aö hugsa út i
það hvað um er aö ræöa I raun og
veru. Er þaö ekki menningarlíf til
dæmis að keyra traktor? Alla-
vega er það ekki dýralif, aldrei
myndu beljur gera svoleiöis, þaö
er ég viss um. Þaö er lika
menningarlif að drekka kók.
Lömbin drekka ekki kók svo aö
einfaltdæmi sé nefnt. Þau drekka
móðurmjólkina og vatn fjallanna.
Það sama gera bændur I göngum,
enda eru þeir þá ótvlrætt ekki i
menningarlífinu heldur atvinnu-
lifinu..
Þaö sem vantar
Að lokum leitaði Stangl álits hjá
Kristþóri Guðmundssyni
deildarstjóra i menntamála-
ráðuneytinu, en hann er ættaður
úr þeirri sveit sem sýnileg var á
filmu þeirra þremenninganna.
— Ég efa ekki, sagöi hann, að
þessir ungu menn hafa unniö af
kappi og þaö er vert aö beina at-
hygli að sveitamenningunni. En
af þvi ég er nú ættaöur úr þessum
ónefnda dal, þá verö ég aö segja
alveg eins og er, aö mér finnst
þessi mynd yfirboröskennd. Mest
sakna ég þess, aö ekki er fariö inn
á sveitaheimilin sjálf á öörum
tlma, til dæmis i hellirigningu. Þá
Framhald á 22. siðu.