Þjóðviljinn - 05.01.1975, Qupperneq 7

Sunnudagur 5. janúar 1975. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Hver á þessi hrisgrjön? Rakkhi
Bahini gæta hrisgrjónafarms, en
fyrir hvern?
Þaö er einmitt uppbygging
þessara lifvaröarsveita sem
mönnum stendur stuggur af og
kemur mörgum i Dacca á þá
skoöun aö Bangladesh sé með
hverjum degi aö færast nær þvi
aö gerast lögregluriki — en lög-
regluriki meö þvi austurlanda-
einkenni aö skortur á birkri
skipulagningu kemur i veg fyrir
aö „stóribróöir geti haft auga
meö öllum.”
Skriffinnska
Þaö dregur og úr öllum mögu-
leikum á virkri skipulagningu aö
Bangladesh hefur tekið i arf öll
verstu skriffinnskueinkenni
bresku nýlendustjórnarinnar.
Allar stofnanir, bæði á vegum
hers og borgaralegra stjórnvalda
þurfa aö samþykkja allar
ákvaröanir, og þaö er alltaf svo,
aö þaö er aöeins háttsettasti mað-
ur á hverjum staö sem getur stað-
fest þessa samþykkt. Þvi verður
aö fara meö allskonar tittlinga-
skit upp á efstu loft áöur en unnt
er aö leysa máliö. Menn skilja
ekki hvilikum töfum þetta veldur
fyrr en þeir hafa sjálfir reynt það,
aö flækjast dögum saman á milli
mismunandi stjórnarskrifstofa til
dæmis til þess að fá samþykki
fyrir lendingarleyfi á einhverjum
flugvelli uppi I sveit. Þvi að allir
tortryggja alla, einnig þá sem
koma meö hjálpargögn i neyð, og
enginn þorir aö taka ábyrgö á
nokkrum sköpuöum hlut upp á
eigin spytur.
Eyðilegging
Viö þetta bætist svo sú mikla
eyöilegging sem landiö varö fyrir
i frelsisstriöinu. Pakistanir jafnt
sem þjóöfrelsishermenn eyöi-
lögöu vegi, flugvelli og brýr.
Landiö hefur nú tvivegis oröiö
fyrir verstu flóöum i manna
minnum og þar meö hungurs-
neyö. Spilling er alls staöar nálæg
rétt eins og hungriö. Til eru emb-
ættismenn sem búa yfir bæði
þekkingu og skyldurækni, en þeir
eru litill minnihluti, og oftast er
aöstaöa þeirra næstum þvi von-
laus.
Verðbólga
Veröbólga nam 84% I fyrra.
Viðskiptahallinn við útlönd hefur
enn versnaö aö mun. Oliukreppan
hefur haft hinar skelfilegustu af-
leiöingar fyrir landiö. Hampupp-
skeran, sem hefur verib helsta
gjaldeyrislindin, hefur spillst
tvisvar, og verö á þeirri vöru hef-
ur ekki hækkaö á heimsmarkaði.
Það sem verst er að á hverri
minútu koma i heiminn sjö munn-
ar að metta i viðbót og þeirra
vegna þarf aö útvega 350 þúsund
tonn af hrisgrjónum til viðbótar á
ári hverju. Það þarf aö reisa 215
þúsund hús og reisa 60 þúsund
skóla á hverju ári til að hafa við
fólksfjölguninni. Ef viö höfum i
huga, að Bangladesh er i dag fá-
tækasta land heimsins, þar sem
95-98% af fólkinu er vannært og
aðeins 1-2% ganga i skóla, enda
þótt i gildi séu lög um skólaskyldu
— þá er framtiðin allt annaö en
björt i þessu unga riki sem svo
miklar vonir voru tengdar viö
þegar þab fæddist.
Finnst þar olía?
En þaö er samt hugsanlegt, að
hægt sé aö finna oliu viö strönd
Bangladesh. Sex alþjóöleg oliu-
fyrirtæki eru nú önnum kafin viö
oliuleit þar.
Viö getum einnig bætt viö þeim
jákvæðu tiöindum, aö jarðgas
hefur fundist i suöurhluta lands-
ins, en þvi miður veröur að taka
þaö fram, aö enn er ekki hægt aö
nýta það svo vel sé. Astralskt
námafyrirtæki hefur nýlega fund-
ið málmgrýti sem inniheldur úr-
an i nánd viö Cox’Sazar I suður-
hluta Bangladesh. En þaö tekur
tima að koma námagreftri á þann
rekspöl aö hafa megi tekjur af.
Gjaldeyrisskortur
Bangladesh vantar nú mjög
gjaldeyri og fjármagn til aö koma
á fót stærri og smærri iðnfyrir-
tækjum. Erlendar hjálparstofn-
anir, sem hafa unnið ágætt starf
við neyðarhjálp og við að
byggja upp nýjan smáiðnað, og
svo alþjóölegar og tvihliða áætl-
anir um aöstoö og uppbyggingu,
t.d. frá Noröurlöndum, geta að-
eins hjálpaö litib eitt upp á sakir.
1 mesta lagi getur þessi aðstoð
komiö i veg fyrir að ástandið
versni svo mikið, aö ekkert verði
framar við ráðið.
Fjögur atriði
Þegar ég spuröi bengala einn
að þvi, hvað hann teldi skipta
mestu ef ab reisa ætti Bangladesh
á fætur, nefndi hann til þessi fjög-
ur atriði: 1 fyrsta lagi fram-
kvæmd fjölskylduáætlunar sem
stöðvaði hina miklu fólksfjölgun.
I ööru lagi betri nýtingu ræktaös
lands og þá sérstaklega aukna
notkun tilbúins áburöar. 1 þriðja
lagi nefndi hann iðnvæðingu. Og i
fjórða lagi yrði aö binda endi á
spillinguna og þar meö kveða i
kútinn hina nýju stétt „kapital-
ista” sem risiö heföi eftir frelsun-
ina.
Ef unnt veröur aö gera eitthvaö
af þessu aö veruleika þá hefur
Bangladesh kannski möguleika á
aö lifa af. Ef ekki þá mun rikiö
ramba áfram á veikum fótum i
hungursneyð sem mun vaxa með
hverju ári, engar verulegar
breytingar verða og engin fram-
tiðarlausn mun sýnast nálæg.
En Bangladesh er land þar sem
allir hlutir geta gerst og máski fer
svo, að mesti auöur þessa lands —
óbilandi fööurlandsást bengala og
jafn óbilandi lifsvilji sem slokkn-
ar ekki þótt þeir séu aö svelta I hel
— máski safnast þessir þættir i
einskonar kraftaverk sem kemur
þeirra hrjáöa landi á fætur aftur.
En þetta geta menn aðeins von-
aö. Þessu er erfitt aö trúa.
Minnisvaröi vonleyiitlnt — ■tjórnarráöiö I Dacca. Hér átti þingiö aö
gitja, en sl. þrjú ár heiur ekki veriö bætt miirgteinl i þessa miklu höll
ÞORGEIR
ÞORGEIRSSON
SKRIFAR
UM
GAUÐSKAUP
#
Mikiö lifandis ósköp var gaman aö dagskrá
sjónvarpsins á gamlárskvöld.
Undantekningarlitiö.
Aö visu reyndist skopiö — sem hæversk-
lega kallaöist skaup aö vanda — mikiö al-
vörumál hjá goöum sjónvarpsins, eöa gauö-
um ef notaöur væri gamlárskvöldshúmor
þeirra stofnunarmanna.
En húmorleysi er mikið alvörumál, eins og
kellingin sagöi. Sérlega fyrir atvinnu-
grinista.
Þó hafa menn veriö aö höggva eftir þvi aö
áhöfn skaupsins núna skyldi einmitt detta
niöur á lausnina á þvi ógnlega vandamáli
sem pólitiskt grin hefur veriö hér.
Þaö hefur semsé vafist fyrir fyndnara fólki
en þessu aö skopstæla stjórnmálamennina
okkar. Og marga var fariö aö gruna aö
annaöhvort þyrfti séni eða hálfvita til að
leysa þann vanda svo nokkur mynd væri á.
Og nú blasir lausnin viö. Or þvi aö
stjórnmálamennirnir veröa ekki skopstældir
er ekkert aö gera nema sýna þá bara sjálfa.
Spursmál er þaö hins vegar hvort rétta leiöin
sé endilega aö leysa Alþingi upp i söngtrió og
kvartetta.
Reynandi væri aö sjónvarpa bara fjárlaga-
umræöunni næsta gamlárskvöld, skýringa-
laust.
Ávarp Geirs Hallgrimssonar klukkan
tuttugu núll núll sýndi þaö svart á hvitu aö
islenskir stjórnmálamenn eru þeim mun
fyndnari sem þeir gera sig einlægari i
framan.
En þaö var lika fróðleikur i sjónvarpinu
þetta kvöld.
XXX
Sumu fólki eru svo náttúrlega áskapaöir
eiginleikarnir sem þvi nýtast I störfunum
sem þaö dettur ofan i aö furöu gegnir.
Ef Sameinuöu Þjóöirnar tækju sér fyrir
hendur það verkefni aö reisa hinum alþjóö-
lega smáborgara, þessum öldungis húmor-
og bóhemlausa grillufangara nútimans
minnismerki þá ætti Ólafur Ragnarsson aö
sitja fyrir hjá myndhöggvaranum.
Svo öllum fræðilegum útlistunum sé nú
sleppt þá getur Ólafur minnt á talandi postu-
linshund.
Og þaö er ekki litiö kapital fyrir eina
borgarastétt aö eiga þvilikan grip þegar odd-
vitar hennar, stjórnmálamennirnir, eru
orönir aö þriöja flokks skemmtikröftum og
grafalvarlegum trúöum sjálfir.
Tökum til aö mynda fréttaúrvalið á
gamlárskvöld.
Ur þvi veriö er að agnúast og þrasa um
pólitik I rikisfjölmiölunum þá er ekki nokkur
ástæöa til aö horfa fram hjá þvi aö val á frétt-
um ársins I svona þátt er heimspekilegt
vandamál og orðalagiö á texta fréttaúrvals-
ins útheimtir beinlinis stórpólitiska afstööu.
Einu er semsé hossaö og öðru gleymt þegar
valiö er úr fréttunum.
A bak viö postulinsgljáandi textann birtist
sú staöreynd aö veljaranum hefur ekki þótt
taka þvi aö segja frá hverju sem er.
Ariö 1974 var þjóðhátíöarár. Þá var Þing-
vallahátíð. Þar tuggöi Matthias moggarit-
stjóriupp nokkrar setningar eftir séra nafna
sinum. Halldór Laxness hélt þar vist enga
ræðu og Tómas Guðmundsson flutti þar ekk-
ert ljóö. A þvi herrans ári viröist heldur ekki
hafa verið samin nein tónlist i landinu, hvað
þá aö frumflutt væri fyrsta fullburða óperan i
ellefu alda sögu þjóðarinnar, engin myndlist
hefur oröið til, en um bókaútgáfu getur að
visu eins og ég vik aö siðar. En höfundar
koma þar ekki viö sögu. Rithöfundaþing var
vist ekki haldiö á sjónvarpsárinu. Engin
listahátiö heldur.
Og lengi mætti þannig telja.
I veröld postulinsins á Islandi árið 1974
viröist listneysla semsé hafa veriö á algjöru
grindavikurstigi. Vel gæti þvi verið aö nú á
þessari stundu læddist skeggjaöur engill list-
anna umhverfis sjónvarpshúsið viö Lauga-
vegi tæki út úr sér fingurinn, benti á húsiö og
segði:
—1 Skyldi einhver vera aö semja tónlist
þarna inni?
XXX
En þaö er heldur ekki fréttavaliö eitt sem
máli skiptir. Orðalag textans sem fylgir þaö
birtir pólitiska heimspeki veljarans.
Nú er öllum ljóst að þjónkun Ólafs
Ragnarssonar viö voldug pólitlsk öfl og
kjánaspörk hans I önnur (sem hann veit ekki
aö eru enn öflugri) eru ekki neinn ásetningur
hans heldur náttúrleg og nánast bernsk at-
höfn.
Menningarmál finnast honum ekki
frásagnarverö og hann fylgist ekki meö þeim
— ef keflavikursjónvarp og krafa um islenskt
litasjónvarp er frátalið. Jafn náttúrlegt er
vitneskjuleysi hans, mér liggur viö aö segja
grunleysi hans um þaö aö verkfallsrétturinn
heyri til lifsnauösynlegra grundvallarrétt-
inda einhverra af hlustendum hans.
Þannig er til kominn einhver góðlátlegasti
fasismi veraldarinnar og birtist einmitt I
orðafari ólafs um verkföllin á árinu.
Þessi fasismi minnir á aulabros.
Þar komum viö aftur að náttúrutalentinu
hans Ólafs sem einmitt gerir hann ómót-
stæðiiegan eins og nýsteiktan kalkún.
Fólk hreinlega gleypir þaö sem hann er aö
segja.
Og þá fljóta náttúrlega óvituð
hugrenningatengsl Ólafs meö inn i sálir
hlustenda. Til að mynda setur hann slys-
farabálk um snjóflóö og áföll af völdum
náttúruhamfara, erfiöleika af völdum oliu-
mengunar, snjóþyngli, stórviöri, bilanir af
völdum isingar, jarðhræringar og fleira ógn-
vekjandi i eina samfellu með erfiöleikunum
„ af völdum” verkfalla sem hann kynnir með
þeim oröum: „Mikið var um vinnudeilur þó
okkur Islendingum hafi ekki tekist aö setja
evrópumet I verkföllum þetta áriö”.
Og aröræningjana kallar hann vitaskuld
ævinlega vinnuveitendur, en þá sem selja
aröræningjunum likama sinn kallar hann
launþega i samræmi viö gildandi heimspeki
borgarastéttarinnar.
Verkföll „skella á” og „dynja yfir” til að
undirstrika samstöðu þeirra meö öörum
skaövöldum. Kaupskipin stöövast „vegna
verkfalla” og „talsmenn skipafélaganna
töldu aö tap þeirra vegna verkfallanna næmi
tugum miljóna króna” og þannig er enda-
laust vitnaö I ummæli fyrirtækjanna. Þó er
einu sinni vitnaö i ummæli verkfallsmanna:
„En ýmsir forystumenn prentara létu i ljós
þá skoöun aö þetta verkfall heföi reynst
árangurslitiö” eftir aö „útgáfa dagblaðanna
stöövaöist vegna verkfalla”.
En þá er undireins áréttað Sjónarmiöið
Eina:
„Askriftarverö og auglýsingaverð dag-
blaöanna hækkaöi strax eftir gerð samning-
anna og forystumenn útgefenda lýstu þeirri
skoöun sinni aö fyrirsjáanlegt væri að verð á
bókum mundi hækka um allt aö 80 af
hundraöi”.
Þetta eru ógnvekjandi ummæli i trú-
veröugum og sakleysislegum flutningi. Og
dæmigert hvernig ólafur lætur þau standa
óhögguð. Honum er spádómur at-
vinnurekandans meiri sannleikur en veru-
leikinn sjálfur.
Bækur hækkuöu um þetta 40 til 50 af
hundraöi, mest vegna 100% hækkunar á
pappir og voru ódýrari i ár miðað viö aöra
vöru en þær hafa lengi verið.
En hvaö kemur postulinsgljáandi verk-
fallshatrinu raunveruleikinn viö þegar spá-
dómsorö „vinnuveitandans” eru annars veg-
ar.
Sjónvarpsdagskráin á gamlárskvöld var
bráöskemmtileg og fræöandi á sinn hátt viö
nánari athugun.
Þorgeir Þorgeirsson