Þjóðviljinn - 07.03.1975, Blaðsíða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 7. mars 1975
Sementið
kláraðist
á 20 mín!
70 tonn af sementi
komu norður til Akur-
eyrar nú i vikunni, en
eins óg skýrt var frá i
blaðinu á dögunum hef-
ur verið sementslaust
þar nyrðra um nokkurt;
skeið, og var þá sagt frá
vikuferðalagi norðan-
manns suður eftir
sementi. Það, sem kom
af sementinu i vikunni,
seldist allt á 20 minút-
um, og mývetningar,
sem komnir voru til að
sækja 12 tonn fengu ekk-
ert.
— Það er ekki okkar að segja
til um þeirra þarfir, sagði Svavar
Pálsson, framkvæmdastjóri
Sementsverksmiðjunnar, þegar
við spurðum fyrir um ástæðuna
fyrir sementsleysinu nyrðra.
Einnig benti hann á að flutninga-
skip verksmiðjunnar væri i slipp
ytra, eins og reyndar kom fram
hér í blaðinu fyrir skömmu. Vinn-
an við skipið hefur tafist vegna
þess, að setuverkfall er i Dan-
mörku. Hins vegar eru aðeins eft-
ir örfá handtök við skipið.
Um það hvort komið yrði upp
birgðastöð fyrir Norðurland,
sagði Svavar að ýjað hefði verið
að þessu máli við kaupfélags-
stjórann á Akureyri, en KEA hef-
ur útsölu á sementi nyrðra. Sagði
Svavar að sjálfsagt væri að fara
að skoða það mál aftur og nánar.
Ekki kvað Svavar Sements-
verksmiðjuna bera þær skyldur
við viðskiptamenn sina að aðrir
en viðskiptamennirnir sjálfir
greiddu fyrir þann aukakostnað,
sem það hefði i för með sér fyrir
þá að sækja sement suður til
Akraness i sementsleysi nyrðra.
Að lokum sagðist Svavar ekki
vita betur, en verið væri að vinna
að þvi að koma norður i land
nokkur hundruð tonnum af
sementi, svo vonandi rætist brátt
úr fyrir þeim norðanmönnum.
—úþ
Tregur afli
í Grindavík
— Það hefur verið tregur afli
hér og gæftir slæmar það sem af
er vertiðinni, sögðu þeir okkur á
hafnarvigtinni i Grindavik er við
inntum eftir vertiðarfréttum i
gær. — Þeir fá þetta 3-5 tonn i
róðri að jafnaði.
Um mánaðamótin voru komin á
land um 1.600 tonn frá áramótum
en voru um 2.400 á sama tima i
fyrra. Aflahæsti báturinn i
Grindavik er Geirfugl með 200
lestir og næsturkemur Þórir með
180.
Alls verða um 60 bátar gerðir út
á net frá Grindavik þegar allt
verður komið i fullan gang. 1 gær
voru komin á land á áttunda þús-
und tonn af loðnu i Grindavik.
—ÞH.
SOLARIS í
Háskólabíói
Mánudaginn 10. mars verður
sýnd i Háskólabiói sovéska kvik-
myndin Solaris og verða aðaJ-
leikararnir i myndinni viðstaddir,
þau Ponatas Banionis og Natalja
Bondartsjúk.
Solaris er gerð af einhverjum
þekktasta kvikmyndastjóra
Sovétrikjanna, Andrei Tarkovski
(hefur m.a. gert myndirnar
Bernska Ivans og Andrei
Rúbljof). Myndin er byggð á vis-
indaskáldsögu, eftir hinn þekkta
pólska rithöfund Gtanislas Lem.
Hún gerist i óákveðinni framtið I
alþjóðlegu visindasamfélagi og
fæst við nokkur heimspekileg og
siðferðileg vandamál þekkingar-
leitar. Solaris er dularfull reiki-
stjarna sem hefur lengi haldið
áhuga jarðarbúa. Þekktur sál-
fræðingur, Chris Colvin, er
sendur til geimstöðvar sem er á
braut um Solaris og á hann að
ákveða hvort halda skuli áfram
rannsóknum eða ekki.
I Solaris-geimstöðinni er að-
koman dapurleg. Einn af þriggja
manna áhöfn stöðvarinnar hefur
stytt sér aldur og hinir tveir eiga
fullt i fangi með að halda andlegri
heilsu. Colvin verður einnig fyrir
einkennilegum sýnum: allt i einu
birtist honum kona hans sem er
löngu látin. Visindamennirnir
telja, að undur þessi megi rekja
til Solarishafs, sem er einskonar
hugsandi efnismassi, sem tekur
við hugmyndum og endur-
minningum frá heila manna og
breytir þeim i efniskennda hluti,
hold og blóð. En hver er til-
gangurinn? Er Solaris að leita
sambands við gesti frá öðrum
heimi — og þá til hvers?
Þegar Banionis var að búa sig
undir hlutverk Chris Colvins
komst hann svo að orði, að hvað
sem liði fjarlægum vettvangi
visindaskáldsögunnar, þá væri I
mynd þessari fjallað um fullkom-
lega jarðnesk siðferðileg vanda-
mál samtiðarmanna. Donatas
Banionis er einhver frægasti
leikari i Litháen. Hann er aðal-
leikari við hið þekkta leikhús i
borginni Panevezis, en auk þess
hefur hann leikið i nokkrum kvik-
myndum við góðan orðstir m.a. I
„Enginn vildi deyja” sem
islenska sjónvarpiö hefur sýnt.
Hann lék og aðalhlutverkin I
kvikmyndum sem gerðar voru
um Lér konung Shakespeares og
eftir skáldsögu Feuchtwangers
um málarann Goya.
Natalja Bondartsjúk
útskrifaðist frá kvikmynda-
skólanum i Moskvu fyrir þremur
árum. í Solaris leikur hún hlut-
verk Hari, hinnar látnu eiginkonu
Colvins sem hefur verið vakin til
lifs á ný. Hún hefur siðan bætt við
sig veigamiklum hlutverkum i
þrem ólikum kvikmyndum: Óskir
rætast (um hlutverk rússneskra
menntamanna skömmu eftir
byltingu), Flugbraut (um unga
flugkonu) og Stjarna heillandi
gæfu (um uppreisn ungra aðals-
manna gegn keisaranum 1825).
Kvikmyndin Solaris er sýnd hér
á vegum Sovexportfilm og
verslunarfulltrúans við sendiráð
Sovétrikjanna á tslandi, en innan
ramma þess kynningarmánaðar
sem félagið MÍR efnir til nú I
mars i tilefni 25 ára afmælis sins.
’

Þessa dagana er talsvert útlit
fyrir að leppstjórn Bandarikj-
anna I Kambódiu, oft kennd við
höfuópaur sinn Lon Nol, sé á
siðasta snúningi. Stjórn þessi
hefur nú aðeins á valdi sinu höf-
uöborgina Phnompenh og
nokkrarborgiraðrar, en mestur
hluti landsins er fyrir löngu
kominn á vaid Þjóðareiningar-
samtaka Kambódiu, en það er
opinbert heiti þeirra samtaka
er berjast gegn Lon Nol. Her-
sveitir þessara samtaka hafa
unnið umtalsverða hernaðar-
sigra siðan um áramót, þrengt
jafnt og þétt að Phnompenh og
lokað siglingaleiðinni upp eftir
Mekong, en þá ieiðina hafði Lon
Nol-stjórnin fengið mestan
hluta þeirra birgða, sem hún
hefur haldið sér við á.
CAMBODIA
«'9v Kompong
Kortið sýnir Phnompenh og nágrenni.
Dekkri blettirnir eru þeir skikar, sem
Lon Nol-stjórnin heldur enn, og
„sprengingarnar” sýna hvar harðast er
barist.
Lon Nol er þegar orðinn
þjóð sinni og Banda-
rikjunum dýr, en verið
gæti að heimurinn allur
ætti eftir að súpa seyðið
af brölti Bandarikjanna
með hann.
Afleiðing Phnompenh-loftbrúarinnar:
Kólnandi sambúö
Bandaríkjanna og
Lokun Mekong-leiðarinnar
þýðir að Lon Nol-stjórnin verður
væntanlega svelt til uppgjafar
innan skamms, ef ekki verður
breyting á hernaðaraðstöðunni
þeirri stjórn i vil. Lokun þessar-
ar fljótaleiðar olli þvi veruleg-
um skelk meðal ráðamanna i
Bandarikjunum og Ford forseti
bað þingið um 222 miljóna doll-
ara aukafjárveitingu handa Lon
Nol. Þingið hefur tekið þeim til-
mælum með ólund, þykir Lon
Nol sjálfsagt alltof dáðlaus og
spilltur leppur til að vera á vet-
ur setjandi, auk þess sem
margir telja að þessar 222 mil-
jónir doilara muni engu breyta
til né frá, miðað við reynsluna
af fjáraustri Bandarikjanna i
indókinversku leppstjórnirnar
fram til þessa. Og gagnrýnend-
ur Fords og Kissingers og
Schlesingers landvarnarráð-
herra benda á að röksemdir
þær, sem þeir hafa á hraðbergi
fyrir þvi að auka hjálpina við
Lon Nol, séu sláandi likar rök-
semdum þeirra demókratafor-
setanna Kennedys og Johnsons,
þegar þeir voru á síðastliðnum
áratug að pressa fé út úr þing-
inu handa leppstjórn sinni i
Suður-Vietnam. Þetta er auðvit-
að ekki annað en ein staðfest-
ingin i viðbót á þvi, að utanrik-
isstefna Bandarikjanna er alltaf
i meginatriðum sú sama, hvort
heldúr húsbóndinn I Hvita hús-
inu er frekar umbótasinnaður
demókrati og „góður drengur”
eins og Kennedy eða augljós
skúrkur eins og Nixon og ihalds-
kurfur á borð við Ford.
Mótaðgerðir Kína
og Norður-Víetnams
Meðan þvargað er um hjálp-
arbeiðni Fords i þinginu, hafa
Bandarikin gripið til þess ráðs
að halda Lon Nol-stjórninni á
floti til bráðabirgða með þvi að
koma upp loftbrú til Phnom-
penh frá Suður-VIetnam og
Thailandi. Þeir flutningar
ganga þó slitrótt vegna skot-
hríðar kambódiska þjóðfrelsis-
hersins á flugvöllinn við Pnom-
penh.
Burtséð frá þvi að óliklegt er
að loftbrúin og 222 miljónirnar
breyti miklu Lon Nol i hag, þótt
svo að tækist að starfrækja loft-
brúna ótruflað og Bandarikja-
þing samþykkti fjárveitinguna,
þá er svo að sjá að þessi við-
brögð Bandarikjanna til hjálpar
þessari leppstjórn sinni geti
oröið þeim dýr á vettvangi al-
þjóöastjórnmálanna. Umrædd
tiltæki Bandarikjanna hafa sem
Kína?
sé þegar haft i för með sér mót-
aðgerðir af hálfu Kina og
Norður-Vietnams. Ieng Sary,
einn helstu framámanna kam-
bódisku einingarsamtakanna,
var fyrir fáum dögum i heim-
sókn i Peking, og erlendir dipló-
matar þar i borg þykjast geta
skilið það á óopinberum um-
mælum ráðamanna að kinverj-
ar hafi ákveðið að senda eining-
arsamtökunum vopn og skot-
færi og norðurvietnamar hafa
fyrir sitt leyti lofað að þetta fá-
ist flutt hindranalaust gegnum
þeirra land. Norðurvietnamar
hafa hinsvegar lengi verið treg-
ir til að leyfa slika flutninga, af
ótta við að skoða mætti þá sem
brot á Parisarsamkomulaginu
um frið i Vietnam.
Óheillakrákan
Lon Nol
1 sambandi við heimsókn Ieng
Sarys sagði Sjú Teng-kúei-,
varaforsætisráðherra Kina, að
loftbrúin til Phnompenh þýddi
„aukna ágengni bandariskra
heimsvaldasinna og vaxandi
slettirekuskap þeirra um innan-
rikismál Kambódiu”. Þetta eru
hörðustu orð, sem kinverskir
ráöamenn hafa lengi haft um
bandariska. Það bendir til þess
að þvermóðska Bandarikjanna i
Indókinamálum sé farin að
reyna meira en litið á þolinmæði
kinverja, og aukinn stuðningur
við bandarisku leppstjórnirnar
þar gæti kostað Bandarikin
þann pólitiska ávinning, sem
þau hafa siðustu árin öðlast með
batnandi sambúð við Kina. Ofan
á þetta gremst kinverjum hve
bandarikjamenn fara sér hægt i
þvi að slita diplómatiskum sam-
böndum við Taivan-stjórnina.
Þvi verður varla neitað að
Lon Nol hefur frá upphafi verið
bandariskum ráðamönnum ein-
stök óheillakráka. Bandarikin
studdu hann til valdaráns 1970
vegna þess að þeim fannst Si-
hanouk fursti ekki nógu eftirlát-
ur sér. Þá þegar snerust vopnin
svo rækilega i höndum Banda-
rikjanna að andstæðingar Lon
Nols náðu fljótlega landinu
mestöilu á sitt vald, en fyrir
valdaránið höfðu andstæðingar
Bandarikjanna aðeins á sinu
valdi litla spildu af Kambódiu
næst landamærum Suður-Viet-
nams. Þar við bætist að Si-
hanouk fursti var siður en svo
fjandsamlegur Bandarikjunum,
heldur óttaðist útþenslustefnu
af hálfu Norður-Vietnams og
vildi tryggja Kambódiu gott
samband við Kina og Sovétrikin
til að halda aftur af norðurviet-
nömum. En siðan 1970 hefur Si-
hanouk lengst af setið I Peking
og ráðið litlu um stefnu eining-
arsamtaka Kambódiu, þótt
hann sé að nafni til æðsti maður
þeirra og hafi komið þeim að
einhverju liði sem milligöngu-
maður við erlenda aðila. I ein-
ingarsamtökunum ráða nú
mestu menn eins og Ieng Sary
og Khieu Samphan, sem eru
miklu róttækari og harðfengari
baráttumenn en furstinn og
staðráðnir i að láta ekki staðar
numið i baráttunni fyrr en póli-
tiskum itökum Bandarikjanna
sé með öllu bægt frá Kambódiu.
Taílandsstjórn gerist
herstöðvaa ndstæðing ur
Ofan á þetta er nú útlit fyrir
að örþrifatiltæki Bandarikjanna
til að halda ólukkufuglinum Lon
Nol i gangi enn um skeið gæti
vaidið nýrri mögnun striðsins i
Indókina, langhrjáðum þjóðum
þess heimshluta til enn nýrra
hrellinga, og stofnað i hættu
þeim árangri, sem náðst hefur i
batnandi sambúð Bandarikj-
anna við Kina — og kannski So-
vétrikin einnig. Ein nýjasta
fréttin er að Nikolaj Furjúbin,
varautanrikisráðherra Sovét-
ríkjanna og aðalmaður utanrik-
isráðuneytis þeirra i Asiumál-
um, sé staddur i Hanoi. Sú
heimsókn er sett i samband við
siðustu atburði i Kambódiu.
Það vinnur aldrei neinn sitt
dauðastrið, sagði skáldið, og
þótt Bandarikin geti sjálfsagt
enn um langt skeið þverskast
við að hypja sig með öllu brott
úr Indókina, er ekki annað að
sjá, en að jafnvel bandamenn
þeirra hafi litla trú á þvi að þau
endist þar um langa framtið.
Tailandsstjórn, sem mun vera
einskonar framsóknarihald,
hefur nú fyrir fáum dögum tekið
á sig rögg og heimtað banda-
riska „varnarliðið” i Tailandi,
25.000 manns að tölu, á brott
innan átján mánaða. Loftbrúnni
til Phnompenh er einmitt haldið
upp sumpart frá herstöðvum
Bandarikjanna i Tailandi, og
varla verður sú notkun á tai-
lensku landi i striði gegn
kambódisku þjóðinni til að auka
vinsældir tailendinga meðal ná-
granna þeirra. dþ