Þjóðviljinn - 23.04.1975, Blaðsíða 8

8 SÍÐA — ÞJÓDVILJINN Miðvikudagur 23. apríl 1975.
Miðvikudagur 23. april 1975. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Útibú Borgarbókasafnsins i
Vesturbænum.
safni á vegum borgarinnar ann-
ars vegar, og svo stórglæsilegu,
nútimalegu safni með eingöngu
bandarisku efni hinsvegar á veg-
um bandarisku upplýsingaþjón-
ustunnar. Bókabillinn bætir nokk-
uð um betur, sunnan Hringbraut-
ar, þar sem hann hefur viðstöðu á
3stöðum 5 sinnum i viku, samtals
7 klst. og 15 min.
Margir ibúar i vesturbæ, sem
og annarsstaðar i bænum, nota
aðalsafnið i Þingholtsstr. 29 A
mikið, en ekki er það' þægilegt:
fátt um bilastæði, staðsetning
fjarri helstu verslunar- og þjón-
ustustöðum, þröng húsakynni
eins og áður getur og þvi takmark-
að úrval bóka til sýnis i hillum
hverju sinni. Fáar almennings-
vagnaleiðir i næsta nágrenni, upp
tröppur að sækja og brekku.
Reyndar er fátt sem mælir með
þessu safni, nema ef vera skyldi
þolinmæði starfsfólksins og vilji
til að gera sem mest ur litlu.
Fyrir breiðhyltinga er fárra
kosta völ eins og þegar hefur
komið fram. Einkabilistar kom-
ast á aðalsafn, Bústaðasafn eða
önnur söfn i bænum, en aðrir,
börn og gamalmenni, húsmæður
og feður o.s.frv. verða að gera sér
að góðu þjónustu bókabilanna,
troða sér inn og reyna eftir megni
að finna sér eitthvað bitastætt i
þrengslunum, hristingnum og
hitasvækjunni. Kannski verður
sagt að fólkið þarna efra geti bara
verði þakklátt fyrir að hafa þó eitt-
hvað, þetta er jú svo nýtt hverfi
etc., og vissulega kann fólk að
meta þessa þjónustu. En það eru
lika margir, sem hafa hreinlega
gefist upp við að nota bókabil,
sérstaklega eldra fólk. Þar að
auki hlýtur 15.000 manna hverfi
að kalla á skjótar framkvæmdir
af hálfu yfirvalda, þó að svo virð-
ist helst sem borgaryfirvöld
hugsi sér Breiðholtið sem ein-
hvers konar Siberiu, þar sem allt
geti verið annars flokks, þar sem
hægt sé að standa við kosninga-
loforð á ódýran og þægilegan
hátt. Borgaryfirvöld mega vissu-
lega vera þakklát fyrir hina tak-
markalausu þolinmæði breiðhylt-
inga.
Minnismerki um menning-
una
Eins og áður sagði eru uppi á-
ætlanir um að byggja nýtt aðal-
safn Borgarbókasafns i hinum
svonefnda „nýja miðbæ” i
Kringlumýrinni, en þar er enn i
dag mýrin ein og bókasafnsbygg-
ing þar hvergi i sjónmáli.
Virðist svo sem stefnt sé að þvi
að hinn nýi miðbær verði einskon-
ar „Mammonssenter” fyrir fólk á
4 hjólum, þarna á horni tveggja
mestu umferðaræða landsins,
með bilastæðum oni jörðunni og
hallir af ýmsum gerðum oná.
Ekki veit ég hverjar áætlanir eru
um framtið gamla miðbæjarins,
eða á hann að hætta að vera mið-
bær jafnskjótt og sá nýi ris? Mér
segir svo hugur eftir fram
kvæmdahraða hér á landi að
dæma (að undanskildum
malbikunarframkvæmdum, að
sjálfsögðu) að (l)nýr mið-
bær risi vart i mýrinni næstu
2—3 áratugina (til litils væri að
reisa glæsilegt miðbókasafn úti
i mýri, umgirt hraðbrautum,
ef ekki verða til staðar aðrar
þjónustu- og menningarstofnan-
ir) — og (2) að gamli miðbærinn
hverfi varla sem slikur i náinni
framtið. Þar er og verður brýn
þörf fyrir hagkvæma menningar-
miðstöð, almenningsbókasafn til
að þjóna öllum þeim, sem eiga er-
indi i miðbæinn, vinna þar o.s.frv.
Þvi teldi ég ráðlegt, fyrst
Borgarstjórn hefur hvort eð er átt
frumkvæðið, að salta um sinn
hugmyndina og teikningar að
nýja safninu i mýrinni, og reisa
þess i stað myndarlegt, hag-
kvæmt bókasafn i eða við gamla
miðbæinn, eða við hliðina á ein-
hverju bankaútibúinu við Lauga-
veginn, þvi varla ætti borgaryfir-
völdum að verða skotaskuld úr
þvi að finna góða lóð fyrir slikt
menningarfyrirbæri, ef áhugi
væri fyrir hendi.
Ég tel ekki timabært að reisa
menningunni stórt steinsteypu-
minnismerki úti i mýri, ef þær
fyrirætlanir eiga endalaust að
vera á kostnað bókasafnsþjón-
ustu við fólkið i borginni. Bókabil-
ar munu áfram geta gegnt mikil-
vægú hlutverki i nýjum hverfum
og þeim svæðum, sem ekki kalla
nauðsynlega á fast útibú. Nauð-
synlegt er reyndar að bæta bila-
kost Borgarbókasafnsins og auka
hann, enda eru bókabilar ódýrir
og fljótfengnir. Höfuðnauðsyn er
nú þegar að reist verði stór og
vinaleg menningarstöð i Breið-
holti, svo að borgin þurfi ekki öllu
lengur að skammast sin fyrir lé-
lega félags- og menningaraðstöðu
1/4 hluta borgarbúa.
Einnig þarf að reisa nýtt útibú i
vesturbænum, á góðum stað, til
að hægt verði að tala um sam-
keppni á jafnréttisgrundvelli við
USIS, og að leggja niður útibúið
við Hofsvallagötuna.
Hvorki reykvikingar né aðrir
landsmenn hafa efni á að hæla sér
af bókmenningu á meðan svo illa
er búið að bókasöfnum fyrir al-
menning i landinu (þvi vissuiega
er ástandið öllu verra viðast hvar
úti á landi). Vonandi stendur
þetta til bóta á næstu árum, og
óskandi að frumvarp það lil laga
um almenningsbókasöfn, sem nú
liggur fyrir alþingi, verði sam-
þykkt án tafar.
Breiðholti, april, 1975
Hrafn Harðarson
bókasafnsfræðingur
bókasafn getur haft upp á að
bjóða, þessu er i gluggalaust kot
visað, grafið i jörðu.
Bókabilar
i bæ, þegar i næsta nágrenni er til
húsa eitt best búna og glæsileg-
asta almenningsbókasafn lands-
ins, almenningsbókasafn, sem
aðeins hefur á boðstólum banda-
riska miðla, bækur, blöð, timarit,
kvikmyndir etc., bókasafn, sem
er rekið af öflugustu áróðurs-
stofnun i heimi, USIS? Eða er
þetta e.t.v. hin svonefnda „frjálsa
samkeppni”?
Kjallaramenning
t kjallara Bústaðakirkju leynist
bókasafnsútibú, smekklega inn-
réttað, og mikið notað. Sú stað-
reynd blasir þó við, að þarna var
ekki i upphafi gert ráð fyrir um-
fangsmikilli menningarstarfsemi
eins og hlýtur að eiga sér stað á
nútima bókasafni. Nýlega kom til
aðgerða af hálfu starfsfólks
safnsins vegna ófullnægjandi loft-
ræstingar.
Auk slæmrar aðstöðu fyrir
starfsfólk safnsins er þetta útibú
illa staðsett með tilliti til Foss-
vogshverfis og Breiðagerðis.
E.t.v. má lita á þessa skrýtnu
byggingu á horni Bústaða- og
Tunguvegar sem lýsandi dæmi
um mat okkar islendinga á
tveimur mikilvægum þáttum i lif-
inu: hinum útlenda sið, kristinni
trú annarsvegar, — henni eru
reistar háar og veglegar hallir,
sem notaðar eru um helgar af fá-
um heittrúuðum en stendur nær
auð þess utan, — og hins vegar al-
menningsfræðslu og fróðleiksleit,
bóklestri og öllu þvi, sem gott
1 öðrum löndum eru bókabilar
notaðir a) i dreifbýli, þar sem
ekki er talið vænlegt að reisa fast
útibú, og b) á vaxtarbroddum
þéttbýlis, til bráðabirgða, þangað
til unnt hefur verið að reisa útibú
(10.000 ibúar eru taldir réttlæta
fullkomið útibú, en nú þegar eru
ibúar Breiðholts orðnir um
15.000). En bókabilar i Reykjavik
virðast eiga að koma i staðinn
fyrir útibú, fólki er boðið upp á
annars flokks bókasafnsþjónustu
úr bilum. Bókabill tekur aðeins
um 2500-3000 bækur i einu og gef-
ur auga leið að úrval titla er tak-
markað. t sumum hverfum borg-
arinnar hefur fólk ekki um neitt
annað að velja en bókabil, t.d. i
Breiðholti og Árbæjarhverfi, þar
sem álagið á bilunum er slikt, að
margir hreinlega treysta sér ekki
til að troða sér inn i bókabil i leit
að einhverju að lesa. Sérstaklega
er þetta bagalegt i þessum tveim
fyrrnefndu hverfum, þar sem svo
illa er búið að fólki að þvi er við-
kemur öllu félags- og menningar-
lifi; þar er ekki einu sinni bió,
hvað þá samkomuhús, leikhús
eða bókasafn. Má furðu gegna að
ekki skuli enn hafa risið veglegar
kirkjur og bankar þar efra, en
e.t.v. er ekki nógu gróðavænlegt
fyrir slikar stofnanir þar að svo
stöddu?
Til fyrirmyndar er hinsvegar
nýting og rekstur skólabóka-
safnsins i Laugarnesskóla, þjón-
usta við skip, aldrað fólk, svoog
hin nýja þjónusta við heimilis-
fasta, sem kallast Bókin heim.
Menningarmiðstöðvar
önnur almenningsbókasöfn i
Reykjavik (fyrir utan fyrrnefnd
þjóðbókasöfn, sem meiningin var
að sameina i einni glæsilegri
byggingu, og var talað um að það
yrði gjöf islensku þjóðarinnar til
hennar sjálfrar á 1100 ára afmæl-
inu, en mikilvægara virðist að
gefa út og safna gull- og silfur-
mynt, silfur- og/eða postulins-
platta, rándýrar skrautbækur
o.s.frv. heldur en að verja fé til
byggingar Þjóðarbókhlöðu) eru
Norræna bókasafnið i Norræna
húsinu og bandariska bóksafnið i
Menningarmiðstöð Bandarikj-
anna i vesturbænum. Að visu eru
fleiri almenningsbókasöfn, s.s.
franska,enska sendiráðssöfn, ný-
stofnað Kvennasögusafn, bóka-
safn Dagsbrúnar o.fl. og er vissu-
lega mikill akkur að þeim, en þó
einkum fyrir sérfræðinga og sérá-
hugafólk á viðkomandi sviðum.
Bók er næring
Bókasöfn á vegum borgarinn-
ar, þ.e. Borgarbókasafn, eiga við
stórkostleg húsnæðisvandamál að
etja, og aðeins eitt þeirra (þ.e.
Sólheimaútibú) er i viðunandi
húsakynnum.
Fyrir vesturbæinga t.d. er kost-
ur á óaðlaðandi og óaðgengilegu
HRAFN
HARÐARSON,
BÓKASAFNS-
FRÆÐINGUR
SKRIFAR-
örtröð I bókabilnum.
BÓKASÖFN
„BÓKAÞJÓÐAR"
að bera á þrengslum, i nær jafn-
langan tima hefur staðið til að
reisa nýtt aðalsafn. Nú eru teikn-
ingar að þeirri byggingu tilbúnar
að mestu, þó að reyndar séu 5
miljónir kr. á fjárhagsáætlun
þessa árs til hönnunar. Meira að
segja var svo langt komið, að
borgarstjórn hafði, stuttu fyrirsið-
ustu borgarstjórnarkosningar, á-
kveðið að veita 25 miljónir kr. til
byrjunarframkvæmda, en um
leið og þetta loforð, ásamt hinum
loforðunum, hafði fleytt flokknum
yfir brim og boða kosninganna,
var hætt við allt, og siðan hefur
ekki heyrst mikið um nýja safnið
okkar, eða nýja miðbæinn yfir-
leitt.
Vinnuaðstaða og þjónustu- á
aðalsafni er i stuttu máli sagt fyr-
ir neðan allar hellur eins og allir
geta séð, sem þangað sækja sina
andlegu næringu.
Vesturbæjarútibú og
menning að westan
Vestur á Hofsvallagötu er útibú
Borgarbókasafns i einu litlu stofu-
herbergi á annarri hæð i verka-
mannabústað. Sem betur fer
liggur mér við að segja er þaö svo
litið áberandi, að fáir taka eftir
þvi þó leið eigi framhjá. Þar er
ekki einu sinni simi, og svo þröngt
að þegar keyptar eru þangað nýj-
ar bækur, þarf að fjarlægja eldri
bækur til að koma hinum nýju
fyrir. Er ekki til skammar að is-
lenskt almenningsbókasafn skuli
þurfa að hirast i smákytru vestur
Bókasöfn í
Reykjavík
Löngum hafa islendingar gort-
að af þvi að vera mikil bókaþjóð.
Við hátiðleg tækifæri er þvi
hampað að á nær hverju islensku
heimili sé til góður kostur bóka og
að islensk almenningsbókasöfn
láni fleiri bækur á mann en ann-
arsstaðar i heiminum. Oftast er
þessu haldið fram i ræðu og riti
um svokölluð menningarmál. Þvi
kom mér til hugar, i tilefni af ráð-
stefnu um menningarmál, sem
nýlega var haldin hér i Reykjavik
af Sambandi islenskra sveitarfé-
laga, að gera i stuttu máli grein
fyrir áliti minu á ástandi þeirrar
greinar menningarinnar, sem
snýr að almenningsbókasöfnum i
höfuðstað bókaþjóðarinnar.
Þjóðbókasöfn
Samkvæmt lögum á að heita
svo, að Háskóla- og Landsbóka-
söfn séu almenningsbókasöfn.
Þangað á hvert mannsbarn á Is-
landi að geta sótt fróðleik og
þekkingu sér að kostnaðarlausu.
En hræddur er ég um að fáir al-
múgamenn fari þangað i leit að
lestrarefni, enda e.t.v. ekki æski-
legt að þangað flykkist fólk i leit
að afþreyingarlesefni. En þegar
jafnvel stúdentar við Háskólann
skirrast við að leita til þessara
safna þá er vist að ekki er allt
með felldu.
Háskólabókasafn hefur lengi
búið við þröngan kost, og er varla
heigium hent að þreifa sig þar i
gegn vegna þrengsla. Er aðdáun-
arvert i meira lagi hve bókaverð-
ir þar, að ekki sé talað um náms-
menn og kennara, eru þolinmóð-
ír, þvi ekki minnist ég að hafa
heyrt þá æmta. Hver, sem þarf að
nota þessi söfn, hiýtur, sem sann-
ur þegn bókaþjóðarinnar miklu,
að skammast sin oni tær fyrir
hversu iila er búið að þeim.
Hvenær skyldi þess að vænta, að
framkvæmdir hefjist við bygg-
ingu þjóðarbókhlöðunnar?
Borgarbókasafn
Reykjavíkur
Umsvifamest af bókasöfnum
borgarinnar hvað viðkemur þjón-
ustu við almenning er án efa
Borgarbókasafn. Auk fastra út-
lánastöðva á 5 stöðum viðsvegar
um borgina hafa 2 bókabilar við-
komu á um 20 stöðum og ennfrem-
ur eru bækur lánaðar á nokkrum
stofnunum, þ.e. elliheimilum,
fangahúsum, til blindra og
heimilisfastra.
Aðbúnaöur
Hvernig er svo búið að þessari
starfsemi? Útlendingur, sem
heyrt hefði um frábæran aðbúnað
til guðs- og Mammonsdýrkunar á
Fróni (þar sem eru bankar og
kirkjur) og vissi auk þess að is-
lendingar væru „ein mesta bók-
mennta- og bókaþjóð i heimi”,
hann hlyti að slá þvi föstu, að hér
mætti sjá glæstar bókhlöður og
bókasafnshallir (sbr. Moggahöli,
Seðlahöll, Hallgrimshöll etci) þar
sem fremstu arkitektar landsins
hefðu séð til þess, að vitt væri til
veggja og hátt til lofts, og þar sem
alþjóð streymdi út og inn með
bækur og blöð og aðra miðla. Hvi-
lik vonbrigði biðu ekki sliks
manns.
Aðalsafn Borgarbókasafns er til
húsa i gamalli villu, sem reist var
upphaflega fyrir eina fjölskyldu
til að búa i. Nú starfa þar um 15-20
manns i einu og fyrir 20 árum fór
Ungur maður i bókaleit I Vesturbæjarútibuinu.
Ógnarstjórn íhaldsins í Chile:
Smábarn
handtekiö
sem gísl
NEW YORK 22/4 — Ognar-
stjórn íhaldsherforingj-
anna í Chile fer heldur
versnandi en hitt, og hefur
stjórn þeirra nýlega hafiö
enn eina ógnarherferöina
gegn fólki, sem henni er
ekki að skapi. Meðal ann-
ars hefur öryggisþjónusta
stjórn irinnar, DINA, ný-
lega p yndað útvarpsþul,
sem er kona, og handtekið
þriggja ára gamla telpu.
James Pringle, fréttaritari
bandariska fréttatimaritsins
Newsweek, skrifar að DINA-
menn verði að jafnaði mjög upp
með sér, sé þeim likt við Gestapó,
enda geri þeir sitt besta til að
standa fyrirmynd sinni hvergi að
baki i illmennskunni,- Ógnarher-
ferð DINA hefur að sögn einkum
beinst gegn vinstrihreyfingunni
MIR, en einnig hafa allmargir ó-
breyttir borgarar, sem aldrei
hafa komið nálægt nokkru and-
ófsstarfi, verið handteknir fyrir
það eitt að nöldra yfir verðbólg-
unni í landinu, en hún er óskap-
leg.
Þriggja ára telpan, sem hand-
tekin var, er dóttir manns, sem
öryggisþjónusta herforingjanna
telur vera einn af leiðtogum MIR.
Hann hefur ekki náðst, og var
barnið handtekið sem glsl, i þeim
tilgangi að neyða föðurinn til að
gefa sig fram.
Sampan þakkar
umbótasinnuöum
bandaríkjamönnum
SAIGON 22/4 — Khieu Samphan, einn helsti leiðtogi
Þjóðareiningarsamtaka Kambódiu, sagði i út-
varpsræðu i Phnompenh i dag að stjórn samtak-
anna, sem nú ræður Kambódiu allri, myndi ástunda
hlutleysi i stjórnmálum og forðast þátttöku i hern-
aðarbandalögum.
í ræöu sinni fordæmdi Khieu
Samphan bandariska heims-
valdasinna, en minnti jafnframt á
að I Bandarikjunum væri fjöldi
framfarasinnaðra manna, sem
alltaf hefðu tekið svari þjóð-
frelsisafla Kambódiu. Færði hann
þessum aðilum I Bandarikjunum
þakkir kambódisku þjóðarinnar.
Khieu Samphan hvatti kambó-
diumenn til aö standa dyggilega
vörð um sjálfstæði sitt, og bað
menn ekki gleyma þvi að enn ætti
þjóðin eftir að yfirstiga marga og
mikla erfiðleika.
„Vopnasölusamningur
aldarinnar”
Allt í
óvissu
Bretar bjóða Jagúar-þotur
KAUPMANNAHÖFN 22/4
— Allt er ennjjá i óvissu
með ,,vopnasölusamning
aldarinnar," það er að
segja í hönd farandi her-
flugvélakaup fjögurra
Nató-ríkja, Noregs,
Danmerkur, Hollands og
Belgiu. Holland og Belgia
hafa hvort um sig ákveðið
að taka ákvörðun um flug-
vélakaupin án samráðs við
hin ríkin, og þar að auki
hefur ríkjunum fjórum nú
borist nýtt tilboð, sem er
frá bretum. Bjóða bretar
þeim stríðsþotur af gerð
sem heitir Jagúar.
Hinar tegundirnar, sem til greina
hafa komið, eru Mirage (frönsk),
F-16 (bandarisk) og Viggen
(sænsk). Hernaðarsérfræðingar
lelja bresku Jagúar-þotuna ekki
eins góða og hinar þrjár, en þess i
stað er hún miklu ódýrari, eða
kostar ekki nema helminginn af
verði Viggens. Ekki er talið ólik-
legt að fleiri fyrirtæki, sem fram-
leiða orrustuþotur, bætist við i
kapphlaupið um þennan samning
áður en lýkur.
Framhald á 14. siðu.