Þjóðviljinn - 01.07.1975, Blaðsíða 6

< SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 1. júll 1975.
Anders Stig Möller form.
Danske studerendes fællesrád.
Til stóö að halda blaöamanna-
fund með fundarmönnum, en
vegna stifra fundarhalda reynd-
ist það ekki unnt. Þjóðviljinn
náði þó tali af einum þeirra,
Anders Stig Möller formanni
Oanske studerendes fællesrád,
nSF, en svo nefnast heildar-
samtök danskra stúdenta.
Efnahagserfiðleikar dana hafa
skipað þeim nokkuð sérstakan
sess meöal Norðurlandaþjóð-
anna og hvergi hefur stéttabar-
áttan orðið harðari en þar.
Stjórnin hefur fylgt óbilgjarnri
samdráttarstefnu sem vita-
skuld hefur bitnað á mennta-
kerfinu og aðstöðu manna til
náms. Við báðum Anders að
segja okkur frá þróun mála i
Panmörku siðustu misserin eins
og hún snýr að stúdentum.
— Árið 1973 setti rikisstjórnin
fram svonefnt Helhedsplan —
heildaráætlun — um efnahags-
lega þróun i landinu. Þetta var i
fyrsta skipti sem rikisvaldið
reyndi að skipuleggja efnahags-
þróunina til langs tima. Þessi á-
ætlun sagði einnig fyrir um þró-
un menntakerfisins. Samkvæmt
henni átti að auka miðstýringu
þess og aðlaga það enn betur
þörfum atvinnulifsins. Mennta-
kerfið átti að borga sig og út-
gjöld til þess skyldu miðast við
afrakstur þess. Menntakerfið
átti að þjóna kröfum auðmagns-
ins og gera átti menntamenn
hreyfanlegra vinnuafl en þeir
eru.
,, Fagkrítík"
— Stúdentar ákváðu að berj-
ast gegn þeim aðgerðum sem
fylgdu i kjölfar heildaráætl-
unarinnar með þvi að skipu-
Ieggja andóf gegn borgaralegri
menntun sem átti aö gera alls-
ráðandi i náminu. Við hófum
strax um 1970 starf sem nefnt
hefur verið „fagkritik”, þ.e.
gagnrýni á forsendur og aðferð-
ir borgaralegra visinda og til-
raun til að láta visindin þjóna
hagsmunum verkalýðsstéttar-
innar. Það má nefna sem dæmi
að stúdentar hafa notað þekk-
ingu sina til að athuga aðbúnað
á vinnustööum og atvinnusjúk-
dóma sem þar þrifast, t.d. af-
leiðingar hávaöa og vaktavinnu
i ölgerðum og eiturefna sem
málarar nota. Jafnframt þessu
höfum við unnið að þróun marx-
iskrar fræðikenningar og skil-
greiningu á dönsku þjóðfélagi i
ljósi hennar. Við Stefndum að
þvi að stúdentar fengju tækifæri
til að vinna að þessari fagkritík
innan sinna námsgreina og að
hún yrði tekin inn á stundaskrá.
Með þvi vildum við gera verð-
Meðal þess sem danskir stúdent-
ar eiga við að glima eru tilraunir
yfirvalda til að auka námshraða
og herða eftirlit með gangi náms-
ins hjá hverjum einstökum stúd-
ent. Teiknarinn Claus Deleuran
teiknaði þessa framtíðarmynd úr
dönskum háskóla þar sem til-
raunir þessar hafa náð fram að
ganga. Birtist myndin I málgagni
DSF, Studenterbiadet.
Dagana 22.—23. júní
sl. var haldinn hér á
landi svonef ndur NOM-
f undur, en á þeim f und-
um, sem haldnir eru
tvisvar á ári á ein-
hverju Norðurland-
anna, hittast leiðtogar
heildarsamtaka
stúdenta á Norðurlönd-
unum og bera saman
bækur sínar. Að þessu
sinni komu hingað full-
trúar frá Finnlandi,
Noregi, Danmörku og
fulltrúar færeyskra
stúdenta í Danmörku
en sviar gátu ekki kom-
ið sökum anna.
Barátta gegn
árásum
ríkisvaldsins
Rœtt við Anders
Stig Möller
formann
heildarsamtaka
danskra
stúdenta, DSF.
andi menntamönnum kleift að
hafa áhrif á menntun sína.
— Við lögðum málin þannig
upp að námsmenn yrðu að ræða
verkaskiptingu auðvaldsins og
hlutverk sitt i henni. Stúdentar
eru millihópur i þjóðfélaginu,
aöeins 10% þeirra koma úr
verkalýðsstétt og sem heild
hafa námsmenn ekki sömu
hagsmuni og verkalýðurinn eins
og sumir halda fram. Við gerð-
um okkur engar hugmyndir um
að við gætum búið til sósialiskan
háskóla en gerðum ýmsar kröf-
ur til menntakerfisins sem
stefndu að auknum möguleikum
til fagkritisks starfs. Einn liður i
þeirri baráttu var að knýja
fram stofnun Roskilde universi-
tetscenter, RUC, upp úr 1970 en
þar gáfust miklir möguieikar á
gagnrýnu starfi. Væikleiki þess-
arar stefnu var að hún leiridi
ekki til mikillar fjöldavirkni
meðal stúdenta.
Kreppan breytti
viðhorfunum
— Þessistefna dugöi ágætlega
meðan efnahagsástandið var
hagstætt. Undanfarið höfum við
svo áþreifanlega verið minnt á
að við búum I stéttaþjóðfélagi,
fjárveitingar hafa verið skornar
niður, bæði til skólakerfisins og
til námsaðstoðar, og jafnframt
þvi hafa stjórnunaraðgerðir
verið auknar. Rikið hefur aukið
miðstýringu og skriffinnsku i
skólakerfinu. Skipuð hefur verið
sérstök nefnd sem útdeila á öll-
um rannsóknastyrkjum og eins
og annað verða rannsóknirnar
að þjóna atvinnulifinu. Einnig
hefur verið komið á nákvæmu
eftirliti með þvi hvar hver ein-
asti stúdent er staddur i námi og
hert á námshraða. Kröfum ein-
stakra deilda um endurbætur
hefur verið hafnað, ekki endi-
lega vegna þess hve óhagstæðar
þær hafa verið yfirvöldum held-
ur hafa þau viljað stjórna þró-
uninni sjálf. Þá vil ég geta
námsnefndanna sem stúdentar
hafa haft mikil áhrif i, getað
sagt fyrir um innihald námsins
og ráðiö hluta kennara. Þessum
nefndum er verið að breyta i
valdalausar framkvæmdastofn-
anir
— Og svo kom kreppan. 1 kjöl-
far hennar hefur rikisvaldið og
borgarastéttin tekið upp harðari
og ósveigjanlegri stefnu gagn-
vart verkalýðnum og mikið hef-
ur verið um stéttaátök. Þessi
aukna harka hefur einnig beinst
gegn stúdentum. f fyrrahaust
var hafin mikil áróðursherferð
gegn róttækum kennurum i
barna- og gagnfræðaskólum
undir forystu námsstjóra rikis-
ins og þáverandi menntamála-
ráðherra, Tove Nielsen. Þessi
herferð stefndi að þvi að eyða i
skólunum allri pólitik sem kynni
að stuðla að uppeldi gagnrýn-
inna nemenda. Einnig hófst
mikil barátta um RUC þegar
ihaldsmenn kröfðust þess að
skólanum yrði lokað. Tove Jen-
sen krafðist þess i fyrra að haft
yrði pólitiskt eftirlit með kenn-
araráðningum á öllum skóla-
stigum og ákveðið var að af-
nema það fyrirkomulag að eldri
stúdentar gerðust aðstoðar-
kennarar i háskólunum þvi
meðal þeirra vo'ru margir rót-
tæklingar.
— Efnahagslega hefur einnig
verið þrengt að okkur. Niður-
skurður á útgjöldum til mennta-
mála hefur harðast bitnað á
þeim deildum þar sem gagnrýn-
ið starf er öflugast og námslán
og -styrkir hafa verið gróflega
skornir niður. Þessar aðgerðir
rikisvaldsins eru hreinpólitisk-
ar og er ástandið farið að minna
iskyggilega á Vestur-Þýska-
land.
— Þessi þróun hefur gert fyrri
stefnu okkar úrelta. Aðgerðir
rikisvaldsins hafa takmarkað
alla möguleika á að koma fag-
kritikinni inn i námið. Þess
vegna höfum við reynt að gera
hana sjálfstæða og óháða af-
skiptum rikisvaldsins, koma i
veg fyrir að það geti stöðvað
hana.
Breytt stetna
— Árásir rikisvaldsins á kjör
okkar og möguleika á stjórnun
námsins hafa kallað á breytta
stefnu. Það er brýn þörf á að
koma upp hreyfingu sem getur
rætt árásir rikisvaldsins og
svarað þeim. Það hafa komið
upp deilur innan námsmanna-
hreyfingarinnar hvernig þetta
skuli gert. Ýmsir, einkum
stuðningsmenn danska komm-
únistaflokksins, DKP, hafa vilj-
að beina stúdentum inn á braut
þröngrar hagsmunabaráttu en
við i DSF höfum hafnað þeirri
leið þar sem hún fjarlægir okkur
frá verkalýðnum. Hann hefur
engan áhuga á að styðja baráttu
millihóps fyrir tilveru sinni
einni saman.
— Það hafa einnig risið deilur
um baráttuaðferðir. F'ylgjendur
DKP og fleiri hafa viljað fara þá
leið að hafa áhrif á stjórnvöld
með stórum mótmælaaðgerðum
fyrir utan þinghúsið og aðrar
stjórnarstofnanir. Við teljum
þessa stefnu byggja á misskiln-
ingi á eðli rikisvaldsins og
þingsins. Þessar stofnanir eru
valdatæki rikjandi stéttarog þvi
til litils að reyna að hafa áhrif á
mismunandi hagstæða þing-
menn. Þetta sýndi sig best þeg-
ar stjórn Ankers Jörgensen tók
við i vetur. Þá bjuggust margir
við breytingum til batnaðar en
fljótlega kom i ljós að ríkisvald-
ið er ekkert leikfang fyrir
sósialdemókrata. Þessi stjórn
skirrðist t.d. ekki við þvi að
gripa inn i gang samningavið-
ræðna um kjör verkalýðsins i
vor.
Þrjár baráttu-
aðferðir
— DSF hefur þvi ákveðið að
draga úr áherslu á starf i nefnd-
um og stjórnum en snúa sér
þess i stað að virkjun stúdenta
og sjálfstæðri skipulagningu.
Við höfum sett fram þrjár bar-
áttuaðferðir sem hafna þeirri
Ieið stórra fjöldaaðgerða sem
aðrir vilja leggja höfuðáherslu
á. Þessar aðferðir eru: i fyrsta
lagi fámennar aðgerðir eins og
að setja upp götuleikhús til að
vekja umræður um ákveðin
mái, I öðru lagi fjöldaaðgerðir
innan deilda sem hafa það
markmið að sýna styrk
stúdenta, efla samstöðu þeirra
og miðla upplýsingum, og i
þriðja lagi er það bein hags-
munabarátta. Þessi siðast-
nefnda aðferð hefur verið
reynd, t.d. þegar ákveðið var að
hækka húsaleiguna á stúdenta-
görðum þá hættu ibúar þeirra
að greiða húsaleigu og hefur
þessi barátta staðið i marga
mánuði. Þessi tegund aðgerða
hefur tviþættan tilgang: að
neyða rikisvaldið til eftirgjafar
og að þróa pólitiska vitund
þeirra sem taka þátt i aðgerð-
inni. •
— Þessi leið hefur gefist vel i
vetur og þátttaka stúdenta verið
mikil á öllum sviðum barátt-
unnar. I haust mun enn reyna á
hna þvi þá verður tekið fyrir i
þinginu frumvarp frá borgara-
flokkunum til breytinga á
stjórnunarlögum háskólanna.
Þessar breytingar stefna að þvi
að svipta stúdenta öllum áhrif-
um á nám sitt og stjórnun skól-
anna. Þá mun enn reyna á hvort
okkur tekst að þróa hreyfingu
stúdenta og pólitiska vitund
þeirra með þvi að mæta árásum
rikisvaldsins af einurð.
—ÞH