Þjóðviljinn - 19.10.1975, Blaðsíða 4

Þjóðviljinn - 19.10.1975, Blaðsíða 4
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 19. október 1975. DJOÐVIUINN MÁLGAGN SÓSÍALISMA VERKALÝÐSHREYFINGAR OG ÞJÓÐFRELSIS ’Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann Ritstjórar: Kjartan Ólafsson Svavar Gestsson Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson Umsjón meö sunnudagsblaöi: Arni Bergmann Ritstjórn, afgreiösla, auglýsingar: Skólavöröust. 19. Sími 17500 (5 linur) Prentun: Blaöaprent h.f. KVENNAVERKFALL ER KJARABARÁTTA Fyrir nokkrum árum vakti rauðsokka- hreyfingin athygli á þvi, að islenskar konur gætu sannað mikilvægi starfa sinna með þvi að gera verkfall i einn dag. Vakti þessi hugmynd þegar mikla athygli, en samt varð furðuhljótt um hana i opinberri umræðu. Stöku fjölmiðill f jallaði um hug- myndina eins og hreint og beint grin: en nú standa landsmenn allir frammi fyrir þvi að þessi hugmynd er að breytast i veruleika. Á föstudaginn kemur 24. október gera islenskar konur verkfall. Þegar er ljóst að þátttakan er nærri 100%, hvaðanæva berast stuðningsyfirlýsingar og verkfallið vekur heimsathygli. Erlendir blaðamenn hafa boðað komu sina til þess að fylgjast með þvi þegar allar islenskar konur fara i verkfall. En til hvers, af hverju? Þvi verður best svarað með þvi að vitna til þess, að sá aðili sem i rauninni samþykkti að beita sér fyrir þvi að islenskar konur færu i verkfall var láglaunaráðstefna, sem haldin var á vegum Iðju, félags verksmiðjufólks, ASB, félags— afgreiðslustúlkna i brauða— og mjólkurbúðum, Starfsstúlknafélagsins Sóknar, Starfsmannafélags rikisstofnana og Rauðsokkahreyfingarinnar. Innan nefndra verkalýðsfélaga eru konur i lág- launastörfum og það var þvi ekki að undra þó að einmitt þessi ráðstefna legði áherslu á tengslin milli jafnréttisbaráttu kvenna og baráttu verkalýðshreyfingarinnar. Siðar gerist það snemma á þessu ári, að stofnuð er samstarfsnefnd nokkurra kvenna- og jafnréttissamtaka um kvenna- árið. Þar leggur Rauðsokkahreyfingin enn fram tillöguna um kvennaverkfall. Nefndin ákvað siðan að aðildarsamtökin skyldu hvert fyrir sig beita sér að ákveðnu verkefni og Rauðsokkahreyfingin tók að sér að undirbúa kvennaverkfallið. Á alþjóðadegi kvenna, 8. mars, lagði Rauð- sokkahreyfingin til að verkfallið yrði 24. október til þess að tengja kvennaverk: - fallið alþjóðlegri baráttu og kvennaári Sameinuðu þjóðanna. Loks var það sam- þykkt sl. vor á aðalráðstefnu kvenna- ársíns á Islandi að boða þetta verkfall. Og nú á haustdögum hefur framkvæmda- nefnd kvennaverkfallsins unnið af kappi. Má gera ráð fyrir mikilli þátttöku i verk- fallinu og á útifundinum sem efnt verður til i Reykjavik verkfallsdaginn. Kvennaverkfallið er liður i kjarabaráttu kvenna þvi jafnréttis- og kvenfrelsisbar- áttan er tviþætt. Annars vegar beinist hún að þvi að vekja konur allar til sjálfs- vitundar og reisnar. Hins vegar það við- fangsefni þessarar baráttu að bæta kjör kvenna. Þess vegna -verður sifellt fleiri forustumönnum kvenfrelsisbar- áttunnar ljóst að árangur næst ekki nema i nánum tengslum við verkalýðs- hreyfinguna og verkalýðshreyfingin verður hvorki heil né hálf nema konur verði virkari i starfi verkalýðshreyfingar- innar. í ályktun sem miðstjórn Alþýðubanda- lagsins sendi frá sér um kvennaverkfállið segir svo: „Miðstjórn Alþýðubandalagsins lýsir yfir fullum stuðningi við verkfall kvenna 24. okt. Með því sýna konur mikil- vægi vinnuframlags sins um leið og tekið er undir kjörorð kvennaárs Sameinuðu þjóðanna um jafnrétti, þróun og frið. Kvenfrelsisbaráttan er náskyld baráttu verkalýðshreyfingarinnar og árangur mun ekki nást nema með samstöðu og stuðningi verkaiýðshreyfingarinnar. Á sama hátt verður barátta verkalýðsins ekki leidd til fulls sigurs án virkrar þátt- töku kvenna.” Þjóðviljinn flytur islenskum konum baráttukveðjur og hvetur þær til mikillar og myndarlegrar þátttöku i kvennaverk- fallinu á föstudaginn. —S. 150 ára afmæli járnbrauta ÚRSÖGU TÆKNINNAR Um þessar mundir er þess minnst með miklum tilþrif um að 150 ár eru liðin f rá því að farið var í f yrsta járnbrautarferðalagið. Það gerðist 27. september ?825 þegar lest undir stjórn hugvitsmannsins Georges Stephensons, ók á milli Stockton og Darlington á röskum þrem stundum. Hátiðahöldin i Bretlandi hófust pegar i júni og Guardian hefur þá sögu að segja, að þau hafi verið miklu glæsilegri en aldarafmælið 1925. Enda er það kannski ekki nema von — járnbrautir eru nú á undanhaldi fyrir öðrum sam- göngutækjum og eftir þvi fjölgar rómantiskum áhugamönnum um sögu þeirra. Viða um lönd, og ekki Fist i Bretlandi, eru starfandi félög manna sem safna járn- brautarsögugripum af mikilli ástriðu, kaupa gamlar eimreiðar og gera þær upp og aka þeim spottakorn á tyllidögum með bjórdrykkju og öðrum gleðskap. Hestur á undan Stockton og Darlington járn- brautarfélagið lýsti svo þessari fyrstu lest: Locomotion hét fyrsta eimreiðin. „1. Eimreið Félagsins 2. Birgðavagn með Kolum og Vatni 3. Sex Vagnar, hlaðnir kolum, vörum o.s.frv. 4. Nefndin og aðrir Eigendur i Vagni félagsins. 6. Sex Vagnar fyrir Verkafólk og aðra ALLT þetta á að fara til STOCKTON’. Þetta var á þriðjudegi. Lestin átti að fara af stað kl. 9 um morg- uninn og allir voru mjög hátiðleg- ir: félagið hafði tilkynnt að allir starfsmenn ættu að vera allsgáð- ir. Það reyndist erfitt að kveikja eld, en tókst með aðstoð snjall- ráðs manns, sem bauð að stækk- unargler hans yrði notað og þar með sólargeislar. Lestin náði fljótt 15—18 km hraða, enda und- an brekku að fara fyrst, en þá kom fyrir eitt af þeim óhöppum sem lengi loddu við járnbrautir siðan. Vagn sá sem verkfræðing- arnir og landmælingamenn voru i fór tvisvar af sporinu og varð að skilja hann eftir. Næst var komið að vélinni: vatnsdælan stíflaðist. En lestin komst samt að birgðastöð félags- ins i Darlington. Kolavagnarnir sex voru leystir frá, þvi að kolun- um átti að dreifa meðal fátækra i tilefni dagsins. Verkamennirnir i vögnunum fjórtán fóru að fá sér bjór. 1 þeirra stað komu tveir vagnar með lúðrasveit. Lestin hélt siðan neð um 550 farþega til Stockton á mjög hóflegum hraða — um sex km. á klukkustund. A undan henni fór riðandi maður með fána. Nokkra hrið drógu eimlestar aðeins vöruvagna eftir teinunum, en hestar drógu vagr.a með far- þegum eftir sömu teinum. Það var fljótlega ljóst að járnbrautir voru arðvænlegar: árið 1828 var meira en helmingi ódýrara að flytja vörur með aðstoð gufuafls en að láta hesta draga vagna og breiddust járnbrautir fljótlega út um allar trissur. Fyrsta banaslysiö Reglubundnir farþegaflutning- ar voru fyrst teknir upp árið 1830 á ieiðinni Liverpool-Manchester. Daginn sem sú leið var opnuð gerðist fyrsta banaslysið i sögu járnbrautanna. Sá sem fórst var ráðherra, hvorki meira né minna og hét Huskinsson. liann ætlaði að heilsa upp á hertogann af Well- ington, en gætti þess ekki i póli- tiskri skammsýni sinni, að hann gekk beint fyrir eimiest. 1 raun var það mesta undur hve fá slys urðu á þessum bernsku- dögum járnbrautanna. Þvi þótt erfitt væri oft að fá eimlestirnar af stað var enn erfiðara að stöðva þær. Hemlakerfið var firnalega ófullkomið. En hraði iestanna óx fljótlega. Um 1845 komust þær upp i 80—90 km. hraða á klukkustund, en far- þegarnir áttu lengi vel erfitt með að átta sig á hraðanum. Þeir áttu það t.d. til að brölta upp á þak vagnanna, eða hlaupa út úr lest á ferð til að ná i hattinn sinn sem hafði fokið af þeim. Járnbrautar- félögin reyndu það ráð, að læsa farþega sina inni, en það var svo bannað eftir að allmargir farþeg- ar höfðu brunnið inni i lestar- bruna i Frakklandi. Faröu og gáöu Það tók langan tima að koma á skynsamlegri stjórn umferðar með járnbrautum. Aætlanirnar stóðust illa og mikið var um að lestir væru sendar á milli staða utan áætlana. Einn af forgöngu- mönnum i þessum málum segir svo i endurminningum sinum, að það hafi verið algengt þegar menn voru orðnir leiðir að biða eftir lest sem hafði seinkað, að senda eímlest út á brautina á móti henni til að gá hvað hefði komið fyrir. ,,Og oft sá ég þá lest- ina álengdar, og sneri eimlest minni við sem snarlegast og flúði undan henni eins hratt og ég gat. (byggt á Guardian) i- ÚTBOÐ Landsvirkjun óskar hér með eftir tilboð- um i 145.000 m af álblönduvir fyrir 220 kV háspennulinu milli Geitháls og Grundar- tanga. Otboðsgögn verða seld á skrifstofu Lands- virkjunar, Suðurlandsbraut 14, Reykja- vik, frá og með mánudeginum 20. október 1975 og kostar hvert eintak kr. 2.000.-. Tilboðum skal skila á sama stað fyrir kl. 14.00 föstudaginn 5. desember 1975. Reykjavik, 19. október 1975 LANDSVIRKJUN

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.