Þjóðviljinn - 17.02.1976, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 17. febrúar 1976 ÞJÓDVILJINN — SIÐA 9
Rætt við
Höskuld
Skarphéðinsson,
skipherra
á Baldri
Varðskipið Baldur er nú komið til hafnar i
Reykjavik af miðum bresku togaranna á friðaða
svæðinu út af Langanesi, þar sem það var við
gæslustörf i kröppum leik. Komst Baldur tiltölu-
lega litt skemmdur frá viðureign sinni við bresku
freigátuna Diomede F 16, og fór þar betur en á
horfðist eins og fram kemur i viðtali þvi við Hösk-
uld Skarphéðinsson skipherra sem fer hér á eftir.
Fyrst var hann beðinn að segja frá tildrögum á-
rekstrarins.
Sigur á
miðunum
forsenda
Skemmdirnar á bakborðssíðu Baldurs. Hefði höggið komið faðmi aftar hefði það lent á iestina og hún þá
sennilega fyllst af vatni. Þilfarshúsið tók viö meginhögginu, en aftasta hluta þess má sjá á myndinni.
stjórnmálalegs sigurs
— Þetta gerðist um 23,5 sjóm.
norður af Langanesi, segir
Höskuldur. Á fimmtudagsnótt-
ina gerðum við mikinn usla i
togarahópnum og klipptum þá á
togvira tveggja. Þá áttum við i
höggi við freigátuna Loewe-
stoft, en hún varö að gefast upp
fyrir okkur, þvi þegar komið er i
krappan hóp togara getur skip
af hennar stærð ekkert beitt sér
og þá er Baldur miklu liprari.
Kraftur freigátunnar kemur
henni ekki að notum, og togar-
arnir geta lent i hættu fyrir
henni reyni hún að beita sér i
þrengslum.
Það eru þessir erfiðleikar
Loewestoft sem þeir á Diomede
hafa ætlað að koma sér hjá með
þvi hreinlega að gera okkur ó-
starfhæfa áður en við kæmumst
i námunda við togaraflotann.
Nú, þarna á fimmtudags-
kvöldið var i undirbúningi sam-
eiginleg aðför Baldurs og Ægis
að togurunum. Ægir dólaði úti
og hélt tveimur freigátum upp-
teknum við að vaka yfir sér en
við á Baldri nálguðumst svo Ur
annarri átt. Um áttaleytiö verð-
um við þess varir að birgðaskip
bretanna hefur orðið okkar vart
og tilkynnir herskipunum um
ferðir okkar. Nokkru siðar kem-
ur svo Diomede öslandi á fullri
ferð, en þá áttum við eftir 8—9
milur að togurunum. Það skipt-
ir engum togum að þeir gera á-
siglingartilraun þegar í stað á
sinn venjulega hátt, þ.e. að slá
skutnum utan i okkur. Okkur
tókst að komast hjá árekstri
með þvi að þverbeygja. Við
héldum síðan áfram á fullri ferð
en þeir venda og nálgast okkur
aftur og nú þvert, eða undir ca
60 gráðu horni. Jafnframt
beindu þeir á brúna sterkum
Ijóskösturum og blinduðu okkur
algerlega. Þar sem ég stóð úti á
brúarvængnum var ekkert hægt
að sjá — þetta er eins og að
horfa i rafsuðuljós — og við
vissúm þvi ekkert hvar þeir
stefndu eða hvert okkur bæri
helst að snúa. Höggið kom svo á
okkur miðskips, og siðan skrap-
aði freigátan bakborðsbóginn
aftur úr og beyglaði þá m.a.
miðgálgann. Við áreksturinn
hefur hún verið á 25—30 milna
ferð og höggið i samræmi við
það, en aðalhöggið kom á þil-
farshúsið og það hefur sennilega
bjargað okkur. Þar kom lóðrétt
dæld eða öllu heldur brot i sið-
una alveg niður að sjólinu, en
hefði höggið komið ca. einum
l'aðmi aftar hefði það komið á
lestina, þar sem ekkert var til
fyrirstöðu. Þá hefði ekki verið
að sökum að spyrja, — gat hefði
komið á skipið og lestin fyllst af
sjó. Eftir þetta gerði svo frei-
gátan nokkrar ásiglingartil-
raunir á sama hátt, en þá viss-
um við hver ætlunin var, auk
þess sem við gátum lýst hana
upp með kastara, þótt okkar
kastari hefði litið að segja gegn
þessu geysisterka ljósi bret-
anna.
— Heldurðu að þeir hafi ætlað
að sökkva ykkur?
— Eins og siglingarlagið var
hefði það alveg eins getað gerst.
Þó að við hefðum e.t.v. þolað að
fá lestina fulla af sjó — 240 tonn
— er óvist hvernig okkur hefði
tekist að verjast frekari ásigl-
ingartilraunum af þeirra hálfu,
þar sem Baldur hefði við það
misst mikið af sjóhæfni sinni.
Eins og Diomede beitti sér, bæði
þegar áreksturinn varð og i
næstu ásiglingartilraunum,
verður ekki annaö séð en ætlun-
in hafi beinlinis verið sú að sigla
á okkur þar sem þeir vissu okk-
ur veikasta fyrir, þ.e. á lestina, i
þeim tilgangi að gera varðskip-
ið ósjófært þótt það hefði
kannskiekkisokkið. En þá hefði
það verið úr leik. Til marks um
heiftina má svo taka beitingu
Ijóskastaranna, en hún sannar
fyrirætlanir þeirra um beina á-
sigiingu, þar sem með þvi er
verið að koma i veg fyrir rétt
viðbrögð af okkar hendi.
— Getið þið farið út aftur án
viðgerðar?
— Skoðunarmenn verða að
segja til um það, en við Gunnar
Ölafsson vorum að tala um að
einfaldast væri að sjóða bara
plötu yfir dældina og vera ekk-
ert að standa i réttingum i bili.
Þá gæti maður haldið strax út
aftur.
t framhaldi af lrásögn
Höskuldar spyrjum við hvemig
Baldur hafi reynst.
— Alveg stórvel. Ég hef ekki
trú á að viö getum fengið hér-
lendis betra skip til gæslustarfa
svona ihasti. Hann er snöggur i
snúningum, þvi að þó að skrúfan
sé aðeins ein, er stýrið stórt, en
það gagnar vel þegar siglt er inn
i þéttan skipahóp. Auk þess
gengur hann þetta 17—18 milur,
sem verður aö teljast sæmilegt.
— Er þá ráð að fá fleiri pólska
togara til gæslustarfa?
— Þeir gætu komið að gagni,
einkum við a,ð halda utan um
togurahópinn, en til að koma i
veg fyrir að bretar geti veitt
ugga eigum við að beita öðrum
aðferðum.
— Hverjar eru þær?
— Við þurfum að fá hrað-
skreiðari skip, — hraðbáta sem
gætu öslað innan um togaraflot-
ann með klippur hvenær sem
gott er i sjó, en ef verra er geta
togararnir hvort sem er ekkert
veitt. Við verðum að fá svona
hraðskreið og snúningslipur
skip og berjast þannig við bret-
ana með þeirra eigin vopnum,
og þá á ég ekki við skotvopn eða
þung herskip, heldur hraðann.
— Er unnt að fá slik skip með
stuttum fyrirvara?
— Ég veit ekki til að það hafi
verið reynt. Bandarikjamenn
eigá slika báta, en e.t.v. væri
ekki hægt aö fá þá hjá þeim til
þessara starfa nú. Hins vegar
smiða sviar báta af þessu tagi.
Þeir eru 240 tonn og geta gengið
35—40 milur. Mér fyndist engin
goðgá þótt leitað yrði kaupa hjá
þeim, en það má aldrei eyða
nokkurri krónu til landhelgis-
gæslunnar þegar á reynir, þótt
undir framkvæmd hennar séu
lifshagsmunir þjóðarinnar
komnir.
— Einhverjar fleiri hugmynd-
ir sem þú hefur fram að færa?
— Það vantar allar rannsókn-
ir á þvi hvað stór skip þarf til að
beitaklippum,en komi lagið vel
á virana virðist ekki þurfa ýkja
mikinn kraft. Þvi hefur mér
dottið i hug að það mætti búa
klippum og sjósetja i góðu veðri.
Þá mætti þyngja þá i sjó með
þvi að fylla tanka i þeim af sjó,
sem siðan yrði aftur dælt úr
þeim, er þeir yrðu teknir um
borð. Bátar af þessu tagi gætu
vafalaust gert mikinn usla með-
al bresku togaram.a og haldið
þeim alveg frá veiðum, en eins
og ég segi vantar ailar rann-
Sóknir á þvi, hve litlir bátar
dygöu til sliks. Það virðist þegar
á reynir ekki mikill áhugi á
rannsóknum i þessa átt né fjár-
veitingum til þeirra.
— Fleiri atriði um fram-
kvæmd landhelgisgæslunnar?
— Já, það er ljóst að við verö-
um að berjast við breta með
þeirra eigin vopnum eins og ég
sagði áðan. Þeir gera nú allt
sem þeú- geta til að drepa okkur
niður móralskt. Þeir veiða á
friöuðu svæði og hafa þar allan
sinn togaraflota, sem er nú
miklu stærri en nokkurn tima
áður á þessum árstima. Þá hafa
þeir einnig haft hér fleiri her-
skip en i þau tvö skipti sem þeir
hafa áður sent flotann hingað,
og hegðun þeirra á miðunum er
verri en dæmi eru til áður. Allt
miöar þetta að þvi aö reyna að
brjóta islendinga niður mór-
alskt, og l'á okkur til að semja i
þeirti lakari aðstöðu sem við
höfum á miöunum. Henni þurf-
um við að breyta okkur i hag og
þá höfum við ekkert við samn-
inga að gera. Ef við fáum t.d.
þessa báta sem ég nefndi, og
ekki verður séð eftir hverri
krónu til landhelgisgæslunnar.
þá getum við auðveldlega drep-
ið breta sjálfa niður móralskt.
Hvernig halda menn t.d. að þeir
kynnu þvi til lengdar að geta
ekki dögum saman vætt trollið
af ótta við hraðbátana, sem her-
skipin réðu ekkert við? Þaö er
þetta sem við þurfum, að brjóta
þá niður móralskt, og þá hrekj-
astþeirburt. Sigur vinnst aldrei
á stjórnmálalega sviðinu nema
hann náist fyrst á miðunum.
Hann getum við unnið og höfum
etiga þörf fyrir samninga, sem
auk þess yrðu þá gerðir undir
ógnunum breta, en tilgangur
þeirra er einmitt sá að hræða
okkur til samninga.
— En nú er það algeng við-
bára, að við verðum að semja
vegna þess að mannslif séu i
liættu. Hvað viltu segja um það'?
— Auövitaö hljótum við alltat
að taka nokkra áhættu en það
má spyrja hvort viö eigum þá að
svelta i hel. Sjávaraflinn er okk-
ar lifsundirstaöa og við verðum
aö leggja allt kapp á að vernda
hann og nytja okkur einum til
handa.
Annars er ekki háskinn sá að
mannslif séu i hættu. Aðalhásk-
inn er óákveðnin sem rikir um
framkvæmd gæslunnar þar sem
ekki virðist i traustum grunni
byggt.og ekkert er aö gert til aö
cfla búnaö hcnnar og tækjakost.
Barattan er fyrst og fremst sið-
ferðisleg, og við eigum þar að
ganga meö sigur af hólmi. en
þvi aöeins aö eitthvað sé gert.
Bretum má ekki takast það.sem
þeir ætla sér. þ.e. að brjóta okk-
ur niður til samninga, segir
Höskuldur Skarphéðinsson að
lokum.
—erl.