Þjóðviljinn - 09.12.1976, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 9. desember 1976 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Hagsmunir og hugsjónir
Ég lit svo á, að Björgvin á
Stokkseyri hafi gefið mér sið-
ferðisvottorð til að skrifa i þetta
málgagn verkalýðs. þjóðfrelsis
og sósialisma. Það kom svosem
ekki á óvart, að það þyrfti ein-
hvern úr kreppukynslóðinni til.
Hún stendur fyrir sinu.
Á nýloknu Alþýðusambands-
þingi gerðist sá atburður, að
samþykkt var með 3/5 greiddra '
atkvæða að mótmæla veru Is-
lands i Nató og dvöl bandarikja-
hers á tslandi.
Mönnum er sjálfsagt ekki öll-
um ljóst, hvert nýmæli hér er á
ferð. En staðreyndin er sú, að
Alþýðusambandið hefur aldrei
áðurmótmælt aðildinni að Nató,
þótt stundum hafi verið skorað á
stjórnvöld að segja upp Kefla-
vikursamningnum og siðar her-
stöðvasamningnum. Skal sú
saga rakin stuttlega.
Arið 1946 hafði ASI forystu
fyrir mótaðgerðum gegn Kefla-
vikursamningnum, sem náðu
hámarki með allsherjarverk-
falli i Reykjavik daginn sem
hann var samþykktur á Alþingi
með atkvæðum 32ja þing-
manna. A aukaþingi 1947 er
þessi andstaða itrekuð og mas.
1950 er enn skorað á Alþingi að
segja samningnum upp strax og
ákvæði leyfðu, sem þá átti að
vera tveim árum siðar.
Árið 1948 komust kaldastriðs-
menn yfir stjórn Alþýðusam-
bandsins, og á þvi þingi er ekk-
ert ályktað um sjálfstæðismál-
in. Þvi beitir ASt sér ekki gegn
inngöngunni i Nató 1949, og á
þinginu 1952, ári eftir endur-
komu hersins, eru einungis þær
frómu óskir samþykktar, að
hermennirnir haldi sér innan
samningssvæðisins og valdi
ekki átroðningi á opinberum
veitingastöðum eða samneyti
islensku æskufólki svo að til
skaða sé . Þá mun verkalýðs-
forystan hafa verið einna dýpst
sokkin i sjálfstæðismálunum.
Arið 1954 fellur meirihluti
krataihaldsins i Alþýðusam-
bandinu og þá er skorað á
stjórnvöld að segja herstöðva-
samningnum upp. Hið sama
gerist á þingunum 1956, 1958 og
1960, en siðan ekki söguna meir
þar til nú. Allt var þetta þó i
i'ormi áskorana til Alþingis og
rikisstjórnar, en hersetunni er
ekki afdráttarlaust mótmælt og
aldrei minnst orði á Nató. Enda
hefur Alþýðusambandið aldrei
beitt sér beinlinis i þessari sjálf-
stæðisbaráttu sl. 30 ár.
Hvað skyldi hafa valdið þeirri
breytingu, sem varð kringum
1950 á hinni áður skeleggu af-
stöðu verkalýðshreyfingarinnar
og þeim doða, sem æ siðan hefur
einkennt flesta forystumenn
hennar i hernámsmálinu?
Það er ekki nóg að kenna
kaldastriðsáróðrinum og rússa-
grýlunni um. Ræturnar liggja
auðsæilega i þvi ..hæfilega at-
vinnuleysi", sem skipulagt var
með aðstoð Marshalls 1948 — 51.
Siðan kemur herinn 1951, og
ótrúlegustu menn keppast um
að fá vinnu hjá Kananum. Mót-
staða verkalýðsins gegn er-
lendri ásælni bilar, þegar hún
verður forsenda þess að hafa til
hnifs og skeiðar. Og þáverandi
eftir Árna
Björnsson,
cand. mag.
forystumenn virðast ekki hafa
náð sér eftir þetta áfall.
1 nýútkomnum Dagfara, mál-
gagni herstöðvaandstæðinga,
skrifaði ég um skiptar skoðanir
ihaldsmanna á þvi, hvort taka
bæri beint gjald af bandarikja-
mönnum fyrir afnot lands okkar
undir herstöð. Þar standa m.a.
þessi orð:
— Auðmönnum skal ekki neitað
um það að þeir geti átt sér hug-
sjónir, — jafnlengi og þær rek-
ast ekki á hagsmunina.
Eg þykist nú sjá. að það sé
ósanngjarnt i garð auðmanna
að taka þá eina útúr. Ohætt virð
ist að taka stofninn auð- fram-
anaf. Þvi þótt óliku sé saman að
jalna. ofsagróða og nauðþurft-
um, sýnist flestum mönnum
hagsmunirnir mikilvægari en
hugsjónin um frjálst tsland, likt
og Jóhannes úr Kötlum lætur
Þjóðunni segja i Sóleyjarkvæði:
— nú veit ég að strið er gróði
og freslsið arður af auöi
en ekki ljóði.
Þrátt fyrir þá smánarlegu
staðreynd, að 2/5 fulltrúa á
þingi Alþýðusambandsins
greiddu atkvæði með hernum og
Nató (sama hlutfall og VL náði
meðal almennra kjósenda),
virðist svo sem eftir aldarfjórð-
ungsniðurlægingu sé ný kyn-
slóð laus úr viðjum hins mikla
ósigurs. Vonandi lætur nýkjörin
miðsjórn hina skeleggu sam-
þykkt þingsins ekki geymast og
gleymast sem orðin tóm.
Enn eflist franska
vinstrifylkinginn
Mitterand á þingi: fer varlega að millistéttum.
Hægrisveifla?
Að undanförnu hefur veriö haft
hátt um svonefnda hægrisveiflu i
evrópskum stjórnmálum. Er þá
vísað til þess, að sósialdemókrat-
ar hafi hrökklast frá völdum i
Sviþjóö og tapað fylgi i Vestur--
Þýskalandi, og að verkamanna-
flokkurinn hafi tapað i Bretlandi.
Ekki sýnast töp þessara þriggja
sósialdemókratisku flokka raun-
veruleg forsenda fyrir viðtækum
alhæfingum. 1 Þýskalandi gerist
það nú á dögunum, að samstaða
kristilegu hægriflokkanna
tveggja, sem komið hafa fram
sem ein blökk, er rofin. Og gegn
talium hægrisveiflu mætti gjarna
tefla áminningu um kosningasig-
ur kommúnista á Italiu fyrr nú i
sumar. Og vinstrifylkingin I
Frakklandi heldur áfram að
safna rósum i sin hnappagöt, eins
og hér skal gert að umræðuefni.
Tviskipting
De Gaulle bjó á sinum tima til
kosningalög i Frakklandi sem
bersýnilega var stefnt gegn
kommúnistum. Þeir gátu fyrst
eftir að lögin gengu i gildi ekki
fengið nema liðlega tug þing-
manna út á fimmtung allra at-
kvæða, vegna þess að þeir þurftu
hreinan meirihluta i kjördæmi til
að komast að. En lög þessi uröu
fleiri öflum erfið. Og að lokum
eru þau veigamikill þáttur i að
berja saman það pólitiska banda-
lag sósialista, kommúnista og
vinstri radikaia, sem árið 1974
hafði næstum þvi tryggt Francois
Mitterand sigur i forsetakosning-
um. Það munaði rúmlega hálfu
prósenti atkvæða á honum og
Giscard d,Estaing, frambjóöanda
hægrisamsteypunnar.
Siðan þá hefur Frakkland
skipst i tvær nokkurnvegin jafn-
sterkar fylkingar. Menn eru með
eða móti stjórninni, smærri öfl,
„þriðju” aðilar, verða ekki til að
trufla myndina að ráði. Þessi til-
tölulega skýra skipting á sér að
sjálfsögðu einnig forsendur i þvi,
að eigna- og tekjuskipting er
miklu ójafnari i Frakklandi en i
nálægum löndum flestum, þjóð-
félagslegt óréttlæti miklu áþreif-
anlegra en gengur og gerist i
„velferðarþjóöfélagi”. Giscard
d’Estaing hefur skilið þá hættu
sem honum stafar af þessari tvi-
skiptingu, og hefur með ýmsum
ráðum reynt að biðla til Mitter-
ands og sósialistaflokks hans,
reynt að kynda undir kommún-
istaskrekk meðal fylgismanna
sósialista. Til þessa hefur hann
ekki haft erindi sem erfiði.
Aukakosningar
Þetta kemur greinilega fram
m.a. i aukakosningum um sjö
þingsæti sem fram fóru i Frakk-
alndi i siðasta mánuði — en
reyndar er pólitisku ástandi i
Frakklandi lýst sem allsherjar-
biðstofu undir þingkosningarnar
1978. Þessar kosningar staðfestu
nýlegar skoðanakannanir sem
benda til, að hægriflokkameiri-
hluti Giscards sé þegar búinn aö
tapa orustunni, sautján mánuð-
um áður en hún verður háð. Þess-
ar kannanir skýra frá þvi, aö
vinstrifylkingin mundi núna fá
52-53% atkvæða. Það yröu mikil
tiðindi i landi „hinna tvö hundruö
fjölskyldna” sem hafa stærstu og
veigamestu einingar fransks
efnahagslifs i hendi sér.
1 aukakosningum i Yvelin (þar
sem Versalir eru helst borga)
töpuöu vinir forsetans átta pró-
sent atkvæða. Kommúnistinn
Jean Cuguen vann þingsætið i
annarri umferð (fái frambjóð-
andi ekki hreinan meirihluta
verður að kjósa aftur). Og menn
veita þvi sérstaka eftirtekt, að
hann fékk rúmum 2% fleiri
atkvæði i seinni umferð en
kommúnistar og sósialistar höfðu
fengið samanlagt i hinni fyrri.
Þetta þykir visbendin um traust-
leika vinstra samstarfsins, en það
hefur oft komið fyrir áður, að
stuðningsmenn sósialista hafa
ekki skilað sér nærri allir ef aö
þeir þurftu að kjósa kommúnista i
seinni umferð og sósialistafram-
bjóðandinn hafði dregið sig til
baka.
Þróun sósialista
laukakosningum þessum fengu
vinstri flokkarnir 7% fleiri
atkvæði en i siðustu þingkosning-
um. Sósialistar njóta sem fyrr
meira góðs af samstarfinu, þeir
bættu við sig 9% en kommunistar
töpuðu 2% miöað við fyrra fylgi i
þessum kjördæmum.
Aður hefur verið mikið um það
talað, að kommúnistaflokkurinn
hafi brugðist við meiri velgegni
sósialista með nokkurri kröfu-
hörku i þeirra garð. En hið
vinstrisinnaða vikurit Le Nouvel
Observateur telur að foringi
flokksins, Marchais, hafi nú kom-
ist að þeirri niðurstöðu, að „hörð
lina” leggi þvi allt kapp á að
treysta hið pólitiska samband.
Sósialistar munu nú njóta fylgis
um 30% kjósenda en kommún-
istar 20%.
Þótt að vinstriblökkinni vegni
vel nú, er að sjálfsögðu margt á
huldu um það, hvernig henni
mundi ganga að framfylgja þeirri
„sameiginlegu stefnuskrá” sem
samstarfið byggir á. Margir
vinstrisinnar eru ekki vel ánægöir
með það, hve mjög Mitterand
leggur á það áherslu, að vinstri-
stjórn mundi fara mjög varlega i
þjóðnýtingum og á það, að flokk-
ur sinn sé arftaki hins franska só-
sialdemókratis. Að minnsta kosti
virðast skoðanakannanir benda
til þess, að atvinnurekendur séu
ekki eins smeykir við „rauðu
hættuna” og þeir voru 1974. 70%
þeirra eru sagðir búast við kosn-
ingasigri vinstrifylkingarinnar,
en aðeins 4% búast við þvi aö
verkamenn taki völdin i fyrir-
tækjunum og aðeins 3% óttast
þjóönýtingu.
Sundrung til hægri
Aðferð Mitterands miðast að
sjálfsögðu einkum við það, að
hvekkja ekki ýmsa miðjuhópa i
samfélaginu, en reyna heldur að
nota sér sem best þá sundrungu
sem upp er komin i hægra liöinu.
Giscard á i mjög erfiðri sambúö
við stærsta flokk hægrisamsteyp-
unnar, gaullistana i UDR, sem
ráða 174 af 295 þingsætum meiri-
hlutans. Eftir að forsetinn losaði
sig við gaullistaforingjann Jacq-
ues Chirac úr embætti forsætis-
ráðherra hefur Chirac verið að
fylkja liöi sinu og byggja sér upp
orðstir leiötoga sem gæti skákað
forsetanum. Margir höfðu spáð
þvi, að UDR mundi smám saman
leysast upp eftir að bæöi de
Gaulle og Pompidou hefðu safn-
ast til feðra sinna, enda mun sá
flokkur hafa búið við mjög laus-
lega skipulagningu og þurft á
„sterkum manni” að halda sér til
samloðunar. UDR ætlar einmitt
nú i desemberbyrjun að halda
aukalandsfund i Paris og bjóst við
40.000 þátttakendum — en á sið-
asta landsfundi i Nizza mættu að-
eins 5000 manns, svo upplausnin i
hægra liðinu gerist annarsstaðar
en einmitt þar.
1 aukakosningum þeim sem
áöan voru nefndar stóðu gaullist-
ar sig best stuðningsflokka hægri
meirihlutans.
Andkommúnisminn
Giscard d’Estaing sýnist eiga
fátt úrræöa til að mæta þeirri þró-
un sem stefnir völdum hans i
mikla tvisýnu. Stundum virðist
sem hann hafi þegar sætt sig við
væntanlegan kosningasigur
vinstri flokkanna. Hvað eftir ann-
að hefur hann boöið Mitterand til
pólitiskra viðræðna i Elyséehöll,
en Mitterand hefur hingaö til bitiö
þær freistingar af sér.
önnur úrræði Giscards eru ekki
ýkja frumleg. Hann hefur trúað
pólitiskum gestum sinum fyrir
þvi, að árið 1978 muni yfir Frakk-
land ganga andkommúnist-
iskasta kosningabarátta sem
hingað til hefur sést i heiminum.
AB byggði á DN og Spieg