Þjóðviljinn - 14.12.1976, Blaðsíða 7

Þriöjudagur 14. desember 1976 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 7
X ÐAGgRRÁ.
Lítil eru geö
íslendingarhafa löngum tekið
vel eftir þvi hvernig menn
standa að gjöfum enda reynir
þá oft á eiginleika eins og reisn,
orðheldni og sjálfsvirðingu.
Stundum ber t.d. svo við að gef-
andinn hefur þess konar tök á
þiggjandanum að hann á hægt
með að ná andvirði gjafarinnar
frá honum aftur, leynt eða ljóst.
Slikaraðfarirhafa aldrei þótt til
fyrirmyndar enda er gefandinn
i raun og veru að ómerkja gjöf
sina með þvi að taka með ann-
arri hendinni það sem hann gaf
með hinni.
Rausnarlegri gjöf lofað
Á árinu 1970 ákvað háttvirt
Alþingi islendinga að gefa
Félagsstofnun stúdenta and-
virði 10 ibúða i hjónagörðum til
minningar um forsætisráð-
herrahjónin dr. Bjarna Bene-
diktsson og Sigriði Björnsdóttur
og ungan dótturson þeirra. Þau
höfðu þá skömmu áður látið lifið
með voveiflegum hætti eins og
flestum er enn i fersku minni.
Bygging hjónagarðanna við
Suðurgötu var þá i þann mund
að hefjast og verður að ætla að
Alþingi hafi hugsað sér að efna
gjafaloforð sitt á byggingartim-
anum.
Siðbúnar efndir
Fyrsta framlag Alþingis til
gjafarinnar var veitt á árinu
1971 og nam þremur miljónum
króna sem var þá ekki óeðlileg
upphæð. Ef fjárveitingar næstu
ára hefðu haldið sama raungildi
hefði Alþingi efnt gjafaloforð
sitt á nokkrum árum. En þvi var
hins vegar ekki að heilsa þvi að
Alþingi lét fjárveitinguna til
gjafarinnar haldast óbreytta I
krónutölu næstu fimm ár. En,
eins og hvert mannsbarn i
landinu veit þá grasserar hér
margumtöluð óðaverðbólga
sem hefur ýmsar afleiðingar
sem ættu að vera kunnar
alþingismönnum og embættis-
mönnum ekki siður en öðrum.
M.a. gerir hún það að verkum
að þrjár miljónir króna eftir eitt
ár jafngilda kannski aðeins
tveimur miljónum króna i dag, 3
miljónir eftir 2 ár jafngilda etv.
aðeins einni og hálfri i dag
osfrv. osfrv. Þegar Alþingi
hafði sýnt rausn sina i 6 ár og
gefið samtals 18 miljónir króna
var farið mjög að hilla undir lok
byggingaframkværrida við
hjónagarða þrátt fyrir mikla
erfiðleika við fjármögnun
þeirra. Þá var gjöf þingsins hins
vegar aðeins orðin andvirði
fjögurra ibúða þvi að hver ibúð
kostar fullgerð um 4.4 miljónir.
Þá loksins sagði sómatilfinning-
in til sin einhvers staðar i kerf-
inu og fjármálaráðuneytið
gekkst i það s.l. sumar að
tryggja Félagsstofnun fjár-
magn fyrir eftirstöðvum gjafar-
innar, að visu að láni en þó
þannig að rikissjóður ber allan
kostnað af láninu og greiðir það
væntanlega að fullu með fjár-
veitingu Alþingis á næstu
tveimur árum.
Þessi saga um siðbúnar efndir
á gjafaloforði er ekki rifjuð upp
hér sjálfrar sin vegna. Auðvitað
tjóar ekki að sakast um orðinn
hlut og siðustu viðbrögð fjár-
veitingavaldsins, eftir að það
rankaði loksins við sér, verða
ekki gagnrýnd hér. A hinn bóg-
inn er sérlega fróðlegt að skoða
þessa sögu i samhengi við aðra
sem f jallar um önnur samskipti.
Félagsstofnunar stúdenta og
rikisvaldsins á sama tima.
Verður hún nú rakin.
Glæsileg stefna mörk-
uð
Félagsstofnun stúdenta er
sjálfseignarstofnun með sjálf-
stæðri f járhagsábyrgð, sett á fót
með lögum frá 1968. Hlutverk
hennar er að annast ýmiss kon-
ar þjónustu við stúdenta og
starfsfólk Háskólans, svo sem
stúdentagarða, mötuneyti, bók-
sölu o.fl. 1 lögunum er m.a. gert
ráð fyrir að stofnunin njóti fjár-
framlagaúr rikissjóði til rekstr-
ar og framkvæmda. I greinar-
gerð, sem fylgdi frumvarpinu
þegar það var lagt fyrir Alþingi,
segir svo orðrétt:
,,Gert er ráð fyrir þvi að rikis-
sjóður leggi fram fé til stofnun-
arinnar. i fjárlögum undanfarin
ár hefur verið veitt fé til stú-
dentaskipta, almennra félags-
starfa og Félagsheimilis stú-
guma
denta. Auk þess hefur rikissjóð-
ur lagt fram fé til Mötuneytis
stúdenta og endurbóta á görð-
unum. Gera verðurráð fyrir, að
framlög rikissjóðs til félags-
málefna stúdenta fari hækkandi
á næstu árum. i Noregi tiðkast
t.d. að rikið leggi fram fé I hlut-
falli við framlag stúdenta.
Greiði hver stúdent 500 kr. þá
greiðir rikissjóður 1500 kr. á
móti honum.” (Leturbr. min).
Vanefndir enn
Það er skemmst frá að segja
að rikisvaldið hefur engan veg-
inn staðið við þau fögru loforö
sem gefin voru þegar Félags-
stofnun var sett á lagginar.
Undirstrikuðu orðin hér að
framan reyndust gjálfur einbert
þvi að framlögin fóru alls ekki
hækkandi heldur mátti að visu
heita að fjárveitingar háttvirts
Alþingis stæðu nokkurn veginn i
stað á árunum 1969-74 ef miðað
er við raungildi. A þessum árum
fór stúdentum hins vegar ört
fjölgandi þannig að raungildi
rikisframlagsins pr. stúdent
lækkaði um helming. Þær álög-
ur, sem stúdentar urðu aö
leggja á sjálfa sig i mynd innrit-
unargjalda sem renna til
Félagsstofnunar, fóru ört hækk-
andi, ekki aðeins i krónutölu
heldur einnig i raungildi sem
tvöfaldaðist á þessu timabili.
Þótt þessi saga byrji ekki fall-
ega kastar þó fyrst tólfunum
þegar ný rikisstjórn kemur til
sögúnnar. A tveimur árum,
1975-6, lækkar raungildi fjár-
veitingarinnar til Félagsstofn-
unar um næstum helming.
Upphæðin hefur sem sé staöiö
næstum óbreytt að krónutölu
(7.6 miljónir) siðastliðin 3 ár
þannig að raungildi hennar
stefnir nú óðum á núll i verð-
bólgubálinu.
Þróun þessara mála allt tíma-
bilið 1969-76 hefur gert það aö
verkum að fjárveitingin pr.
stúdent, sem var 2059 kr. árið
1969, hefur Iækkað um þrjá
fjórðu i raungildi þannig að árið
1976 samsvarar hún aðeins 521
krónu á verðlagi ársins 1969.
Þessi niðurskurður rikis-
valdsins hefur ýmsar afleið-
ingar sem fara sumar varla
eftir Þorstein
Vilhjálmsson
lektor
fram hjá neinum sem venja
komur sinar á háskólalóðina. —
Til að mynda verður að selja
stúdentum mat á Matstofu stúd-
enta svo dýrt að fáir geta keypt.
Engir peningar eru til til þess
að greiða matinn niður og ég
hygg að fáir launamenn i land-
inu þurfi að una slikum kjörum
ef þeir hafa aögang að mötu-
neyti á annað borð. — Stúdenta-
garðarnir (Gamli og Nýi garð-
ur) eru að grotna niður vegna
þess að fjármagn hefur skort i
mörg ár til þess að halda húsun-
um við sem skyldi og er þó leig-
an fyrir herbergi á görðunum
allhá miðað við aðstæður. —
Félagsstofnun á i sifelldum
greiðsluerfiðleikum svo að hvað
eftir annað liggur við þroti — og
þannig mætti lengi telja.
Þrátt fyrir þessa leiðindasögu
var rikisstjórnin enn við sama
heygarðshornið i ár þvi að i
fjárlagafrumvarpi hennar fyrir
1977 var enn gert ráð fyrir sömu
krónutölu og áður til reksturs
Félagsstofnunar — með öðrum
oðum áframhaldandi niður-
skurði á raungildi. Stúdentar
hafa brugðist hart við þessu og
hefur m.a. verið ýtt við fjárveit-
inganefnd Alþingis með þeim
árangri að hún hefur hugsað sér
að hækka fjárveitinguna litil-
lega en sú hækkun er alls ófull-
nægjandi miðað við þá forsögu
málsins sem hér hefur verið
rakin.
Er verið að refsa rauð-
liðum?
Það er alkunna að margirfor-
ystumenn stúdenta og annarra
námsmanna hafa stjórnmála-
skoðanir sem eru miður þókn-
anlegar þeirri rikisstjórn sem
fer nú með völd i landinu. Égvil
þó biðja lesandann að trúa þvi
ekki fyrr en i fulla hnefana að
þetta atriði hafi haft einhver
umtalsverð áhrif á gang mála.
Við skulum hafa i huga að bágur
fjárhagur Félagsstofnunar
kemur jafnt niður á réttlátum
og ranglátum i Háskólanum en
þar er m.a. stór minnihluti'
nægrimanna (á að giska 45%)
sem þurfa á fæði og húsaskjóli
að halda ekki siður en hinn rauði
óþægi meirihluti. Hinu verður
ekki i móti mælt að núverandi
rikisstjórn hefur sýnt af sér fá-
dæma áhugaleysi um öll
menntamál, ekki sist hags-
munamál námsmanna.
Að gefa með annarri....
Lesandanum til glöggvunar
vil ég að lokum draga saman i
fáum orðum lýsingu á þeirri
sérkennilegu gjafmildi Alþingis
sem hér er til umræðu: Alþingi
samþykkir með annarri hend-
inni loforð um rausnarlega gjöf
til minningar um virtan stjórn-
máialeiðtoga, efnir loforðið
seint og treglega og tekur svo
með hinni hendinni úr öðrum
vasa þiggjandans fjármuni sem
fara sennilega bráðum að slaga
hátt upp i andvirði gjafarinnar.
Hvaða orð ert þú, lesandi góður,
vanur að nota um svona fram-
komu, t.d. þegar þú verður
hennar var i samskiptum
manna?
Fastir i eigin neti?
Það vill oft við brenna i orra-
hrið stjórnmálanna að menn
sitja f astir i eigin áróðursneti og
geta sig hvergi hreyft hversu
fegnir sem þeir vildu. Það verð-
ur þó að teljast með nöturlegri
dæmum um þetta fyrirbrigði ef
Sjálfstæðisflokkurinn er orðinn
svo samgróinn áróðrinum gegn
samneyslu að það hamlar hon-
um að standa með fullri sæmd
að minningargjöf um virtan
flokksleiðtoga.
Hvar er sjálfsvirðingin?
Hrafn Magnússon, framkvæmdastjóri S.A.L.
Gagnger endurskoðun
á lífeyrissjóðakerfi
Pétur Blöndal, tryggingafræð-
ingur, hefur komist að þeirri niö-
urstöðu að ef svo fer fram sem
horfir þá muni Lifeyrissjóður
verslunarmanna verða orðinn
gjaldþrota árið 2025, eða eftir 50
ár.
Blaðið ræddi þetta mál við
Hrafn Magnússon framkvæmda-
stjóra Sambands almennra lif-
eyrissjóða og spurði hvað hann
vildi segja um þessa niðurstööu
Péturs Blöndals.
Hrafn Magnússon sagði, að
miðað við þær forsendur sem Pét-
ur gæfi sér þá mundi niðurstaða
hans sjálfsagt vera rétt. Hann
gengi út frá ákveðinni þróun i
kaupgjalds- og verðlagsmálum
og að lifeyririnn verði verð-
tryggður, reiknar með liklegri
dánartölu og aldursskiptingu og
niðurstaðan verður þessi. Ef lán-
in yrðu hins vegar að einhverju
leyti verðtryggð þá yrði útkoman
auðvitað önnur. Þessi niðurstaða
Péturs kemur mér ekkert á óvart,
að óbreyttri þróun sagði Hrafn
Magnússon.
En það er nú ekki ástæða til þess
Hrafn Magnússon
að gera endilega ráð fyrir þvi
versta. 1 samkomulaginu um
kjarasamningana i fyrra vetur
var komið inn á endurskipulagn-
ingu á lifeyrissjóðakerfinu. Starf-
andi eru tvær nefndir, sem rikis-
stjórnin skipaði til þess að fjalla
um þessi mál. t annarri nefndinni
eru 17 menn og er Jóhannes Nor -
dal formaður hennar en l hinni
eiga sæti fuiltrúar hinna ýmsu
hagsmunasamtaka, sem þarna
eiga hlut að máli. Innan 17 manna
nefndarinnar er starfandi sérstök
7 manna nefnd, sem Jón Sigurðs-
son hagrannsóknarstjóri er for-
maður fyrir. I þeirri nefnd eru 3
menn frá Alþýðusambandinu, 2
frá Vinnuveitendasambandinu og
1 frá Vinnumálasambandi sam-
vinnumanna. Er þessari nefnd
ætlað að fjalla um vandamál
þeirra lifeyrisþega sem eru i lif-
eyrissjóðum á samningssvæðum
Alþýðusambandsins. Vil ég vona,
að árangur af störfum þessarar
nefndar fari að koma i ljós. Það
er raunar bara beðið eftir þvi
hvað hún leggur til. Þegar hún
hefur lokið störfum má búast við
að 17 manna nefndin taki við.
Ég skal engu spá um niöurstöðu
nefndanna en von okkar er sú, að
nefndirnar taki vandamál lifeyr-
issjóðanna föstum tökum og nái
samstöðu um þær tillögur, sem
hún gerir. — mhg
Lífeyrisupp-
hæöir
almanna-
trygginga
1 framsöguræöu sinni um lif-
eyrismál á Alþýðusambands-
þingi kom Eðvarö Sigurösson
fram meö margar athyglisverö-
ar upplýsingar um ástand og
horfur I þeim málum. Eftir all-
miklar umræöur og skoöun á lif-
eyris- og lifeyrissjóöarmálun-
um i nefnd, náöist sæmileg sam-
staöa um ályktun sem sam-
þykkt var meö öllum greiddum
atkvæöum gegn fjórum. Hefur
hún verið birt ér I blaöinu.
Hér fer á eftir samantekt um
lifeyri frá almannatryggingum
eins og þær upphæðir voru fyrir
nóvembermánuð þessa árs,
samkvæmt þvi sem Eðvarð
Sigurðsson sagði i ræðu sinni, en
frá henni hefur verið greint áður
að öðru leyti.
Grunnlifeyrir:
Hjón kr. 39.865 á mán.
Einhl. kr 22.147 á mán.
Meö fullri tekjutryggingu:
kr. 72.723 á mán.
kr 41.584 á mán.
Hjón mega hafa i friar tekjur
kr. 14.000 á mánuði eða kr.
168.000 á ári án þess tekjutrygg-
ing skerðist. Það sem umfram
þetta er skerðist um 55%.
Hjón með kr. 20.000 á mán
hafa þá kr. 14.000 friar en kr.
6.000 skerðast um 55% eða um
kr. 3.300.
Nettó af kr 20.000 hafa þau þá
kr. 16.700. Mánaðarlifeyrir
verður þá kr. 89.423.
Einhleypingur má hafa kr.
10.000 á mán. eða kr. 120.000 á
ari, án þess að tekjutrygging
skerðist.
Einhleypingur má hafa kr.
10.000á mán. hefur þá kr. 10.000
friar en kr. 10.000 skerðast um
55% eða kr. 5.500.
Nettó af kr. 20.000 hefur hann þá
kr. 14.500. Mánaðarlifeyrir hans
verður þá kr. 56.084.
6. taxti Dagsbrúnar eftir 1 ár
er kr. 70.148 á mánuði i nóvem-
ber 1976.
Hjón með kr. 800.000 i árstekj-
ur og einhleypingur með kr.
540.000 árstekjur fá enga tekju-
tryggingu, heldur aðeins grunn-
lifeyri.