Þjóðviljinn - 30.12.1976, Qupperneq 7

Fimmtudagur 30. desember 1976 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
\\
áróður
ÁDAGSm,
Um vondan
og góða n
1 fyrravetur varð talsvert
fjaðrafok i skólanefnd Kópa-
vogs, og meðal nokkurra for-
eldra vegna kennsluefnis, sem
kennari einn við annan gagn-
fræðaskólann þar i bæ notaði við
kennslu i samfélagsfræðum.
Kennarinn hafði hug á að upp-
fræða nemendur litillega um
baráttu islensks verkafólks
fyrir bættum kjörum, en eins og
þeir vita, sem við kennslu fást,
er ekki um auðugan garð að
gresja varðandi það efni i
kennslubókum þeim, sem
rikisútgáfa námsbóka hefur á
boðstólum. Kennarinn greip þvi
til þess ráðs að brúka við
kennsluna bækling Fylking-
arinnar um þróun verkalýðs-
baráttu á Islandi. Meira þurfti
ekki til. Ihaldsmennirnir i
skólanefndinni sáu undireins,
hverslags voði var á ferð. Bann-
settir kommúnistarnir voru
auðvitað hér að verki en þeim
skyldi ekki verða kápan úr þvi
klæðinu að lauma lævisum
áróðri sinum inn i skólana og
spilla saklausum unglingunum.
Nei, hér skyldi stemma á að ósi
og málið var snarlega sent niður
i menntamálaráðuneyti með
óskum um að ósóminn yröi
stöðvaður og kennaranum veitt-
ar kárinur. Af einhverjum
dularfullum ástæðum týndist
mál þetta i ráðuneytinu og hefur
ekkert til þess spurst, þrátt fyrir
mikla leit i skrifborðsskúffum
og ruslakörfum embættis-
manna. Og mun málið þar með
úr sögunni að þvi er næst verður
komist.
Það er svo sem ekkert nýtt að
góðborgarar rjúki upp til handa
og fóta fái þeir minnsta pata af
eða gruni að örlitill andblær frá
vinstri hafi komist inn fyrir dyr
skólans, þeirrar ihaldssömu
stofnunar.
Þá er ekki sparað að tala um
pólitiskan áróður og hættuna
sem af honum stafi. Skólinn á að
vera hlutlaus, þar má ekki
minnastá neitt ljótt eins og póli-
tik, segja menn og veröa
andaktugir i framan. Þessir
frómu menn virðast hins vegar
vera gjörsamlega daufdumbir
fyrir þeim hápólitiska áróðri,
sem raunverulega er rekinn i
skólunum alla daga alveg frá
fyrsta skóladegi barnsins. Sá
áróður kemur frá hægri, þaö er
ihaldsáróður sem er i samræmi
við rikjandi þjóðfélagsgerð og
styrkir hana. Og þá er ekkert
sagt. Þess konar áróður er auk
þess alls ekki áróður i hugum
alltof margra eða kannski er
það öllu heldur góður áróður
sem má nota I skólunum, en allt
sem getur hróflað við gamal-
grónum fhaldsjónarmiðum er af
hinu vonda og skal banna.
Skólakerfið er að sjálfsögðu
grundvallað á sömu lögmálum
og þjóðfélagið, sérhyggja og
samkeppni eru þar i fyrirrúmi
en samvinna og samhjálp ekki i
hávegum höfð. Gallar þessa
þjóðskipulags birtast jafnvel
enn átakanlegar og skýrar inn-
anveggja skólans en viðast hvar
annars staðar i þjóðfélaginu.
Strax i fyrsta bekk verða litil
börn fórnardýr grimmrar
stéttaskiptingar. Þau eru flokk-
uð i góða og vonda nemendur og
raðað i bekk eftir þvi. Og auð-
vitað fara vondu nemendurnir i
tossabekkina. Það er refsingin
fyrir að ganga ekki vel að læra
sem oft er aftur afleiðing af
likamlegum eða sálrænum
ágöllum eða þá af þvi að ekki er
unnt að sinna þeim nógu vel
heima. Sem betur fer eru sumir
grunnskólar að leggja niður
þannig röðun i bekki eftir náms-
getu.
En hvernig sem raðað er i
bekki i skólunum og hvort sem
nemendurnir eru gáfaðir eða
heimskir er allt kapp lagt á að
þeir tileinki sér hugmyndafræöi
og verðmætamat nýrikrar
borgarastéttar. Kennslu-
bækurnar eru gegnsýrðar þess-
um borgaralega áróðri og þarf
ekki lengi að leita til að finna
dæmi. Litum til dæmis á Is-
landssögu Þorsteins M. Jóns-
sonar sem rikisútgáfa náms-
bóka gaf fyrst út 1957 og svo aft-
ur nokkrum árum siðar aukna
og endurbætta. Það er endur-
bætta útgáfan sem ég er með.
Þessi bók er kennd i 7. bekk
grunnskóla (áður 1. bekk gagn-
fræðaskóla) og fjallar um tima-
bilið 1874-1944. Þetta er timi
mikilla stjórnmálalegra svipt-
inga við dani, og leiða þau átök
að lokum til sjálfstæðis lands-
ins. Heimsstyrjöld geisar, út-
gerð eflist og breytingar verða á
atvinnuháttum og nýjar at-
vinnugreinar koma til sögu. Frá
þessu öllu er sagt og er það gott
svo langt sem það nær. En á
þessu timabili hrindir islensk
alþýða einnig af sér mesta þræl-
dómsokinu og beitir til þess
samtakamættinum. Oflug
stéttarfélög eru mynduð og
verkalýðurinn fær i hendur
beittasta og besta vopn sitt, hiö
eina sem oft hefur dugað, verk-
fallsréttinn. Vökulög eru sett
alveg i lok þessa timabils og
eftir það er lif togarasjómanna
ögn bærilegra.
Um allt þetta og þá grimmi-
lega baráttu sem verkalýöurinn
varð að heyja við auðvaldsöfl-
in til að ná fram sjálfsögðum
mannréttindum er höfundur
bókarinnar þögull sem gröfin.
Aðeins i örfáum linum i siðasta
kafla bókarinnar, sem ber yfir-
skriftina Nokkrir menningar-
þættir, er minnst á tilkomu
stéttarfélaga og bará'ttu Ólafs
Friðrikssonar fyrir jafnaðar-
stefnunni. Þessum kafla mun
oftast vera sleppt (amk. fyrir
Eftir Helgu
Sigurjónsdóttur
kennara
próf segja krakkarnir mér).
Það er i þessari þögn um grund-
vallaratriði og eðli þjóðskipu-
lagsins, sem áróðurinn er fólg-
inn. Sagan er fölsuð, lesandinn
er blekktur og honum er sýnd
röng mynd af þeirri þjóð og þvi
samfélagi sem hann á að fræð-
ast um af lestri bókarinnar.
Þessi sögukennslubók er
þannig með sama marki brennd
og allar aðrar sem ég þekki.
Hún er skrifuð frá sjónarhóli
yfirstéttarinnar og er sneisafull
af viðhorfum hennar. Alþýðan i
landinu er algert aukaatriði og
lesandinn sér allt meö augum
embættismanna og atvinnurek-
enda. Þeir birtast okkur bæði i
máli og myndum á siöum
bókarinnar alvarlegir og ábúða-
miklir velflestir og höfundur
hrósar athafnamönnunum fyrir
dugnað og útsjónarsemi bæði i
útgerð, verslun og stórbúskap.
En hvað uppsker alþýðan?
Um það er höfundur sagnafár.
Hann er ekkert að tina til smá-
muni eins og þá að það er þessi
þrautpinda alþýða sem skapar
öll verðmætin og malar at-
hafnamönnunum gull með þvi
að selja vinnuafl sitt ótrúlega
ódýrt. Hvað varðar ungdóminn
heldur um óheyrilega vinnu-
hörku, atvinnuleysi, langan
vinnudag og ólýsanlega eymd
alþýðu manna sem stafar af
arðráni atvinnurekenda á
henni. Eða þá að nokkuð sé
minnst á tvöfalt óréttlæti gagn-
vart konum sem þræluöu við
salt- og kolaburð allan daginn
og fleiri störf alveg eins og karl-
menn en fengu samt allt að
helmingi lægra kaup.
Nemendur fá hins vegar allt
að vita um skipaeign og önnur
umsvif stórkarla eins og Geirs
Zoega, Péturs Thorsteinssonar,
Ottós Wathne og Thors Jensens
og ekki er heldur látið undir
höfuð leggjast að segja frá glæsi
legum hibýlum þessara manna.
Bildudalssaltfiskurinn hans
Péturs fær t.d. mikið hrós, en
hvað varðar lesandann um það
að margar konur sem unnu við
fiskverkun bæði á Bildudal og
annars staðar yrðu að gjalda
fyrir þann dýra fisk meö
heilsu sinni og jafnvel lifi. Hún
kvað ekki hafa verið neitt
sældarbrauð fiskverkunin, sem
þessar konur urðu að ganga að i
öllum veðrum og við hörmuleg
vinnuskilyrði, oft með litil börn
sér við hlið allan liðlangan dag-
inn. Það er nefnilega ekkert nýtt
að konur vinni úti og það er
heldur ekki nýtt að þörf sé fyrir
barnaheimili.
Um þetta mega kennarar ekki
tala við nemendur i islenskum
skólum, hvað þá heldur að leiða
huga þeirra að nútimanum og
kjörum alþýðu i dag. Málefni
liðandi stundar eru áreiðaniega
alltof „viðkvæm” til að tala
megi um þau. Hvað skyldu
annars litlu ihaldssálirnar i
skólanefndunum segja ef ein-
hver kennari i efri bekkjum
grunnskóla tæki sig nú til og læsi
með nemendum ritgerð Þórs
Whitehead i nýútkomnum
Skirni, þar sem hann rekur að-
draganda þess að bandariskur
her kemur til landsins að siðari
heimsstyrjöld lokinni og
hreiðrar hér um sig með hjálp
islenskra leppa? Gæti verið að
viðkomandi kennari yrði
sakaður um að reka pólitiskan
áróður i skólanum?
Helga Sigurjónsdóttir
Ríkið tekur nú ekki lengur þátt í
rekstrarkostnaði dagvistunarheimila
Þegar lagabálkurinn var
saminn árið 1973 var stefnan sú
að dagvistunarheimili ættu ekki
að vera neyðarúrræði heldur
ætti hver sem er kost á að koma
börnum sinum þar fyrir. Það
sýndi sig strax að það var alls
ekki útibláinnað setja lögin þvi
að sveitarfélög um allt land
hefðu rokið upp til handa og fóta
aö reisa dagvistunarheimili.
Viða er ástandið þannig að kon-
ur eru beinlínis beðnar að koma
á vinnumarkaðinn og þörfin þvi
ákaflega brýn. Skortur á dag-
vistunarheimilum ætti meðal
annars sinn þátt i aö fenginn
væri vinnukrafhur frá Astraliu
og N-Sjálandi i sjávarplássum
viða.
Meö lagasetningu hægri
stjórnarinnar nú fyrir jól er ver-
iö að hverfa til gamalla tima,
sagði Svava og það væri til
dæmis um stefnu hennar að i
fjárlögum i fyrra var ekkert fé
veitt til nýbygginga dagheimila
og nú i ár hefði verið mikil tog-
streita aö fá samþykkt fjár-
magn á fjárlögum til nokkurra
nýrra heimila. Það að auki
stæði rikið ekki við þær greiðsl-
ur sem það er lögbundið til að
greiða og væri skuldahali dag-
vistunarheimila nú um 120
miljónir. GFr
Mikil afturför,
segir Svava
Jakobsdóttir
alþingismaður
Ariö 1973 voru sett af vinstri
stjórninni ný Iög um þátttöku
rikisins i byggingu og rekstri
dagvistunarheimila. Skv. þeim
átti rikið að greiða 50% af stofn-
kostnaöi og allt að 30% af
rekstrarostnaði. Það sýndi aö
þarna var verið að mæta brýnni
þörf þvi að um allt land var haf-
in bygging þessara heimila. Nú
hefur hægri stjórnin sett lög
sem kveða á um að rlkið taki
ekki lengur þátt i rekstrarkostn-
aði og er það mikil afturför og
hætta á að ástandið I dag-
vistunarmálum fari hriðversn-
andi á næstunni. Svava Jakobs-
dóttir flutti breytingartiilögu
við afgreiðslu þessa frumvarps
um að færa þátttöku rikisins i
sama horf og var gert með
lögunum frá 1973 en hún var
felld. Þjóðviljinn hafði samband
við Svövu út af þessu máli.
Svava sagðist hafa viljað láta
Svava Jakobsdóttir
reyna á það hvort þingmenn
vildu færa þessi mál á ný I sitt
gamla far, þvi að sveitarfélög
fengju ekki nýja tekjustofna til
að greiða það sem rikið greiddi
áður og horfði þvi i algert óefni
með rekstur og byggingu dag-
vistunarheimila.