Þjóðviljinn - 16.02.1977, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 16. febrúar 1977 ÞJÓDVILJINN — SIÐA — 7
Vid skulum ekki fara í grafgötur meö það, að
einmitt um þessar mundir eru önnur ungmenni en
þau, sem Schiitz talaði um í Morgunblaðsviðtalinu
að lifa s»n „óhamingjusömu ár” mitt á meðal okkar.
Þorsteinn
Sigurðsson,
sérkennslufulltrúi:
Óhamingjusöm
í viðtali um Geirfinnsmálið
sem birtist i Mbl. þann 5. febrú-
ar sl. vikur Karl Schutz rann-
sóknarlögreglumaður nokkrum
orðum að liklegum orsökum
þess að hinir ungu sakborningar
geröust sibrotamenn með þeim
hörmulegu afieiðingum sem öll-
um eru kunnar.
Kaflinn sem frá þessu greinir
ber yfirskriftina „Öhamingju-
söm æska” og segir þar frá for-
eldrum sem ekki voru þess um-
komin að ala upp börn — og
samfélagsstofnunum með svo
veika innviöi að þær fengu ekki
valdið þvi hlutverki sinu aö
koma til liðs við heimilin.
Þessi ummæli gefa tilefni til
að drepa á þann þátt opinberra
afskipta sem gæti, ef rétt væri á
haldið, haft heillavænlegri áhrif
til umbóta á sviði sakamála en
hin nauðsynlega endurskipan
réttargæslunnar sem hingað til
hefur þó dregið aö sér alla at-
hyglina. Hér á ég viö varnaðar-
starf rikis og sveitarfélaga i
æska
formi félagsmálaaöstoðar og
uppeldisstarfa.
Ýmsar ástæður geta valdið
þvi að foreldri ræður illa eða
alls ekki við uppeldishlutverk
sitt. Vangeta foreldranna kann
að vera timabundin eða varan-
leg, tengd sjúkdómum eða
óheppilegum félagslegum aö-
stæðum. En hverjar sem orsak-
irnar kunna að vera — og þær
eru oft flóknari og vandraktari
en svo að auögert sé aö fella
dóma um ábyrgð, hvað þá sekt
— þá breytir sllkt engu fyrir
barnið sem i hlut á. bvi verður
að sjá fyrir hæfum uppalendum
ef það á ekki að biða tjón á sálu
sinni.
bað er lögboðiö verkefni fé-
lagsmálastofnana sveitarfélaga
(barnaverndarnefnda) að búa
börnum og ungmennum uppeld-
isaðstæður við hæfi ef foreldr-
amir eru þess vanmegnugir af
einhverjum ástæðum. En
hvernig eru þessir aöilar i stakk
búnir til að rækja þetta veiga-
mikla hlutverk sitt?
bað mun mála sannastað þeir
hafa engan veginn nauðsynlega
aðstöðu og berjast raunar viö
stöðnun og hættulega einangrun
i starfi. Hvort tveggja er aö
mannafla skortir til aö sinna fé-
lagslegri ráðgjöf með nútlma
sniði og tiltæk meöferöarUrræði
eru næsta fábreyttog ófullkom-
in. Vafalaust mætti bæta úr
ýmsum ágöllum með breyttri
starfsskipan félagsmála þjón-
ustunnar og uppbyggingu vand-
aðra meðferðarstofnana á veg-
um rikisins ef nauðsynlegar
heimildir fengjust til sliks. En
þar er við ramman reip að
draga þar sem er ihaldssemi
stjómvalda.
Engan veginn er þó vist aö
breytingar af þessu tagi myndu
kosta aukin útgjöld þegar til
lengdar léti svo ótti við fjárútlát
ættiekki að standa i vegi. Hitt er
kannski ógnvænlegra fyrirsmá-
kónga kerfisins að óhjákvæmi-
legt er aö beina hluta fjár-
magnsins i aðrar áttir en nú er
gertog halsa starfseminni völl á
nýjum sviðum.
bað sem ég tel einna brýnast
fyrir félagsmálaþjónustuna er
aö nýta sér þá miklu möguleika
sem skyldunámsskólinn býöur
upp á til varnaðarstarfa. Hvert
einasta mannsbarn sækir
grunnskólann frá 7-15 ára ald-
urs. Af þvi má ráöa aö hvergi i
samfélaginu er meiri vitneskja
tiltæk um liðan barna og ástand
heimila en einmitt i skölanum.
Jafnframter hvergi auðveldara
aö veita nauöstöddum börnum
hjálp og láta heimilum þeirra i
té uppeldislegan stuðning I hinu
margvislegasta formi en ein-
mitt I skólanum. Og einmitt með
tilstyrk skólanna er liklegast að
takast mætti að ná til þeirra
heimila sem styðja þarf með fé-
lagsráðgjöf sem stæði undir
nafni.
Skólinn hefur hins vegar
aldreihaftf jármagn tilaö sinna
þessu nærtæka verkefni, enda
ekki hlutverk hans lögum sam-
kvæmt. Engu að siður hafa
margir skólamenn verið reiöu-
búnir til aðstoðar við starf af
þessu tagi.
Ef viö ætlum að ná viðunandi
árangri i varnaöarstarfi á fé-
lagsmálasviöinu þarf að nást
góð samvinna milli félagsmála-
stofnana sveitarfélaganna og
grunnskóla sveitarfélaganna,
sömuleiðis rikisins og sveitarfé-
laganna, og þaö veröur ekki hjá
þvikomistað flytja til fjármagn
ogmannafla frá einni stofnun til
annarrar. Samskipan og sam-
virkni veröur aö koma i stað
þeirrar einangrunar og tog-
streitu sem nú rikir.
Dæmin sem vitnað er til I upp-
hafi þessa pistils eru þvi miöur
ekki einstæð, heldur einkar vel
þekkt fyrirbæri sprottin úr þeim
þjóðfélagslega jarðvegi sem
myndast hefur á Islandi eftir-
striðsáranna. Við skulum ekki
fara 1 grafgötur með það aö ein-
mittum þessar mundireru önn-
ur ungmenni en þau sem Schutz
talaði um i Morgunblaðsviötal-
inu aðlifa sin „óhamingjusömu
æskuár” mitt á meðal okkar, og
það skiptirmiklu máli að draga
réttar ályktanir af því, sem
gerst hefur svo okkur
auðnist aö koma I veg fyrir að
þeirra biði sömu örlögin.

1 f 1111 1
Á fulltrúafundi Búnað-
arsambands Eyjafjarðar,
sem haldinn var að Hótel
K.E.A. 1. febr. sl., var
samhljóða samþykkt á-
lyktun og greinargerð gegn
álveri við Eyjafjörð.
Ályktunin og rökstuðning-
ur eyfirskra bænda fyrir
henni fylgir hér á eftir.
„Fulltrúafundur Búnaöarsam-
bands Eyjafjarðar haldinn að
Hótel K.E.A. 1. febr. 1977, vill
taka fram eftirfarandi vegna
framkominna umræðna um álver
við Eyjafjörö.
Sem kunnugt er, er Eyjafjörður
eitt besta landbúnaðarhérað
landsins. Kemur þar til mikil veð-
ursæld sem gefur öryggi I búskap
og þá sérstaklega fóöuröflun.
Með byggingu og rekstri álvers
hér við fjöröinn yrði mjög mikil
röskun á öllum búskaparháttum
heilla sveita og héraðsins alls,
sem hafa mun I för meö sér ýmis
félagsleg vandamál og er frá liði
tjón af völdum mengunar. baö
tjón sem mengun veldur á nátt-
úru landsins veröur ekki bætt.
bvi viil fundurinn mótmæla
hugmyndum um byggingu álvers
við Eyjafjörð.
Hins vegar er ljóst að vinna ber '
að uppbyggingu atvinnufyrir-
tækja hér viö fjörðinn, séu þau
þannig aö eigi stafi hætta af þeirri
uppbyggingu fyrir náttúru hér-
aðsins, né valdi verulegri
byggðaröskun.”
Með tilkomu álvers við Eyja-
fjörð verða margir atvinnuþættir
fyrir miklum áhrifum bæði góð-
um og slæmum.
Sá atvinnuvegur sem einna
harðast verður úti i þessu sam-
bandi, er landbúnaður. Kem-
ur þar til sú mikla hætta sem hér-
aðinu stafar af völdum mengunar'
frá sliku álveri.
Afkomu sina hafa bændur
byggt að lang mestu leyti á fram-
leiðslu mjólkurafurða. Með til-
komu álvers skapast mikil hætta
fyrir tilvist þessarar búgreinar.
Nautgripir og sauðfé er mjög við-
kvæmt fyrir eitrun af völdum
Fluors og bendir reynsla norö-
Spor
sem
ekki
má
stíga
r
Alyktun og
greinargerd
Búnaðar-
sambands
Eyjafjarðar
gegn álveri
manna til þess að ekki verði rekin
búfjárræktinágrenni slikra vera.
Eiturverkanir frá slikum verk-
smiöjum koma ekki fram fyrr en
að liönum nokkrum tima frá þvi
að starfsemi þeirra hefst og fer
þar aö sjálfsögðu mjög eftir þvi
hve mikil hreinsun fer fram á
Fluor úr reyk þeirra.
Varöandi það álver sem ætlað
er hér, eru allar áætlanir Norsk
Hydro miðaðar við að framleidd
veröi 400.000 tonn af áli á ári. bó
svo að i dag sé talað um álver að
stærð 100.000 tonn ál/ári verður
hér eftir miðaö við 400.000 tonn,
svo sem áður segir. Samkvæmt
tölum frá norðmönnum er sá
Fluor sem fer úti andrúmsloftið
frá 1. kg-5 kg. Fluor /tonn ál.
Telja þeir aö vart veröi neðar
komist en um sem svarar 1 kg.
Miöað við þessa stærð og þá
reynslu sem norðmenn hafa, er
samt sem áður mjög stórt land-
svæði sem i hættu er af völdum
mengunar. Sé miöaö við lág-
marksmengun eða 1. kg/Fluor
/tonn /ál verður það svæöi sem i
hættu yrði um 80 ferkm eða hring-
ur með um 10 km þvermál
Nú segir landstærðin ekki alla
hluti. Veðurfarsleg skilyrði hafa
hér mikiöaö segja. betta hérað er
þekkt fyrir mikla veðursæld og
staðviðri. Samkvæmt heimild
Veðurstofu tslands er hér logn
skráð 13% af árinu eða i sem
svarar 47 dögum. bær vindáttir
sem mestu ráða eru norðan og
sunnan átt, með litlum frávikum
(sjá meðf. kort). Út frá þvi má
ljóst vera að mengunar mun gæta
á mun stærra svæði en þeim 80
ferkm. sem áður er getið og má
ætla að tjóns muni gæta nokkuð
langt fram i Eyjafjörö og einnig
út fjörðinn beggja vegna.
bá hefur komið i ljós að jaröar-
gróður veröur fyrir enn meiri
mengun og eiturverkunum þar
sem þurrviörasamara er. Einnig
hefur komið i ljós að eiturverkana
hefur gætt i rótarávöxtum, og þaö
svo mikiö aö hætta er talin á
neyslu þeirra.
Hér aö framan hefur aöalá-
herslan verið lögö á þá mengun-
arhættu sem verður á landi. Hvað
mengun sjávar viðvikur má ljóst
vera að sú hætta er mikil þar sem
fjörðurinn er þröngur, langur og
sjávarföll litil. Frá slikum verum
fer mjög mikill úrgangur 1 sjó.
Sú röskun á félagslegri aðstöðu
sem veröur við tilkomu sliks stór-
iðjuvers, er mikil. Fyrirsjáanlegt
er aö mjög mikil eftirspurn eftir
vinnuafli veröur og mun valda þvi
að erfitt mun verða að fá fólk til
starfa i landbúnaði. bá eru mjög
sterk rök sem benda til þess að
mikill samdráttur yrði i búskap,
a.m.k. I þeim sveitum sem næstar
liggja og má ætla að verulegur
hluti jarðar mundi falla úr
búskap.
bá má einnig benda á aö ein-
kennilegt virðist ef hægt er að
selja rafmagn á svo lágu veröi til
slikra orkuneytenda, á meöan að
ekki fæst raforka til nauðsynlegra
hluta i búrekstri og verölag á raf-
orku svo hátt aö það stendur
ýmsum iðngreinum hér fyrir þrif-
um. Séu þessar staðreyndir hafð-
ar i huga, sem hér hefur verið
drepið á, er augljóst að staðsetn-
ing álvers við Eyjafjörö er spor
sem ekki má stiga.