Þjóðviljinn - 03.04.1977, Qupperneq 13

12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN ’ Sunnudagur 3. aprn 1977
Sunnudagur 3. aprn 1977 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 13
Hid íslenska prentarafélag 80 ára
Elsta starfandi
verkalýðsfélag og
ávallt í fararbroddi
réttindamála
Fyrsta stjórn Hins fslenska prentarafélags. Frá vinstri Friöfinnur Guöjónsson, Þorvaröur Þor-
varðarson og Þórður Sigurðsson. Þegar prentarar stofnuðu Gutenberg 1905 voru sömu menn i
fyrstu stjórn prentsmiðjunnar.
Á morgun, 4. april, eru liðin 80
ár frá stofnun Hins fslenska
prentarafélags og er það elsta
starfandi verkalýðsfélag lands-
ins. Aöurhöföu prentarar stofnaö
með sér félag áriö 1887 en þaö
lognaðist út af eftir 3 ár. Hvað
veldur þvf aö prentarar eru
meðal hinna fyrstu sem skipu-
leggja sig i stéttarfélagi? Þeirri
spurningu veröur nú reynt aö
svara og ennfremur rakin nokkuö
saga þessa merka félags sem aila
tiö hefur verið meðal öflugustu
verkalýðsfélaga og I fararbroddi
um mörg réttindamál.
Áhrif frá
Danmörku
Ariö 1879 voru 3 prentsmiöjur I
Reykjavik, Isafoldarprent-
smiöja, Félagsprentsmiöjan og
prentsmiöja Dagskrár auk smá-
prentverka. Ennfremur voru
prentsmiöjur á ísafiröi, Akureyri
og Seyöisfiröi.
Margir prentarar höföu dvalist
I Kaupmannahöfn viö prentstörf
og kynnst þar verkalýösbaráttu.
Einmitt þessir menn uröu helstu
forvígismenn Hins islenska
prentarafélags.
Atvinnuöryggi
var lítið
Atvinnuöryggi prentara á Is-
landi var afar litiö og prent-
smiöjueigendur léku þann gráa
leik aö taka nema en segja þeim
upp starfi þegar þeir voru orönir
fullnuma og ráöa i staöinn nýja
nema. Astæöan var sú aö prent-
nemar voru ódýrara vinnuafl en
prentarar. Þetta varö til þess aö
mjög margir prentarar gengu at-
vinnulausir og einmitt þetta
óréttlæti hefur liklega veriö
helsta kveikjan aö stofnun félags-
.ins.
Auk þessa voru almenn kjör og
vinnuaöstæöur allar bágar en svo
var einnig hjá öörum verkalýö.
Skýrar hagsmuna-
andstæður
Tvennt gerir prentara á þess-
um tima frábrugöna öörum iön-
aöarmönnum. Þeir voru saman-
komnir á fáum vinnustööum og
vinnuveitendur voru ekki meist-
arar I iöninni, þeas. prentsmiöju-
eigendurnir. Þess vegna uröu
hagsmunaandstæöur skýrari og
meiri en annars,
Tólf prentarar
komu saman
Stofnfundur félagsins var hald-
inn i Góötemplarahúsinu og sátu
hann 12 prentarar úr tsafoldar- og
Félagsprentsmiöjunni. Fyrstu
stjórnina skipuöu þeir Þorvaröur
Þorvarösson formaöur, Þóröur
Sigurösson skrifari og Friöfinnur
Guöjónsson féhiröir.
Um tilgang félagsins segir ma.
svo i lögum:
„Tilgangur félags vors er: aö
efla og styrkja samheldni meöal
Drentara á íslandi, aö koma I veg
fyrir, að réttur vor sé fyrir borð
borinn af prentsmiðjueigendum,
aö styöja aö öllu þvi er til fram-
fara horfir i iön vorri, aö svo
miklu leyti sem hægt er aö
tryggja velmegun vora i framtlð-
inni”.
Fyrsta sjúkrasamlag
á landinu
Eitt af þvi sem sýnir sérstak-
lega félagsþroska stofnendanna
er myndun sjúkrasamlags, hins
fyrsta hér á landi. Þaö tók form-
lega til starfa 18. ágúst sama ár.
Ariö 1899 segir frá þvi i blaöinu
Islandi aö félagiö eigi á 8. hundr-
aö króna í sjúkrasjóöi og hyggist
stofna atvinnuleysisstyrktarsjóö.
Ekkert varð þó úr framkvæmd-
um meö hinn siöarnefnda sjóö
fyrr en 1909.
Innan HÍP störfuöu söngfélag
og leikfélag og opinberar
skemmtanir og félagsfundir voru
tiöir.
Fljótlega hófust
harðar deilur
Fljótlega hófust haröar deilur
milli prentsmiöjueigenda og fé-
lagsins og náöu þær hámarki á
árunum 1904-1906. Hinir fyrr-
nefndu neituðu aö gera heildar-
samninga viö félagið og varö þaö
til þess aö fjölmargir prentarar
sögöu upp störfum sinum I prent-
smiöjunum I Reykjavik.
Stofnun Gutenbergs
hafði þýðingarmiklar
afleiðingar
Um áramótin 1904-1905 geröist
sá atburður sem þýðingarmestar
afleiöingar haföi fyrir stéttina i
heild sinni, bæöi hvaö snerti
samningamálið og framfarir i
prentlist hér á landi. Prentararn-
ir sem sögöu upp vinnunni stofn-
uöu sina eigin prentsmiöju þar
sem unniö var samkvæmt kröfum
Prentarafélagsins um kaupgjald,
nemendafjölda og annaö. Þetta
var prentsmiöjan Gutenberg.
Stjórn Gutenbergs var skipuö
sömu mönnum og voru i fyrstu
stjórn Hins islenska prentarafé-
lags.
Fyrsti heildar-
samningurinn
Þetta framtak varö til aö ger-
breyta öllum aöstæðum og i lok
árs 1906 náöist fyrsti reglulegi
vinnusamningurinn milli tsafold-
ar og Gutenbergs annars vegar
og Hins isl. prentarafélags hins
vegar. Á næstu árum nást svo
smám saman samningar viö allar
helstu prentsmiðjur landsins.
Fyrsta félagið sem
fær 8 stunda vinnudag
Ýmsir smáir sigrar vinnast i
samningum næstu ár og kaupiö
smáhækkar. Þannig var vinnu-
timi lækkaöur úr 10 timum á dag i
9 tima 1908 og smám saman varö
krafan um 8 stunda vinnudag há-
værari. Um áramótin 1919-1920
varö hörð vinnudeila og þaö sem
á milli bar var þetta:
a) 8 stunda vinnudagurinn
b) Veikindadagarnir. Prentarar
vildu aö þaö héldist, sem áöur
haföi veriö, að menn fengju þá
greidda, ef veikir væru 3 daga I
senn. En stjórn Félags prent-
smiöjueigenda vildi ekki láta
greiöa þá nema þvi aöeins aö
menn væru veikir 12 daga sam-
fleytt.
c) Sumarfri. Prentarar kröföust 6
daga sumarfris meö fullu kaupi
en prentsmiöjueigendur vildu
hafa þá 3.
c) Prentarar kröföust kaups fyrir
alla daga sem þeir höföu veriö
látnir ganga atvinnulausir en þvi
neituöu prentsmiöjueigendur.
Þegar loks var samiö var 8
stunda vinnudagur samþykktur
frá og meö 1921 og sæst á milliveg
i hinum.
I byrjun árs 1920 fóru prentarar
i verkfall sem stóö i 6 daga. Ar-
angurinn af þvi var samningur
um 8 stunda vinnudag og er þaö i
fyrsta sinn á tslandi sem samiö er
um hann. Þá náöist 40% kaup-
hækkun, 6 daga sumarfri og veik-
indi greidd fyrir minnst 6 daga I
senn.
Fyrstu vísitölubætur
á laun hérlendis
Að öörum áföngum I sögu HIP
má nefna aö eftir harövitug verk-
fallsátök 1923 náöust samningar
um visitölubætur á laun og haföi
þaö ekki gerst áöur á Islandi.
Löngu seinna eöa 1966 samdi fé-
lagiö, fyrst Islenskra verkalýös-
félaga um 40 stunda vinnuviku.
ófaglærðir teknir
í félagið
Sjá má af þessu aö Hiö islenska
prentarafélag hefur rutt brautina
i mörgum framfaraefnum. Einni
nýjung var td. komiö á áriö 1970
sem mun einsdæmi meöal iönað-
armannafélaga á Islandi. Þá varö
allt óiöniært fólk, sem haföi unniö
aöstoöarstörf I prentsmiöjum fé-
lagar HIP með fullum félagsrétt-
indum og áriö 1974 var samið um
launajafnrétti þessa ófaglæröa
fólks innan prentiönaöarins. Þá
fengu og konur sem unnu aö-
stoöarstörf i prentsmiöju sömu
laun og karlar.
Orlofsbyggð og
húsakaup
Ariö 1941 varö timamótaár i
sögu Hins Islenskra prentarafé-
lags. Þá greip þaö til þess ráös aö
festa fé sitt aö nokkru leyti I fast-
eignum til aö tryggja stööugt
verðgildi sjóöanna. Þetta ár
keypti félagið jöröina Miödal i
Laugardal meö þaö fyrir augum
aö nota landrými hennar fyrir
sumarbústaöahverfi. A Miödals-
landi eru nú orlofsheimili félags-
ins og sumarbústaðir einstakra
félagsmanna, alls um 50 talsins.
Sama ár festi félagið einnig kaup
á húseigninni aö Hverfisgötu 21 i
Reykjavik en þar eru nú skrif-
stofur félagsins, Lifeyrissjóös
prentara og bókbindara, Félags-
heimili prentara og bókasafn.
—GFr.
í
Hvernig umhorfs-
yar í ísafoldar-
prentsmidju
Blýbræösla I isafoidarprentsmiöju. Myndin er tekin milli 1920 og 1930.
Siöan Hiö Islenska
prentarafélag var stofnaö fyrir
80 árum hafa oröiö stórkostlegar
breytingar á prentiöninni I
landinu, bæöi vélakosti, aöferö-
um, vinnubrögöum og vinnuskil-
yröum. Einn af þekktustu prent-
urum frá fyrri hluta aldarinnar,
Ágúst Jósefsson, hefur lýst
hvernig umhverfs var I tsafoldar-
prentsmiöju á námsárum sinum
þar, 1890—1895 og er frásögnin
hér á eftir byggö á þeirri lýsingu.
A þessum árum var engin raf-
lýsing, ekkert gas, engar skolp-;
leiöslur, engin vatnssalerni og
allar vélar voru handknúnar.
Steinolia var notuð til lýsingar,
og haföi hver setjari sinn
hengilampa. Blikkskermar voru
á lömpunum hvitmálaðir aö
neöan.
Prentvélarnar voru knúöar
meö handafli eins og fyrr sagöi og
var þaö hlutverk prentnemanna
aö snúa vélunum eöa stiga þegar
prentaö var.
Gólf prentsmiöjunnar var
þvegiö einu sinni i viku (sand-
skúraö) en hrákadallar voru
hreinsaðir daglega. Var einn
hrákadallur I hverjum krók, þvi
aö margir prentarar tuggöu
munntóbak i þá daga, en ekki
reyktu menn viö vinnuna, enda
var Björn Jónsson ritstj. þvi al-
gerlega mótfallinn og raunar allri
tóbaksnautn. Hreingerningar á
lofti, veggjum og öllum tréáhöld-
um, sem notuö voru i prentsmiöj-
unni fór fram einu sinni á ári.
Vinnustofan var á neöri hæö
hússins og þar fór fram bæði setn-
ing og prentun. Vinnutlminn var
12 timar, 6 daga vikunnar. Hann
hófst klukkan 7 aö morgni og end-
aö kl. 7 aö kvöldi. Matmálstlmar
voru kl. 9—10 fyrir hádegi og 2—3
eftir hádegi. Kaffi var aldrei
drukkiö milli mátiöa.
Stærsta pressan I prentsmiöj-
unni var þýsk hraðpressa, há og
fyrirferöarmikil, með mjög stóru
ganghjóli og traustu handfangi. 1
henni var tsafold prentuö I einu
formi (fjórar siöur), svoog bækur
i almennu sextán siöna broti.
Þegar mikiö var aö gera var
fenginn verkamaöur til aö snúa
stóru pressunni meöan á prentun
stóö. Einn hinn röskasti snúari
var Eyjólfur frá Nauthól (afi
Eyjólfs sundkappa), sem aldrei
virtistþreytast viö þetta verk. Af-
klæddist hann jakka og vesti, setti
sig I stellingar, greip um hand-
fangiö á hjólinu og sneri jafnt og
þétt þar til upplagið þraut, og
virtist hvorki kenna mæöi né
þreytu aö afloknu verki.
—GFr.
ÚR VIÐTALI VIÐ STEFÁN ÖGMUNDSSON
Prentaraverkfall 1923
Fyrir 6 árum birtist I
Prentaranum, blaöi Hins Islenska
prentarafélags, viötal viö Stefán
ögmundsson prentara sem um
langan aldur hefur staöiö i
fremstu röö I stéttabaráttunni og
var ma. tvívegis formaöur HIP.
Þaö var Haukur Már Haraldsson
sem átti þetta viötal og birtist hér
sá hluti þess sem fjallar um
prentaraverkfalliö 1923 sem
stundum var nefnt Stóra verkfall-
iö en þaö markaöi áfanga I sögu
prentara:
„Vinnudeilan 1923 er fyrstu
verulega höröu stéttaátökin sem
félagið lendir i, en þau áttu lika
mikinn þátt I aö efla Prentara-
félagiösem baráttufélag. Nú átti
það ekki lengur prentsmiöjuna
Gutenberg aö bakhjalli eins og
þegar þetta hlutafélag prentar-
anna ruddi braut fyrstu samning-
um Prentarafélagsins 1906. Nú
var I fyrsta skipti af atvinnurek-
endum sameinuöum ráöist á unn-
in réttindi prentara. Félag prent-
smiöjueigenda tilkynnti rétt fyrir
áramótin, aö þaö heföi ákveöiö aö
kaup prentara skyldi lækka um
19%, árskaupiö 1923 átti þvi aö
veröa 4.214.00 i staöinn fyrir
5.200.00 sem þaö var 1922. Þá
kröföust prentsmiðjueigendur
þess aö felld yröu úr samningum
ákvæöin um greiöslu fyrir 12 daga
I veikindum. Ennfremur vildu
þeir fella niöur greiösluna fyrir 6
daga orlof. Þeir sögöust „eigi
hafa efni á þvi aö gefa þúsundir
króna I sumarleyfi prentara ár-
lega.”
Þaö er enginn vafi á þvi aö
þessi deila var mikill prófsteinn á
manndóm og félagslegan þroska
prentara. Þeir höfnuöu meö öllu
skeröingu fenginna réttinda,
féllust aö lokum á miölimartil-
lögu atvinnumálaráöherra um
nokkra kauplækkun I áföngum
(um þaö bil 6% áriö 1923). Þá
haföi verkfalliö staðið frá 1.
janúartil 15. febrúar eöa 45 daga.
Voru þá allir sjóöir félagsins
gegnir til þurröar, styrkir frá er-
lendum stéttarbræörum eyddir,
auk þess sem félagiö haföi tekiö
aö láni. 1 samningum þessum var
i fyrsta skipti tekiö miö af visitölu
framfærslukostnaöar eöa verö-
stuöli eins og þaö var kallaö og
kauptölur ákveönar samkvæmt
þvi. Höföu miklar rannsóknir
veriö geröar af tveimur nefndum
áriö 1922 þar sem reynt var aö
finna fastan grundvöll undir
Utgáfustarfsemi
Prentarafélagsins
Eins og gefur að skilja ættu aö
vera hæg heimatökin hjá prentur-
um aö gefa út málgagn stéttar-
félags sins og standa i annars
konar útgáfustarfsemi. Þess
vegna er þaö skemmtilegt aö
fyrsta málgagn þeirra var hand-
skrifaö en ekki prentaö.
Ariö 1886 mynduðu prentarar i
Reykjavik meö sér skemmti- og
fræðslufélag sem þeir kölluöu
Kvöldvökuna og er þaö i raun og
veru fyrsti visirinn aö stéttar-
félagi. Meðan þaö starfaöi gaf
þaö út handskrifaö blaö sem
nefndist Kvöldstjarnan en ári
siöar þegar fyrra Prentarafélagiö
var stofnaö breyttist nafn þessa
handskrifaða blaös i Prentarann,
kaupgjaldiö sem báöir aöilar
gætu fallist á og segja má aö
samningamál prentara hafi mót-
ast af baráttunni um visitölu-
grundvöllinn allan næsta áratug
og reyndar lengur. — Þaö var 1
verkfallsátökum prentara 1923,
sem visitalan kemur fyrst inn 1
mannlifsspiliö á Islandi, enda
trúöum viöungu mennirnir þvi og
trúum þvi reyndar ennþá aö for-
ustumenn prentara hafi i þann tiö
veriö svo miklir visitölusér-
fræöingar aö á Islandi hafi ekki
veriö uppi spakari menn i þeim
efnum.hvorkifyrrnésiöar, nema
ef vera skyldi Þorsteinn hag-
stofustjóri sem kenndi þeim ref-
skapinn.
Þaö er rétt aö minna á þaö aö
þessi verkfallsátök veröa öörum
Framhald á bls. 22
enþaðfélag starfaöiekkinemai 3
ár.
Ariö 1910 hóf svo Hiö islenska
prentarafélag aö gefa út stéttar-
málgagn aö nýju en aö þessu sinni
var þaö prentaö og nefndist
Prentarinn sem fyrr. Hefur þaö
siöan komið árlega út en þó meö
nokkrum undantekningum.
HIP hefur einnig staöiö aö
bókaútgáfu og má þar nefna
Prentaratal sem kom út 1955 og
Bókageröarmannatal 1976. Þá
gaf þaö út Hugvekjur Hallbjarnar
Halldórssonar 1972 en hann var
einn hinna merkustu prentara
sem starfaö hafa I HIP. Fleiri
bækur mætti nefna.
—GFr
Stefán ögmundsson
viö iön sina.
Núverandi stjórn Hins islenska prentarafélags: t fremri röö frá vinstri Hermann Aöalstelnsson vara-
formaöur, óiafur Emilsson formaöur, Guömundur A. Grétarsson gjaldkeri. I aftari röö frá vinstri Ólaf-
ur Björnsson meðstjórnandi, Hafsteinn Hjaltason meöstjórnandi, Pétur Agústsson ritari og Sæmundur
Arnason meöstjórnandi (Ljósm.: GEL)
¥
¥
Stjórn Hins islenska prentara-
félags boöaöi til blaöamanna-
fundar vegna afmælisins og
skýröi Ólafur Emilsson formaöur
félagsins þar frá málefnum þess
og siöan svaraöi hann og Her-
mann Aöalsteinsson spurningum
blaöamanna.
HiPvar eitt af stofnfélög-
um ASI
1 fyrstu ræddi Ólafur almenna
starfsemi og sagði m.a. aö HIP
heföi verið eitt af stofnfélögum
ASl 1916 og væri auk þess aðili aö
Alþýöubankanum og Listasafni
alþýöu auk ýmissa alþjóöasam-
taka prentara og bókageröar-
manna.
Nauðsyn á sameiningu
bókagerðarmanna í eitt fé-
lag
Þá vék hann aö nauðsyn þess aö
HÍP, Grafiska sveinafélagiö og
Bókbindarafélag Islands samein-
uöust i eitt félag og kvaö hann þaö
vera þróunina um allan heim svo
aö nú væru aöeins Island, Sviss og
Danmörk sem ekki heföu samein-
aö þessa aöila. Astæöan fyrir
nauösyn á sameiningu er aukin og
breytt tækni fir kemur mas. inn á
enn fleiri starfsgreinar td. blaöa-
mennsku, auglýsingateiknun,
fjölritun o.fl. ólafur sagöi aö i
Finnlandi væri búiö aö mynda
samband allra þeirra sem vinna
að f jölmiðlun i einliverri mynd og
væri þeir komnir einna lengst á
þessu sviöi.
Fjármagn til prentsmiðja
og endurmenntun starfs-
fólks
AnnaÖ sem knýr á sameiningu
er aö halda prenti I höndum fag-
læröra manna en sú þróun er æ
meir áberandi aö spekúlantar
kaupi sjálfir tæki og gefi út bæk-
ur, tímarit, og bæklinga og horföi
ekki vel fyrir íslenskri bókaút-
gáfu ef slik þróun heldur áfram.
Þaö er nú yfirlýst stefna allra
þessara þriggja félaga, sem áöur
voru nefnd, aö sameinast og er
gert ráö fyrir þvi aö þaö geti oröiö
innan tveggja ára.
Þá sagöi ólafur að fjármagn
mætti ekki skorta til prentsmiðja
og þaö yröi aö leggja mikla á-
herslu á aö endurmennta fólk
vegna breyttrar tækni, þaö er
þjóðhagslega hagkvæmt, sagöi
hann. Til aö knýja þetta fram
segja
forsvars-
menn HÍP
þarf að stórauka samstarf milli
þeirra sem vinna aö prentgripa-
framleiöslu.
Samningum hefur
verið sagt upp
Hiö islenska prentarafélag hef-
ur nú sagtupp samningum og lýst
yfir fyllsta stuöningi við kröfu-
gerö ASI og auk þess mótaö sér-
kröfur sinar, sem ganga út á aö
lægst launaöa fólkiö fái mestar
kjarabætur.
Mikil yfirvinna til að geta
lifað af launum
ólafur Emilsson sagöi siöan aö
islenskir bókageröarmenn væru
mun verr launaöir en td. annars
staöar á Noröurlöndum. Hér
væru meöalvikulaun meö yfir-
borgunum um 25 þús. kr.
en i Danmörku væru viku-
launin hins vegar 1475 kr. (um 45
þús. kr. Islenskar). Þessi lágu
laun hér yröu til þess aö prentar-
ar yröu aö vinna geysimikla yfir-
vinnu til aö geta lifað af launun-
um en þaö þurfa aðrir noröur-
landabúar ekki aö gera.
tsland er oröiö láglaunaland i
bókageröariön á Noröurlöndum.
Þaö hefur þær afleiðingar aö fariö
er aö prenta bækur I stórum stil
hér fyrir hin löndin og er þetta
orðiö vandamál I samskiptum
bókageröarmanna á Noröurlönd-
um.
Bókagerð færist til lág-
launaianda eins og IslandS/
Spánar og Italíu
Þegar Ólafur var inntur nánar
eftir þessu, visaöi hann á Her-
mann AÖalsteinsson, sem er ný-
kominn af fundi norrænna bóka-
geröarmanna. Hermann sagöi aö
prentarar I Skandinaviu væru
farnir að óttast atvinnuleysi
vegna þess aö bókagerð er I aukn-
um mæli aö flytjast til láglauna-
landa, svo sem Islands, Spánar og
Italiu. Eins og ástandið væri
hérna núna mætti alveg eins og aö
reisa stórt álver byggja stór-
prentsmiöju. Þá sagöi Hermann
aö stéttarbræöur á Noröurlöndum
heföu varla trúaö sér þegar hann
sagöi þeim hvert kaupiö væri hér.
Eftirvinnan hefur slævt
stéttarvitund
Nú voru forsvarsmenn prent-
ara spuröir aö þvi hvers vegna
kaupið heföi dregist svo aftur úr
hér. Þeir svöruöu þvi til að svo
mikiö væri oröiö einblint á eftir-
vinnu aö þaö hefði slævt stéttar-
vitund manna. öll þessi auka-
vinna er þjóöhagslegt böl, sögöu
þeir. Menn eiga aö geta lifað af
dagvinnukaupi.
Þrælar aukavinnunnar
Þá væri i öllum opinberum út-
reikningum iönaöarmenn teknir
sem heild og væri þaö villandi.
Þeir iönaöarmenn sem vinna á
timakaupi, eins og prentarar en
ákvæðisinna var bönnuö hjá þeim
fyrir 60-70 árum, heföu dregist
aftur úr ákvðisiönaöarmönnum
Þá er i samningum litið á raun-
tekjur og allar kauphækkanii
miöaöar viö þær en ekki dag
vinnukaup. I raun og veru ætti aö
koma i veg fyrir eftirvinnu meí
þvi aö skattleggja hana en hafa
dagvinnuna skattfrjálsa. tslend
ingar eru þrælar aukavinnunnai
og hefur þaö skemmt mikiö fyrii
verkalýö hér.
Otflutningur
prentara
Aö lokum bar á góma hvort
prentarar væru farnir aö sækja
eftir vinnu i öörum löndum. 1
fyrra fóru 5 prentarar til vinnu
erlendis, 3 hafa fariö nú frá ára-
mótum og 2-3 færu i vor. Flestir
þessir fara til Sviþjóöar. Svipaö
ástand mun hjá Grafiska sveina-
félaginu. Um 11-12% af félags-
mönnum þar munu nú starfa er-
lendis.
Afmæliskaffi og
afmælisblað
1 Hinu islenska prentarafélagi
eru nú um 400 manns, þar af lik-
lega 60-70 ófaglærðir. Afmælis-
fagnaður er i dag aö Hótel Borg
og eru allir þangaö velkomnir aö
fá sér kaffisopa. Afmælisblaö
kemur út núna I april.
—GFr.