Þjóðviljinn - 19.04.1977, Qupperneq 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 19. aprll 1977
Dæmi um 15 frávik
frá tillögum HER um
starfsleyfi
Frumvarpiö um verksmiöjuna
á Grundartanga kom til 2. um-
ræöu i neöri deild alþingis í gær.
Hófst fundurinn meö þvi aö Sig-
uröur Magnússon mælti fyrir
nefndaráliti Alþýöubandalagsins
þar sem gert var ráö fyrir aö
frumvarpinu um verksmiöjuna
yröi visaö frá alþingi.
I siöustu viku fóru fram um-
ræöur um verksmiöjuna þar sem
meirihluti iönaöarnefndar deild-
arinnar, Ingólfur Jónsson, Lárus
Jónsson og Pétur Sigurösson úr
Sjálfstæöisflokknum, Þórarinn
Þórarinsson úr Framsóknar-
flokknum og Benedikt Gröndal úr
Alþýöuflokknum lögöu til aö
frumvarpiö yröi samþykkt. 1.
minnihluti iönaöarnefndar
Ingvar Gislason úr Framsóknar-
fiokknum lagöi til aö frumvarpiö
yröi fellt, en aö lokinni ræöu
Ingvars var umræöunni þá frest-
aö og hún tekin upp aö nýju
klukkan tvö í gærdag. Hófst hún
meö ræöu Siguröar Magnússonar
og talaöi hann f hálfa aöra
klukkustund.
Hann rakti fyrst nauösyn þess
aö efla islenska iönþróun sem
byggir á innlendum aöföngum.
Rakti hann nokkur dæmi um
slikt. Þá fjallaði hann um raf-
orkusöluna og sýndi fram á meö
tilvitnun i greinargerð orkumála-
stjóra aö ekki er unnt aö tala um
„afgangsorku” til járnblendi-
verksmiðjunnar þar sem skilmál-
ar á afhendingu þessa hluta ork-
unnar eru svo strangir. Þá ræddi
Siguröur um rekstrarafkomu
verksmiöjunnar og komst aö
þeirri niöurstööu aö hér væri um
að ræöa áhættufyrirtæki eins og
forstöðumaður Þjóöhagsstofnun-
ar hefur kallaö fyrirtækið.
Loks fjallaöi Siguröur um holl-
ustuhætti og bar saman i itarlegu
máli álitsgerð heilbrigöiseftirlits
rikisins og kröfur annars vegar
og hins vegar starfsleyfi þaö sem
heilbrigöisráöuneytiö veitti fyrir
páskana. Haföi fariö fram nokkur
umræöa um starfsleyfi þetta i síö-
ustu viku, en þá ætlaöi rikis-
stjórnin aö gera álitsgerð HER.
aö „trúnaöarmáli” þannig aö
ekki yröi unnt aö bera álitiö og
starfsleyfið saman f opinberri
umræöu. Þessari tilraun rikis-
stjórnarinnar til þess aö loka
starfsleyfiö inni sem trúnaöarmál
mótmæltu þingmenn Alþýöu-
bandalagsins þá harölega og
runnu þeir stjórnarliöar af hólmi
og féllst heilbrigðismálaráfherra
á aö aflétta trúnaöarmálskvöð-
inni af áliti HER.
1 umræöum á alþingi i siöustu
viku sagöi heilbrigöisráöherra aö
aöeins hefðu veriö geröar tvær
breytingar sem máli skiptu frá
áliti heilbrigðiseftirlitsins. Sig-
urður Magnússon sýndi fram á aö
hér væri um rakin ósannindi aö
ræöa — á mjög mörgum stööum
heföi veriö vikiö frá tillögum
HER. Veröa nú þessi dæmi rakin
hér lið fyrir liö aö mestu án at-
hugasemda með þeim frá blaöinu
eða þingmanninum enda tala
dæmin skýrustu máli:
1
Ákvæöi 1.1.1 starfsleyfi er veitt
ieyfi fyrir framleiöslu I tveimur
ofnum, i staö eins.
En i athugasemdum sinum meö
ákvæði 1. segir HER. m.a.
„Mjög ör þróun hefur átt sér
staö i gerö búnaöar til mengunar-
varna viö slikar verksmiöjur.
Ennfremur er i gangi endurskoö-
un á málefnum slikra verksmibja
hjá yfirvöldum í nágrannalönd-
unum. HER telur þvi ekki rétt aö
fjallað veröi um veitingu starfs-
le>fis fyrir siöari ofninn fyrr en
fyrirtækiö óskar aö hefja bygg-
ingu hans”
2
Akvæöi 2.2. i starfsleyfi þar
sem fjallaö er um gerö hreinsi-
búnaöar. Þar segir:
„Afkastageta búnaöarins og
hólfaskifting skal viö þaö rniöuö
aö hreinsihæfni haldist óskert
þótt eitt hólf sé tekið úr notkun til
viöhalds eöa eftirlits”. 1 tillögum
HER er hinsvegar gert ráö fyrir
aö afkastageta og hreinsihæfni
haldist óskert þótt tvö hólf séu
tekin úr notkun.
En í röksemdum sfnum meö
þessu atriði segir HER m.a.
„Pokahús verksmiöjunnar á
Grundartanga mun veröa af svo-
nefndri yfirþrýstingsgerö. Mun
þaö veröa hólfaö i a.m.k. 12 hólf
og er þess krafist, aö viö hönnun
þess verði viö það miðaö aö
hreinsigeta haldist óskert þótt
lokaö sé að tveimur hólfum sam-
timis til viöhalds og eftirlits.” Og
annarsstaöar þar sem fjallaö er
um hönnun sliks pokahúss, segir:
„Mikilvægt er aö afkastageta
pokahúsanna sé nægilega mikil
þannig aö þau anni öllu loftmagni
sem til þeirra berst þótt taka
þurfi hólf úr sambandi vegna viö-
halds eöa eftirlits”.
3
I ákvæöi 2.3. i starfsleyfinu seg-
ir:
„Aöur en til reksturs verk-
smiöjunnar kemur, skal fyrirtæk-
iö gera áætlun um viöhald og
eftirlit með tækjabúnaöi, vara-
hlutabirgöum, aögerðir i bilana-
tilfellum og aðra þætti er varða
rekstraröryggi hreinsibúnaðar.
Skal hún lögð fyrir HER til kynn-
ingar”.
Hér er gerö sú meginbreyting
frá tillögum HER, aö áætlun bar
aö leggja fram til samþykktar hjá
HER, en um mikilvægi rekstrar-
öryggis hreinsibúnaöar segir I
greinargerö HER um 2.3.:
„Reynslan af rekstri hreinsi-
búnaöar við erlendar verksmiðj-
ur hefur leitt i ljós aö rekstrarör-
yggi hreinsibúnaöar ræöur oft
meiru um það heildarrykmagn
sem út i andrúmsloftiö er hleypt
en hreinsihæfni búnaöarins
sjálfs”
4
Akvæöi 2.5. 1 þvi er fjallaö um
aðgeröir i bilanatilfellum á
hreinsibúnaöi.
1 starfsleyfinu segir: „Veröi af
óviðráöanlegum eba ófyrirséðum
orsökum ekki unnt aö flytja til
hreinsibúnaöar allt rykmengaö
loft sem um ræöir i ákvæöum 2.1.,
skulu þegar I staö hafnar nauö-
synlegar lagfæringar i samræmi
viö áætlun þá, sem gerö skal sam-
kvæmt ákvæöum 2.3, 2. málslið.
Reynist fyrirtækinu ekki unnt
aö ljúka nauðsynlegum lagfær-
ingum til uppfyllingar ákvæöis
2.1. innan þriggja klukkustunda
frá þvi er umrætt ástand skapaö-
ist skal bilunin tilkynnt HER, er
fylgist meö framkvæmd úrbóta
og leggur fyrir ráöherra i sam-
ráöi viö landlækni, hvort ástæöa
geti verið til sérstakra aðgeröa
vegna bilunarinnar. Fyrirtækinu
er heimilt aö halda áfram rekstri
verksmiðjunnar meöan viögerð
stendur yfir og bilun stafar ekki
af ófullnægjandi viöhaldi búnaö-
arins og unniö er aö úrbótum af
þingsjé
fullum hraöa, enda sé ekki ástæöa
til aö ætla aö reksturinn valdi
tjóni á heilsu starfsmanna verk-
smiðjunnar eöa Ibúa I grennd eöa
spjöllum á umhverfi.
Að öörum kosti getur ráöherra
mælt svo fyrir, aö rafstraumur til
ofns veröi rofinn og rekstur hans
stöövaöur þar til úrbótum er lok-
iö”
1 tillögum HER voru sett
ákveðin timamörk, sem rekstur
má fara fram i bilanatilfellum
hreinsibúnaöar, áöur en straum-
ur er rofinn.
Er þar gerður greinarmunur á
ofni og aftöppunarstöð. Þannig á
samkvæmt tillögum HER aö
rjúfa straum og stööva fram-
leiöslu, eftir eina klukkustund ef
bilun er I hreinsitækjum hjá ofni,
en innan tveggja sólarhringa ef
um er aö ræöa bilun I tæknibúnaöi
hjá aftöppunarstöö.
Um þetta ákvæöi segir HER:
Akvæöi 2.2. og 2.3. eruframsett
með þaö fyrir augurn aö rekstrar-
öryggi hreinsibúnaöar veröi sem
best tryggt. Ófyrdrséöar
rekstrartruflanir og bilanir eru
hins vegar óhjákvæmilegar. Meö
ákvæöi þessu er þess krafist i
meginatriðum, aö rekstur ofns
verksmiöjunnar veröi stöðvaður
ef meiriháttar bilanir veröa og
ekki reynist unnt aö hreinsa allt
loftmagniö frá ofni verksmiöj-
unnar.
Rekstur xerksmiöjunnar. án
hreinsibúnaöar heföi i för meö sér
aö miklu magni mjög fingerðs
ryks sem verulega dregur úr
skyggni, yröi hleypt út i and-
rúmsloftiö. Staösetning verk-
smiðjunnar er þannig háttaö aö
rykmengunin yröi mjög áber-
andi, séð frá mestöllu höfuö-
borgarsvæöinu, einkum i norð- og
noröaustlægum vindáttum sem
eru rikjandi viö Hvalfjörö. Ryk-
mengaö loft gæti. einnig borist til
Akraness i slikum tilvikum. Lagt
er til að rýmra ákvæöi veröi sett
um aftöppunarstöð meö tilliti til
þess aö i sllkum tilvikum berst
margfalt minna rykmagn út I
andrúmsloftiö”.
5
Akvæöi 2.6. I starfsleyfinu seg-
ir: „HæÖ reykháfs fyrir óhreinsaö
loft sem hleypt er út innan
ramma ákvæöa 2.5, skal vera
minnst 42 m yfir gólfi ofnhúss”
I tillögum HER. segir hins-
vegar: „Hæö reykháfa fyrir
óhreinsaö loft sem hleypt er út
innan ramma ákvæöa 2.5. skal
vera minnst 50 m. yfir gólfi ofn-
húss. Hönnun reykháfa skal vera
meö þeim hætti aö tryggt sé aö
reyknum slái ekki niður á verk-
smiöjusvæöiö eöa i næsta ná-
grenni þess”.
I greinargerð HER um ákvæöi
2.6. segir. „Reykháfshæð er miö-
uö viö þaö sem tlðkast hefur viö
slikar verksmiöjur fram til
þessa”.
6
Akvæöi 2.7. Or þessu ákvæöi
starfsleyfis er gjörsamlega sleppt
einni málsgrein úr tillögum HER.
þar segir. „Fyrirtækiö skal
láta framkvæma nákvæmar
efnagreiningar og aðrar nauösyn-
legar athugasemdir á hráefnum
og úrgangi frá verksmiöjunni
þegar HER aö höföu samráöi viö
Náttúruverndarráð telur slikt
nauösynlegt sbr. einnig grein
2.16”.
1 greinargerð HER um þetta
ákvæbi 2.7. segir. „Forsendur
þess aö fallist er á losun úrgangs
á þurru landi eru þær aö Itarleg-
ar forrannsóknir veröi geröar á
grunnvatnsrennsli þeirra svæöa
sem til greina koma, aö losunar-
staðir veröi valdir i fullu samráöi
við viökomandi heilbr. nefnd,
HER og Náttúruverndarráð aö
framkvæmdar veröi nauösynleg-
ar efnagreiningar á úrgangi og að
aðstæöur séu þannig viö losunar-
stað aö fylgja megi nákvæmlega
með hugsanlegum mengunar-
áhrifum”.
I þessu ákvæbi er einnig f jallaö
um meöhöndlun úrgangs. I
starfsleyfinu segir um þetta:
„Allt þaö ryk, sem ekki verður
nýtt á einhvern þann hátt sem
HER samþykkir, skal kögglaö,
áöur en til losunar kemur, eöa
meðfariö á annan viöurkenndan
hátt” (Viðurkennt af hverjum?)
1 tillögum HER er þeSs hins-
vegar krafist ótvirætt að ryk sem
þetta skuli kögglaö.
7
Akvæöi 2.10. í starfsleyfinu seg-
ir m.a.
„Miöaö viö ársmeöaltal skal
magn brennisteins i kolum og
koksi vera minna en 2% af heild-
armagni þessara hráefna, en
enginn skipsfarmur skal inni-
halda meira en 2,5%.Fyrirtækiö
skal láta HER i té upplýsingar
um brennisteinsinnihald hvers
kola- og koksfarms.
I tillögu HER segir hins-
vegar um þetta: „Miöaö
við ársmeöaltal skal magn
brennisteins i kolum og koksi
vera minna en 1,5% af heildar-
magni þessara hráefna, en eng-
inn skipsfarmur skal innihalda
meira en 2%. Fyrirtækiö skal sjá
um að kosta nauðsynlegar mæl-
ingar á brennisteinsinnihaldi
hvers hráefnisfarms, i samráöi
viö HER. Mælingar skulu fram-
kvæmdar af aðilum sem HER
samþykkir og skulu niðurstöður
sendar stofnuninni jafnóðum og
þær liggja fyrir ásamt afriti af
farmskrá fyrir viökomandi ferö
skips þess sem um ræðir”.
I greinargerð HER um ákvæöi
2.10. segir: „Eins og fram kemur
i grein 2.3. er magn ýmissa var-
hugaverðra mengunarefna I út-
blásturslofti fyrst og fremst háö
magni slikra efna i hráefnum
þeim sem notuö eru á hverjum
tima. Ákvæöi þau sem lagt er til
að gildi um brennisteinsinnihald
kola og koks eru þau sömu og sam-
komulag var um aö gilda skyldu
um verksmiöjuna þegar bygging
hennar var fyrirhuguö i sam-
vinnu viö bandariska fyrirtækið
Union Carbide.”
8
Akvæöi 2.13.1 starfsleyfinu hef-
ur verið felld út fyrsta setning
þessa ákvæöis i tillögum HER, en
hún var svona. „Innra kælikerfi
verksmiöjunnar skal vera lokuö
hringrás”.
9
Akvæöi 2.17. I tillögum HER er
alveg fellt út, en þaö hljóðaöi svo,
„Bendi likur til þess að verk-
smiöjureksturinn hafi I för meö
sér neikvæð áhrif á umhverfiö
getur HER að höföu samráðiviö
Náttúruverndarráö eöa aöra um-
sagnaraðila, krafist þess ab
stjórn fyrirtækisins láti fram-
kvæma nauösynlegar rannsóknir
á þeim umhverfisáhrifum sem
um ræöir. Slikar rannsóknir skulu
geröar i fulli samráöi viö HER og
Náttúruv.r. og framkvæmdar af
þeim sem þessar stofnanir sam-
þykkja”.
Framhald á 14. siðu
r »
Itarlegur samanburður Sigurðar Magnússonar á starfsleyfi
kísiljárnversins og tUlögum heilbrigðiseftirlits ríkisins