Þjóðviljinn - 19.04.1977, Blaðsíða 8

.8. SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 19. april 1977
Þegar rlkisstjórnin kemur sér undan hliðar-
ráðstöfunum vegna þeirrar tekjutilfærslu
sem samfelld gengisfelling hefur i för með
sér þá er verkalýðshreyfingin knúin til að
leita leiðréttinga i kjarasamningum.
300
VÖXTUR
VERÐLAGSVÍSITÖLU
ERLENDS
GIALDMIÐILS
Sú mikla kauphækkun sem launþegum er nú
nauðsynlegt að fá i sinn hlut er bein afleið-
ing af gengisfeliingarstefnu rikisstjórnar-
innar.
200
Áhrif gengisfellingar-
verðbólgunnar
Þaö er oröiö venjubundið
hátterni i islenskri þjóömálaum-
ræöu að veröbólgan veröur höfuö-
dagskráratriöi þegar samningar
verkalýðs og vinnuveitenda eru i
nánd. Málgögn rikisstjórnarinnar
og talsmenn þjónustustofnana
rikisins i efnahagsmálum sam-
einast um ákall til forystumanna
launþegahreyfinganna i landinu.
Þeir verði nú umfram allt að sýna
ábyrgð og stillingu, gæta hófs i
kröfum og sjá þannig til þess aö
hin ógnvekjandi verðbólga hætti
aö magnast.
Sú mikla verðbólguumræða
sem nú er hafin af hálfu rikis-
stjórnarinnar þjónar fyrst og
fremst þeim tilgangi að hræða
verkalýðshreyfinguna og fá hana
til að falla frá þeim meginkröfum
sem hún hefur einhuga sett fram.
1 þessari umræðu fer þvi eðlilega
árum hefur hún nú hinsvegar ver-
iö rúmlega 14%.
Þessir tveir mælikvarðar á
stöðugleika i gjaldeyrismálum og
styrkleika þjóðarbúsins út á við,
sem sýna möguleika á
áframhaldandi eflingu lifskjara,
varpa ljósi á hin gifurlegu um-
skipti sem orðið hafa á valdatima
ndverandi rikisstjórnar. Þaö er
vafasamt að á nokkru öðru sviði
hafi oröið þvilik umskipti. Það er
eðlilegt að talsmenn rikis-
stjórnarinnar meðhöndli þessar
staðreyndir sem hálfgert
feimnismái og haldi þeim litt á
lofti i verðbólguumræöunni.
Hér er um að ræða þau tvö svið i
stjórn efnahagsmála sem áhrifa-
máttur verkalýðshreyfingarinnar
nær ekki til. óheillaþróunin
endurspeglar þvi fyrst og fremst
athafnir stjórnvaldanna sjálfra.
Ekki er hægt að kenna verkalýðs-
Stöðugleiki
100
1973
1974
1975
1976
1977
Gengisfellingarverðbólgan
litið fyrir heillegri úttekt á orsök-
um verðbólguvandans. Forðast
er að minnast á hlutdeild opin-
berra stjórnunarstofnana á sviði
efnahagsmála i þeim mikla verð-
bólguvexti sem einkennt hefur
siöustu þrjú ár. Margvislegar
upplýsingar sem varpa ljósi á sök
stjórnvalda i þessum efnum eru
ýmist látnar liggja á milli hluta
eða þeirra er aö engu getið.
Feimnismáliö.
Eitt þeirra atriða sem litið ber
á i þeirri verðbólguumræðu sem
hafin hefur veriö að undanförnu
er hlutdeild gjaldeyrisyfirvalda,
rikisstjórnar og Seðlabanka, i
hinni sifelldu verðlækkun
islensku krónunnar. Það hefur
löngum verið helsta stolt hægri
manna i efnahagsmálum að á
valdatima þeirra yrði rikjandi
stöðugleiki á gengismörkuðum og
staða þjóðarbúsins gagnvart út-
löndum væri traust. Það er þvi
eðiilega mikið feimnismál i
herbúðum rikisstjórnarinnar og
nánustu samstarfsmanna hennar
að umfangsmesta breyting til
hins verra á siöustu árum skuli
einmitt vera á sviði gjaldeyris-
mála. Frá þvi núverandi rikis-
stjórn tók við völdum hefur gengi
krónunnar tvisvar verið fellt og
hún hefur þar að auki veriö látin
siga jafnt og þétt; verögildi henn-
ar gagnvart erlendum gjaldeyri
hefur nánast i hverjum mánuði
farið lækkandi. f upphafi þessa
árs var hið samanlagða gengis-
hrun á valdatima rikisstjórnar-
innar orðið rúmlega hundraö
prósent samkvæmt mælingum á
visitölu meöalgengis islenskrar
krónu gagnvart erlendum gjald-
miölum. A sama tima hefur svo
greiöslubyröi þjóðarinnar af
erlendum lánum aukist um
rúman helming. Áriö 1973 hafði
greiðslubyröin lækkað frá árinu
1971. Hún var 9,1% árið 1973 en
10,0% árið 1971. A siöustu tveim
hreyfingunni um. Jafnframt sýna
þessir mælikvarðar að þær
orsakaskýringar sem málgögn
rikisstjórnarinnar' háída á 'lo'fti i
verðbólguumræðunní segja
aðeins takmarkaða sögu. Ljósi
gagnrýninnar er ekki beint að
hinum skuggalegu staðreyndum i
þróun gengismála og stöðu
þjóðarinnar gagnvart útlöndum.
Stöðugleikinn 1972—1974
Athugun á þróun gengismála á
siöustu tveimur valdaárum
vinstri stjórnarinnar sýnir að þar
riktistöðugleiki. Verðlag islensku
krónunnar gagnvart erlendum
gjaldeyri var hið sama á fyrstu
mánuöum ársins 1974 og þaö hafði
veriö á árinu 1972. Arið 1973 hafði
gengið ýmist hækkað eða lækkað
innan tiltölulega þröngs ramma. 1
janúar 1972 var visitala meðal-
gengis tæp 111 stig. Þótt smá-
vægilegar breytingar yrðu á
næstu mánuðum var hún samt
sem áöur á sama stað á miðju ári
1972. Þá hófst timabil batnandi
stöðu islenskrar krónu gagnvart
erlendum gjaldeyri. Gengishækk-
unartimabil tók við og stóð nánast
allt til loka hins eiginiega
stjórnartima vinstri stjórnarinn-
ar. Þegar kosningar voru ákveðn-
ar 1974 var staða islensku krón-
unnar gagnvart erlendum gjald-
eyri nánast hin sama og vií
árslok 1972.
Þessi athugun sýnir að stefna
stjórnvalda á árunum 1972—1974
fól i sér mikinn stöðugleika á
gjaldeyrismörkuðum islendinga.
Allar sveiflur voru minniháttar,
fáein visitölustig upp eða niöur
frá einum mánuði til annars. Hin
hágstæða stjórn leiddi jafnvel til
hækkunar á gengi islensku krón-
unnar. 1 vitund þjóðarinnar voru
gjaldeyrismálin á góðri leiö með
að taka stakkaskiptum. Sú
gengislækkun sem virst hafði
einskonar náttúrulögmál á
valdatima viðreisnarstjórnarinn-
Sérkenni
núverandi
efnahags-
stjórnar
ar var á undanhaldi i vitund al-
mennings. Þegar gengishækkun-
artiminn hófst um miöbik ársins
1972 horfðu islendingar fram á
hugsanleg þáttaskil i gengisþróun
krónunnar.
Gengisfallið mikla
1974—1977
En þáttaskilin uröu á annan veg
þegar rikisstjórn Sjálfstæðis
flokksins og Framsóknarflokks-
ins haföi tekið við stjórn efna-
hagsmálanna og hóf aö þjónusta
þau gróðaöfl sem standa að baki
flokkunum. 1 stað stöðugleika i
gjaldeyrismálum hófst ttaiabil
samfelldrar gengisfellingar, sem
staðiö hefur allt til þessa dags.
Þessi gengisfellingarstefna
stjórnvalda, sem falið hefur I sér
verulega röskun á tekjuskipting-
unni I landinu, hefur verið fram-
kvæmd á tvennan hátt.Annars1
vegar' með sjálfstæðum gengis-
fellingum og hins vegar meö
samfelldu gengissigi sem á árinu
1976 var svo gifurlegt að það jafn-
gilti umtalsverðri gengisfellingu.
Allt bendir til að á yfirstandandi
ári verði haldiö áfram á sömu
gengisfellingarbrautinni jafnvel
með siauknum hraða.
Rikisstjórnin felldi gengið um
17% skömmu eftir að hún tók við
völdum siðla sumars 1974. önnur
gengisfelling var svo látin fylgja i
kjölfarið tæplega hálfu ári siöar
og nam hún 20%. Frá fyrstu mán-
uðum ársins 1975ogtil þessa dags
hefur gengissigiö siðan annast
framkvæmd gengisfellingar-
stefnu stjórnvalda. 1 árslok 1975
þurfti tvöfalt fleiri Islenskar
krónur til kaupa á jafngildi
erlends gjaldeyris heldur en i
upphafi árins 1974. Verðlagsvisi-
tala islenskrar krónu gagnvart
erlendum gjaldeyri hefur siðan
hækkað um 25 stig frá árslokum
1975 og til ársloka 1976. 1 nóvem-
ber 1975 var visitala meðalgengis
tæp 200 stig. Hún hafði svo vaxið i
225 stig i desember 1976. Þessar
tölur sýna i reynd hið gifurlega
gengisfall sem einkennt hefur
valdatima núverandi rikisstjórn-
ar. Gengisvisitalan stóð á sama
punkti við kosningar 1974 og hún
hafði verið á I ársbyrjun 1973. En
á siðustu tveimur árum hefur hún
vaxið um 100 stig.
Þegar islenskar rikisstjórnir
hafa framkvæmt gengisfellingar
hafa þær venjulega talið sig
knúðar til að framkvæma sér-
stakar hliöarráðstafanir sem ætl-
að hefur verið að vega upp á móti
þeim óréttlátu breytingum á
tekjuskiptingu sem gengislækk-
anir óhjákvæmilega hafa i för
með sér. Frá þvi I febrúar 1975
hefur gengisfellingin hin's vegar
verið framkvæmd með gengis-
sigsaðferðinni. Gengisfellingin
gerist þvi jafnt og þétt i hverjum
mánuði án þess að stjórnvöld
þurfi aö koma þar sérstaklega við
sögu. Hið sjálfvirka gengisfell-
ingarapparat hefur þannig gert
rikisstjórninni kleift að komast
hjá þvi að framkvæma hliöarráð-
stafanir til að leiðrétta þær tekju-
tilfærslur sem hið samfellda
gengissig hefur jafnt og þétt
framkallaö. Þetta afskiptaleysi
stjórnvalda af falli krónunnar
hefur knúiö verkalýðshreyfing-
una til að leita I kjarasamningum
þeirra leiðréttinga sem fyrri
rikisstjórnir hafa jafnan komið I
kring með löggjöf á Alþingi.
Gengissigsaðferðin við skerðingu
islensku krónunnar knýr þvi
verkalýðshreyfinguna til enn rót-
tækari ráðstafana til að vega upp
á móti þeirri tekjuskerðingu sem
gengisfellingarverðbólgan hefur
haft i för með sér.
Barátta verkalýðshreyf-
ingarinnar.
í þeim kjarasamningum sem
nú fara i hönd er nauðsynlegt að
gera sér skýra grein fyrir þvi að
framkvæmdin á gengisfellingar-
stefnu rikisstjórnarinnar er
veigamikil orsök þess verðbólgu-
vanda sem verkalýöshreyfingin
erað takast á viö. Kjaraskerðing-
in á siðustu misserum á að vem
legu leyti rót sina að rekja til hins
gífurlega gengisfalls sem orðið
hefur á valdatima núverandi
rikisstjórnar. Islenska þjóðarbúið
er svo háð erlendum viðskiptum
og innflutningur þaö veigamikill
þáttur I almennum lifsnauðsynj-
um fólks að hiö umfangsmikla
gengisfall, sem orðið hefur á
siðustu tveimur árum, hefur haft
margfaldandi áhrif til hækkunar
almenns verðlags. Þegar
stjórnarvöld sleppa taumhaldinu
á gengismálum og koma sér
undan hliðarráðstöfunum tii að
vega gegn þeirri tekjutilfærslu
sem samfelld gengisfelling hefur
i för meö sér þá er verkalýðs-
hreyfingin knúin til að leita leið-
réttinga i kjarasamningum. Sú
mikla kauphækkun sem launþeg-
um i landinu er nú nauðsynlegt að
fá i sinn hlut er þvi bein afleiðing
af gengisfellingarstefnu rikis-
stjórnarinnar. Þaö er stjórn
leysið i gjaldeyrismálum sem er
meginorsök þess verðbólguvanda
sem setur svip sinn á yfir-
standandi kjaradeilur. Söku-
dólgarnir sitja i stjórnarráðinu.
Þeir eru ekki i röðum Isienskrar
verkalýðshreyfingar.