Þjóðviljinn - 26.07.1977, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 26. júll 1977.
af erlertdum vcttvangi
VONLAUST STRÍÐ
hvítra ródesíumanna
Spár fréttaskýrenda um gang
mála i sunnanverðri Afriku eru
nú flestar á þá lund, að dagar
minnihlutastjórnar hvítra
manna i Kódesiu séu senn tald-
ir. Skæruhernaður liðsmanna
Roberts Mugabe, sem hafa
bækistöðvar i Mósambik, fer
jafnt og þétt harðnandi og
margir skæruiiðanna eru aö
staðaldri innan landamæra Kó-
desiu sjálfrar. 1 Sambiu býst
annar skæruher undir forustu
Joshua Nkomo, til innrásar i
Kódesiu. E ininga r sa m tök
Afriku (OAU) hafa nýlega lýst
yfir fulium stuðningi við Föður-
landsfylkinguna, sem er banda-
lag stuðningsmanna þeirra
Nkomos og Mugabes. Meðal
hvitra ródesiumanna gætir vax-
andi vonleysis, sem lýsir sér i
auknum fólksflótta úr landi.
Fréttamaður bandariska
timaritsins Newsweek ber
mikið lof á her Ródesiustjórnar
og kveðst hvergi hafa kynnst
jafn vöskum og vighæfum liðs-
afla, og segist hann þó hafa
mikla striðsreynslu, meðal
annars frá Vietnam og Austur-
löndum nær. Hvitir ródesiu-
menn gerþekkja landið, sem
þeir berjast nú um við skæruliða
blökkumanna. Þeir eru margir
sveitamenn og hafa vanist útilifi
og veiðiskap frá blautu barns-
beini. Forfeður margra þeirra
námu land i Ródesiu fyrir alda-
mót og þeir hafa alist upp við
það að lita á það sem sjálfsagð-
an hlut, að blökkumenn séu
óæðri kynstofn og ekki betur til
annars fallinn en að þjóna hvita
kynþættinum.
Litlu fleiri en íslendingar
En þrátt fyrir allan garpskap
hvitra ródesiumanna telur hinn
striðsreyndi fréttamaður það
engum vafa bundið að sigurvon-
ir Ródesiuhers standi á núlli.
Augljósasta ástæðan til þess er
einfaldlega hinn gifurlegi mun-
ur á höfðatölu kynþáttanna
tveggja, sem landið byggja;
hvitir menn eru þar litlu fleiri
en islendingar og þeim fer jafnt
og þétt fækkandi vegna fólks-
flóttans úr landi, en blökku-
menn eru um sex miljónir. Gar-
field Todd, einn áhrifamanna i
ródesiskum stjórnmálum um
árabil, sem stjórn Ians Smith
heldur i stofufangelsi vegna
andstööu hans við kynþáttakúg-
unina, heldur þvi fram að þorri
blökkumanna sé vinveittur
skæruliðum. Og einn af em-
bættismönnum stjórnarinnar
viðurkenndi nýlega að þetta
væri mála sannast og vitnaði i
þvi sambandi i Maó Kinafor-
mann, að „skæruliðarnir væru
eins' og fiskur i vatni meðal
fjöldans”. Til þess að svipta
skæruliðana þessum stuðningi
hefur Ródesiustjórn gripið til
sama örvæntingarúrræðisins og
bandarikjamenn og leppar
þeirra i Vietnam áður: aö safna
dreifbýlisbúum nauöugum
saman i svokölluð „strategie
hamlets”, það er að segja þorp,
sem i rauninni eru fangabúðir.
„Þorp” þessi, sem einkum hafa
verið reist i héruðunum nálægt
landamærum Mósambiks, eru
girt gaddavir, og hver sá þorps-
búi sem finnst á ferli utan girð-
ingarinnar frá sólarlagi til dag-
renningar er fyrirvaralaust
skotinn.
Málaliðar
En þótt engin ástæða sé til aö
draga örvæntingarhugrekki og
vighæfni Ródesiuhers i efa, þá
er ljóst af fréttum aö skæruliðar
Mugabes læra einnig af striðs-
reynslunni. Til skamms tima
hélt Ródesiustjórn þvi fram aö
her hennar felldi tiu blakka
skæruliða á móti hverjum
einum manni, sem félli úr
hennar liði. Nú viðurkennir
stjórnin hinsvegar að þetta hlut-
fall sé komið niður i þrjá á móti
einum.
Þar að auki eru skæruliðarnir
i engum vandræðum með að
fylla skörðin hjá sér, -en það á
Ródesiustjórn fyrir sitt leyti öllu
erfiðara meö, vegna fæðar
hvitra manna þar i landi. Engu
að sfður gerir stjórnin sitt besta
i þvi efni, meðal annars með þvi
að ráða til sin fjölda erlendra
málaliða, sem þegar eru orðnir
meira en tiundi hluti hersins.
Þeir eru af mörgum þjóðum, en
flestir bandarikjamenn (þar á
meðal margir með reynslu úr
Vietnamstriðinu), ástraliu-
menn, suðurafrikumenn og
bretar. Þeir koma af margvis-
legum ástæðum. Sumir eru ekta
bardagahundar og ævintýra-
menn, sem berjast til þess að
berjast, aðrir ofstækismenn
fullir hrifningar á baráttu Ró-
desiustjórnar „gegn kommún-
ismanum” og enn aðrir koma i
von um fé og frama J[yrir þjón-
ustu sina. Einstaka segjast ein-
faldlega hafa gerst málaliðar
vegna atvinnuleysis heima fyrir
eða út úr beinum leiðindum á
vestrænu neyslusamfélögunum.
Hjálp frá Suöur-Afríku
og Vesturveldunum.
Þótt einhverjum kunni undar-
legt að þykja er meira en helm-
ingur af um 10.000 manna fasta-
her Ródesiustjórnar blökku-
menn. Þeir eru sjálfboðaliðar,
og helsta ástæðan til þess að
þeir ganga i herinn er atvinnu-
leysið, sem er gifurlegt meðal
blakkra þegna landsins. I hern-
um fá þeir góð laun og afkomu-
öryggi sitt og fjölskyldna sinna
tryggt. — Foringjar Ródesiu-
hers, sem vitaskuld eru allir
hvitir, eru aö sögn fréttamanna
fullkomnlega samboðnir liðs-
mönnunum, margir þeirra hafa
reynslu úr ýmsum smástriðum
breska heimsveldisins siðustu
áratugina, þeirra á meðal
yfirhershöfðinginn Peter Walls,
sem þjónaði i breska hernum á
Malakkaskaga gegn skærulið-
um kommúnista þar.
Þótt ródesiskir framámenn
berji sér á brjóst og segi að
„allur heimurinn sé á móti
okkur,” þá eru þeir ekki eins
einir i heiminum og þeir láta.
Suður-Afrika sér þeim fyrir oliu
og öðru þvi nauðsynlegasta, og
telja má vist aö Vesturveldin
komi til þeirra ósmárri hjálp,
þótt það sé auðvitað gróft brot á
samþykktum S.þ. Viðskipta-
bannið á Ródesiu sem
S.þ. kom á . hefur frá upphafi
verið og er enn ekki mikið
meira en pappirsgagn eitt.
Farið er i kringum það á marg-
vislegan hátt. Bandarikjaþing
samþykkti þannigekki alls fyrir
löngu að stöðva innflutning á
krómi frá Ródesiu, en nýlega
hefur verið upplýst að farið er i
kringum það bann með þvi að
flytja krómið út til Japans, og
þaðan er það svo flutt til Banda-
rikjanna. Þar aö auki hafa
Vesturveldin ótal ráð með það
að koma hjálp til Ródesiustjórn-
Bandariskur málaliði I Kódesiu-
her hressir sig á þjóðardrykkn-
um.
ar gegnum Suður-Afriku og með
aðstoð auðhringa sinna, sem
hafa mikil umsvif bæði i Suður-
Afriku og Ródesiu. Að minnsta
kosti er ljóst, að Ródesiustjórn
skortir hvorki vopn né fé til
stiðsins. — Lika má gera ráð
fyrir, aö málaliðaráðningar Ró-
desiustjórnar i ýmsum vestræn-
um rikjum fari fram með vitund
og vilja stjórnvalda hlutaðeig-
andi rikja.
Rothögg fyrir kapítal-
ismann?
Sunnanverð Afrika er eitt af
jarðefnaauðugustu svæðum
heims, og hefur þvi oft verið
haldið fram að það yrði algert
rothögg fyrir efnahag kapital-
iskra iðnrikja ef þau misstu að-
ganginn að auðlindunum þar.
Að visu myndu Suður-Afrika og
Ródesia varla hætta að versla
við Vesturlönd, þótt skipt yrði
um stjórnarfar i þessum tveim-
ur löndum, en vera kynni aö þvi
fylgdi að iðnrikin fengju varn-
inginn þaðan með ekki eins
góðum kjörum og fyrr og að
efnahagsleg itök þeirra þarna
minnkuðu yfirleitt. Valdhafar
Vesturlanda hafa þvi stórar
áhyggjur af gangi mála i Ró-
desiu. Þeir vita að stjórn Smiths
er vonlaus til lengdar og vilja
þvi að við taki blökkumanna-
stjórn, en jafnframt leitast þeir
við að tryggja að sú stjórn verði
ekki fráhverf Vesturveldunum.
En tilraunir Bandarikjanna og
Bretlands til að miðla málum
milli Föðurlandsfylkingarinnar
og Smith-stjórnarinnar hafa
gersamlega mistekist, enda
viðurkennir hvorugur aðilinn
hinn sem viðræðuhæfan samn-
ingsaðila.
Vonleysisbrölt Smiths.
Smith reynir fyrir sitt leyti að
klóra i bakkann með loforðum ‘
um aukna þátttöku blökku-
manna i stjórn landsins. Þeir
blökkumenn sem hann hefur
helst velþóknun á eru ætt-
bálkahöfðingjarnir, sem frá
fornu fari'hafa mikil itök i hinu
afriska samfélagi en eru i Ró-
desiu ekki orðnir annað i raun
en opinberir starfsmenn minni-
hlutastjórnar hvitra manna.
Smith býður nú einnig grið og
vináttu ýmsum blökkumanna-
leiðtogum, sem hann fyrir
skemmstu fordæmdi sem band-
óöa hryðjuverkamenn, og kallar
þá nú „hófsama” og býður þeim
þátttöku i landsstjórn. Af
þessum eru helstir þeir séra Nda-
baningi Sithole sem Smith kvað
tilleiðanlegur að gera að for-
sætisráðherra, og Abel biskup
Muzorewa, sem báðir eru upp á
kant við þá Mugabe og Nkomo
og þvi ekki i Föðurlandsfylking-
unni.
Með tilstyrk þeirra Sithoíes
og Muzorewa reynir Smith að
tryggja að við af honum taki
stjórn, ef til vill að mestu skipuð
blökkumönnum en þó ólikleg til
róttækra breytinga. Jafnframt
leitast hann við með þessu að
sniöganga Föðurlandsfylking-
una og etja leiðtogum blökku-
manna saman, en litlar horfur
virðast á að það takist, þar eö
virðing Föðurlandsfylkingar-
innar er talin hafa aukist mjög
við stuðningsyfirlýsingu OAU.
Vonleysið i þessu brölti Smiths
má best marka á þvi, að hvor-
ugur þeirra Muzorewa eða Sit-
Séra Ndabandingi Sithole — til
skamms tima kallaði Ian Smith
hann „bandóðan hryðjuverka-
mann” en kvað nú tiiieiðanlegur
til að vikja úr forsætisráðherra
stóli fyrir honum.
hole hefur til þessa viljað lita
við tilboðum hans. Þeir þykjast
sennilega merkja, eins og Gar-
field Todd, að skæruliðar Mu-
gabes hafi samúð þorra lands-
manna.
//Falin er í illspá
hverri..."
Ráðamenn hvitra ródesiu-
manna spá þvi að þeir Mugabe
og Nkomo muni fljótlega fara i
hár saman, ef þeir nái völdum i
landinu. Hér er vitaskuld um að
ræða illspá, sem i er falin „ósk
um hrakför sýnu verri,” en fyrir
þessu er þó sá flugufótur að
bandalag þeirra tvimenninga
mun ekki ýkja náið, enda heldur
skammt siðan þeir rugluðu
saman reitum og fram að þvi
var Nkomo sá af leiðtogum
blökkumanna, sem Smith og
Vesturveldin töldu „hófsam-
astan” og meðfærilegastan.
Staða Mugabes sýnist miklu
sterkari, þar eð liðsmenn
Nkomos hafa til þessa sáralitið
haft sig i frammi i skæruhern-
aðinum. Föðurlandsfylkingin
nýtur stuðnings Sovétrikjanna,
og virðast þau hafa meiri vel-
þóknun á Nkomo. Mugabe var
hinsvegar i opinberri heimsókn
i Peking nýlega og voru þá höfð
eftir honum miður hlýleg um-
mæli um Sovétrikin. Engu að
siður njóta menn Mugabes ein-
dregins stuðnings Mósambiks,
sem er i bandalagi við Sovétrik-
in.
Þótt einhver vafi kunni að
leika á einlægninni i samstöðu
þeirra Mugabes og Nkomos má
ganga að þvi sem visu að þeir
haldi fast saman uns fullur sig-
ur er unninn á liði Smits. Og við-
leitni Smiths til samkomulags
við „hófsama” blökkumanna-
leiðtoga strandar ekki einungis
á vantrú þessara leiðtoga á hon-
um og stjórn hans, heldur og á
hvitum harðlinumönnum. Hóp-
ur þeirra hefur klofið sig úr
flokkí Smiths, Ródeslufylking-
urfni, hafnað allri samvinnu við
blökkumenn og sakað Smith um
svik við málstað hvitra manna.
Sem sagt, i Ródesiu eru sem
stendur engar horfur á öðru en
að barist verði uns yfir lýkur.
dþ.
GRASAFERÐ FI
ANNAÐ KVÖLD
Fyrirlestur um:
Notkun gerfihnatta til rannsókna
umhverfis á íslandi
Dr. Richard S. Williams, Jr.,
jarðfræðingur hjá Earth Re-
sources Observation Systems
(gerfihnatta EROSIáætlun, Land
Information and Analysis Office,
U.S. Geological Survey, heldur
fyrirlestur er nefnist „Environ-
mental Studies of Iceland with
Landsat Imagery” i Menningar-
stofnun Bandaríkjanna, Neshaga
16, fimmudaginn 28. júli kl. 21.00.
Fyrirlesturinn er öllum opinn.
Nýjasta rannsóknarefni Dr.
Williams er jarðfræðilegs og
lándfræðilegs eðlis með notkun
gervihnatta til rannsókna um-
hverfisins á Islanai. Hann hefur
komiö til landsins nokkrum sinn-
um vegna rannsókna sinna og
viðræðna við islenska jarðfræð-
inga. Asamt Dr. William D.
Carter ritstýrði hann ERTS-l A
NewWindow on Our Planet (1976)
og skrifaöi greinar um gervi-
hnetti, myndir af miðvestur og
suðvestur tslandi og Vatnajökli.
Dr. Williams vann einnig að
bæklingi gefnum út af U.S. Geo-
logival Survey sem heitir Man
Against Volcano: The Eruption
on Heimaey, Vestmann Islands,
Iceland (1976).
Nú á miðvikudagskvöld 27.
þ.m.efnir Ferðafélagi íslands til
grasaferðar i Bláfjöll. Leiðbein-
andi verður Anna Guðmunds-
dóttir húsmæðrakennari. Þann
17. júli sl. efndi félagiðtilferðar að
Stokkseyri, þar sem farið var i
sölvafjöru. Tókst sú ferð svo vel,
að ákveöið var að fara aöra slika
ferð á sömu slóðir i næsta mán-
uði. Ef almennur áhugi verður
fyrir grasaferðinni n.k. miðviku-
dagskvöld mun félagiö efna til
annarra og þá á fjarlægari stafti
þar sem gnægð er grasa.
Fyrr á timum voru fjallagrös
mest höfð i grauta, saman viö
skyr. Voru þau þá skorin i smátt
með grasajárni. Stundum voru
þau höfö i slátur i mjöls stað eða
til mjöldrýginda. Heil grös voru
oft soðin i mjólk eða mjólkur-
blandi til máls- og miödegis-
matar.
Einnig voru grösin notuð til lit-
unar og með vissum aðferöum
gátu menn fengið rauðan lit eða
gulan með notkun grasanna,
segir i bókinni tslenskir Þjóð-
hættir eftir Jónas Jónasson frá
HrafJiagili.