Þjóðviljinn - 26.07.1977, Blaðsíða 7

Þriftjudagur 26. júli 1977. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA — 7
Rannsaka þarf sögu sósíalískrar hreyfingar á
Islandi með hliðsjón af þróun íslensk samféiags,
en láta af pólitískum sleggjudómum um
reynslu íslenskra sósialista í hálfrar aldar starfi
olafur R.
Einarsson:
Sleggjudómar eða
söguleg rannsókn
Nokkur ord um „íslenskan evrópukommúnisma
Siöustu vikur hafa or&iö all-
mikil blaöaskrif um svonefndan
„evrópukommúnisma”. Þaö er
kannski aö bera i bakkafullan
lækinn aö bæta einni dagskrár-
grein við þá umræðu, en tvennt
er þaö sem ég tel ástæöu til aö
fjölyrða nánar um. Annars
vegar er umtalið um hinn 40 ára
islenska „evrópukommún-
isma”! hins vegar sleggjudóm-
ana um leniniska flokkstilraun á
tslandi.
E r //eu rokom m ú n-
isminn" fertugur?
I grein sinni „Þarf hið ein-
falda að vera erfitt? ”, segir
' Hjalti Kristgeirsson 29. júni s.l.:
„Evrópukommúnisminn hefur
riðið húsum sósialiskrar hreyf-
ingar á Islandi, þótt ekki viss-
um viö hvaö skepnan hét fyrr en
nú.” Hjalti hafði i grein sinni
fyrst og fremst fjallað um, aö
umræddir þrir flokkar heföu
„hafnað hinu austræna kerfi”
sem fyrirmynd og tekið upp
sjálfstæöa gagnrýni á „þjóð-
skipulag sovéska skrifræöis-
ins”. Kjartan ólafsson skrifar
um „Evrópukommúnismann
og islensk viöhorf” 17. júli s.l. og
slær þar einnig á þá strengi, að
sú stefna sem kommúnista-
flokkar ttaliu, Spánar og Frakk-
lands hafi nú tekiö upp hafi i
reynd verið stefna sem islenskir
sósialistar hafi framfylgt i ára-
raðir. Hann segir: „Þrátt fyrir
það sem hér hefur veriö sagt um
visst frumkvæði islenskra
sósialista i alþjóðlegri þróun,
þá skulum viö sist af öllu
hreykja okkur hátt eöa halda
okkur alvitra, heldur leitast við
að læra af reynslu annarra sósi -
aliiskra stjórnmálahreyfinga,
hvar sem er i veröldinni, bæöi af
þeirri reynslu sem neikvæð er
og hinni er kalla má jákvæöa.”
Ég tók sérstaklega eftir þvi,
þegar ég las þessar greinar
Hjalta og Kjartans, aö hvorugur
nefnir skýr dæmi um stefnu is-
lenskra sósialista i anda
evrópukommúnismans i sög-
unnar rás, né skilgreina sér-
kenni sósialiskrar hreyfingar á
tslandi.
Réttilega hefur veriö bent á
það, aö „evrópukommún-
isminn” er fyrst og fremst
kenning um sósialiska endur-
nýjun i V.-Evrópu, um nýjar
leiðir i þróun samfélagsins
og leiðina til sósialisks lýð-
ræðis. Hins vegar hefur þunga
miðja umræðunnar um fyrir-
brigðið hér á landi snúist um
afstöðu kommúnistaleiðtoga til
Nato og EBE. Ég lit svo á, aö
óheppilegt sé að skrif og um-
ræða um þetta fyrirbrigði skuli
fyrst og fremst taka mið af
karpt. við málgagn hernáms-
sinna ^ Morgunblaðið. Pólitisk
umræða við Morgunblaðið um
„evrópukommúnisma” er ærið
tilgangslaus. Það er sama,
hvaöa skoðun við islenskir
sósialistar setjum fram um So-
vétrikin eða þróun sósialisma,
niðurstaða Morgunblaðsins
verður aðeins ein: Þ.e. islenskir
sósialistar eru taglhnýtingar
rússa. Og þó við tækjum upp al-
geran kratisma, bærum við (til
allrar hamingju) áfram
sæmdarheitið kommúnistar á
siðum Morgunblaðsins. Ég hefði
talið þarflegra fyrir okkur is-
lenska sósialista að taka upp al-
menna umræðu um fyrirbrigðið
„Evrópukommúnisma” og
reyna að skilgreina það nánar,
en ekki aöeins fjalla um það i
yfirborðslegum blaðagreinum.
99
Ekkert Alþýðubandalagsfélag
hefur enn séð ástæðu til aö hafa
umræðufund um fyrirbrigðið,
enda pólitisk umræða innan
flokksins ekki með lifsmarki
þessa dagana. En vikjum nánar
að Islenskri reynslu.
islensk dæmi
Ef nefna ætti dæmi um, hve
sjálfstæð stefna sósialiskrar
hreyfingar á tslandi hefur verið
i gegnum árin, er handhægast
að nefna af handahófi eftirfar-
andi tvö dæmi. Þegar leiðtogar
Kommúnistaflokka ttaliu,
Spánar og Frakklands for-
dæmdu hver i kapp við annan
„villu Titós” árið 1949, þá
létu islenskir sósialistar það
eiga sig að fordæma hans sjálf-
stæðu sósialisku stefnu. Þegar
allir litlu kommúnistaflokkarnir
á Norðurlöndum dönsuðu eftir
„linunni” frá Moskvu og for-
dæmdu stofnun Noröurlanda-
ráðs þá gerðust islenskir sósial-
istar hvatamenn aö þvi að
Norðurlandaráði yrði komið á
laggirnar. Þannig mætti nefna
ótal dæmi. En ef menn vilja
fjalla raunhæft um það, hvers
vega islenskir sósialistar fóru
eigin leiðir, þá verða menn að
taka sig til að skilgreina eðli og
starfhætti Sósialistaflokksins
1938-68.
Það að flokkurinn tekur þá
ákvörðun við stofnun sina að
standa utan alþjóöasambanda á
sinn þátt i bessu. Það að hann
sameinar innan sinna vébanda
ekki bara kommúnistana úr
KFl heldur einnig róttækan arm
úr gamla Alþýðuflokknum 4-
fjöldafylgi, — allt þetta á sinn
þátt i þvi að gera Sósialista-
flokkinn sérstæöan i sósialiskri
stjórnmálahreyfingu I veröld-
inni.
Ég minntist á það, að fyrr-
greindir greinahöfundar vör-
uðust að nefnda dæmi um is-
lenska útgáfu á „evrópukomm-
únisma”. T.d. nefna þeir ekki
þá „sögulegu málamiðlun” sem
á tslandi hefur gengið undir
nafninu „nýsköpun”! En þó
menn tilgreini einstök dæmi er
þörf á þvi, að islenskir sósial-
istar geri heildarúttekt á fyrri
stefnu sinni og starfsháttum.
Leníniska f lokkstiiraun-
in!
Hjalti segir i fyrrnefndri
grein: „Nær 40 ár eru nú liðin
siöan hin leniniska flokkstilraun
beið skipbrot hér á Islandi og
var hún fáum harmdauði.”
Þessi fullyrðing er ekki svo litil
og hef ég Hjalta grunaðan um
að slá henni fram eingöngu til
að ögra þeim er lita á baráttu
kreppuáranna sem hetjuskeið.
Hvaö sem vakað hefur fyrir
Hjalta þá er setningin dæmigerö
fyrir sögulega sleggjudóma,
sem þægilegt er að gripa til i
pólitiskri umræðu. Þá er ekki
tekið mið af þjóðfélagsástandi
viðkomandi tima, heldur málið
skoðað með gleraugum okkar
tima. Þetta er mjög svo algengt
þegar fjallað er um sögu sósial-
iskrar hreyfingar á tslandi.
Menn hafa niðurstöðuna, áður
en rannsókn hefst (ef hún þá
hefst). Þannig komast „maó-
istar” að þeirri niðurstöðu að
hin byltingarsinnaða stefna
hafi verið afmáð 1934 er „rétt-
linustefnan” var kveðin niður.
Trotskýistar leita uppi allt sem
hægt er að heimfæra v.pp á stal-
inisma og undirgefni við Jósep
gamla og draga þá ályktun að
KFI hafi verið hroðalega stalin-
iskur. Og skiija má orð Hjalta á
þann veg að starf kommúnist-
anna 1930-37 hafi verið hinn
mesti óþarfi. Það sem gleymist
i allri þessari umræðu er að
skoða islenskt þjóðfélag á
fjórða áratugnum,m.a. atvinnu-
leysisbaráttuna, og meta siðan
sósialiska hreyfingu þess tima á
grundvelli þess. En slikt út-
heimtir mikla rannsókn og
sagnfr'æðirannsókn er „luxus”
sem hinn „timalausi lýður”
okkar áratugs getur ekki veitt
sér!
Rannsóknar er þörf
Fyrst staðhæft er, að sósial-
isk hreyfing á tslandi hafi haft
frumkvæði um stefnumótun i al-
þjóðlegri þróun, þá væri ekki úr
vegi, að sósialisk hreyfing gæfi
sinni sögu betri gaum. Alþýðu-
bandalagið mætti gjarnan vera
ófeimnara við að viðurkenna
forvera sina. Það liggur við aö
talsmenn Alþýðubandalagsins
teygi sig svo langt i „taktik” að
afneita fortiðinni! Ætla mætti
að flokkurinn stökkvi fullskap-
aður út úr höfði islenskra
stjórnmála á þvi herrans ári
1956 eöa 1968. En ef menn vilja
komast til botns i flokki is-
lenskra sósialista — Alþýðu-
bandalaginu — i dag, þá veröa
menn að rannsaka forsögu
sósialiskrar hreyfingar á ís-
landi. Það er orðið brýn nauð-
syn að rannsakað sé, hvernig
vinstri andstaða skapaöist
innan Alþýðuflokksins fyrir
hálfri öld og fylgja þeirri þróun i
gegnum Kommúnistaflokk Is-
lands og Sósialistaflokkinn alla
leið til stofnunar Alþýöubanda-
lagsins. Og þvi verða islenskir
sósialistar að átta sig á, að sú
sögulega reynsla sem fengist
hefur i gegnum hálfrar aldar
starf er dýrmæt,einnig er meta
á ýmis vandamál liðandi stund-
ar. Ef við islenskir sósialistar
látum við það sitja að fella
sieggjudóma um sögulega
reynslu hreyfingarinnar, en
sieppum allri rannsókn, þá
verður það furðuleg mynd sem
út kemur um þátt islenskra
sósialista i mótun islensks sam-
félags á 20. öld.
Hvernig er rollan arðgœfust:
LÁGFÆTT,
ÞYKKVAXIN OG
VÖÐVAFYLLT
eöa háfætt, þunnvaxin og krangaleg
Vísindalegar rannsóknir eiga ad
skera úr um það
Mcðal þeirra, sem að þessu
sinni hlutu styrk úr Vlsindasjóði,
er Sigurgeir Þorgeirsson, lif-
fræðingur. Eru honum veittar kr.
500 þús. til „rannsókna á vaxtar-
lagi sauöfjár”, eins og þaö er
orðað i fréttatilkynningu frá
Visindasjóði.
Þess hefur orðið vart, að sumir
hafa rekið upp stór augu við
lestur þessarar tilkynningar og
spurt sem svo: Er nokkur ástæða
til að vera að ausa fé til rann-
sókna á þessu? Hvað varðar fólk
yfirleitt um vaxtarlag sauðfjár, -
nema þá kannski bændur? Og
hafa ekki ráðunautar verið ára-
tugum saman að stagla það i
menn hvernig sauðfé eigi að vera
vaxið? Og svo á að fara að rann-
saka þetta núna með ærnum til-
kostnaði.
Jú, það er rétt, að bændum
hefur verið ráðlagt að rækta
sauðfé fremur til eins vaxtarlags
en annars. Féð ætti að vera lág-
fætt, þykkvaxið og vöðvafyllt
fremur en háfætt, þunnvaxið og
krangalegt. Þó eru ekki allir á
einu máli um að þetta sé endilega
rétt stefna i sáuðfjárrækt.
Háfætta féð sé engu siður arðgæft
en hitt og benda þá gjarnan á fall-
þungann. Fleira kemur þó til en
fallþunginn einn. Kjötgæðin
skipta ekki minna máli. Og það er
mikill misskilningur, að þetta
mál snerti bændur eina. Það
kemur neytendum engu siður við,

Sigurgeir Þorgeirsson, llffræðingur, hefur fengið 500 þúsund kr. styrk úr Visindasjóði til rannsókna á
vaxtarlagi sauðfjár.
raunar fremur þvi það er ekki
sama fyrir þá hvort þeir borga
fyrir bein eða kjöt.
Þvi er eðlilegt að úr þessu sé
skorðið með visindalegum rann-
sóknum, svo sem Sigurgeir Þor-
geirsson er nú að gera. Að þvi er
dr. Halldór Pálsson, búnaöar-
málastjóri sagði blaðinu þá er
aðferð Sigurgeirs sú, að hann
valdi annarsvegar 27 lágfættar,
vel vaxnar gimbrar á fjárræktar-
búinu á Hesti og siðan 27 há-
fættar, bæði frá Hesti og annars-
staöar úr héraðinu. Hugmyndin
er að rannsaka hvað mörg % af
þunga kindarinnar eru bein og
hvað kjöt, með samanburði á
þessum tveim hópum.
Rannsóknin hófst á Hesti
siðastliðiðhaust og var ég einmitt
þar uppfrá sl. mánudag að vigta
gimbrarnar, sagði dr. Halldór
Pálsson, —en þær eru vigtaðar á
3ja vikna fresti. Dr. Halldór hefur
umsjón með rannsóknunum hér
heima en öðrum þræði fara þær
fram við h.áskólann i Edinborg.
Aætlað er að þær taki þrjú ár en
vera má þó að endanlegar niður-
stöður hafi ekki fengist fyrr en að
fjórum árum liðnum.