Þjóðviljinn - 13.08.1977, Blaðsíða 12

12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 13. ágúst 1977
Hætta á
krabbameini
vegna mengunar
CENGIO, italiu. — Læknis-
rannsókn hefur verið fyrirskipuö
á um 80 verkamönnum i efna-
verksmiðju i grennd við Cengio á
ítaliu. i þessari verksmiðju dóu
nokkrir vcrkamenn úr krabba-
meini i þvagblöðru fyrir nokkrum
á ru m.
Læknisrannsóknin var fyrir-
skipuð eftir að vottur af kvika-
silfri fannst i þvagi fimm verka-
manna i litarefnaverksmiðjunni
Acna di Cengio og Norður-ltaliu.
Trdnaðarmenn verkalýðsfélags á
staönum kröfðust þess þá að
verksmiðjunni, þar sem áttatiu
menn vinna, yrði lokað þegar i
stað, en fulltrúar þess félags sem
starfrækir verksmiðjuna töldu að
ekki væri ástæða til að gera sér á-
hyggjur af málinu enn sem komið
væri. En eftir að rannsókn hófst á
dauðdaga nokkurra verkamanna
úr þessari verksmiðju, sem létust
úr krabbameini fyrir nokkrum
árum, var einnig fyrirskipað að
gerð skyldi læknisrannsókn á öll-
um verkamönnum sem vinna
þarna nú.
1 júni s.l. voru fimm yfirmenn i
nærliggjandi verksmiðju dæmdir
i allt að sex ára fangelsi fyrir að
hafa valdið dauða manna. 1 þeirri
verksmiðju munu 132 verkamenn
hafa dáið úr krabbameini i þvag-
blöðru á tuttugu árum.
Rán í dómhöll
BOGOTA. Reuter. — Hópur vopn-
aðra eitúrlyfjasala réðst inn i
dómhöll i borg i vesturhluta
Kólumbiuoghafðiá brottmeð sér
birgðir eiturlyfja, sem eiturlyfja-
lögregla hafði lagthald á tveimur
dögum áður. Var talið að verð-
gildi þessara eiturlyfja væri tvær
og hálf miljón dollara.
Eiturlyf jasalarnir yfirbuguðu
fyrst fjóra lögregluþjóna, sem
voru á verði við dómhöllina, en
ruddustsiðan inn i bygginguna og
höfðu þaðan á brott með sér 73 kg
af hreinu kókaini og ýmis önnur
eiturlyf, sem lögreglan hafði náð
úr höndum eiturlyfjasala.
Afskorin hönd
saumuö á mann
LONDON Reuter — Skurðlækn-
um hefur tekist að sauma aftur
hönd á mann. Hafði höndin veriö
skorin af honum með meters
löngum steikarteini i ryskingum
fyrir utan klúbb i Soho-hverfi
Lundúna.
Ekki var þó enn vitað i dag
hvort höndin afskorna myndi
gróa aftur við handlegginn. 17 ára
stúlka og þrir menn hafa verið
ákærð fyrir að hafa veitt mannin-
um likamsmeiðingar.
Eldgosi lýkur
á Japan
SAPPORO, Japan.Reuter — Eld-
gosinu i Usu-fjalli á nyrstu eyju
Japans er lokið, en sérfræðingar
vöruðu menn þó við og sögðu að
enn mætti búast við grjóthruni og
iiskufalli. Stöðugt verður vart við
jarðhræringar umhverfis eld-
fjallið.
Usu-fjall fór að gjósa á sunnu-
daginn og hefur valdið spjöllum
á landbúnaðarsvæðurasem nema
um 30 miljónum dollara. Þúsund-
ir hektara eru nú þaktir ösku og
grjóti. Enginn maður beið bana
við gosið, en 6000 menn voru fluttir
burtu frá gossvæðinu. I gærkvöldi
urðu hermenn að aðstoöa við að
flytja 200 menn burt úr þorpi sem
hafði einangrast vegna öskufalls
og grjóthruns.
Ökukennsla
Æfingatímar
Fullkominn ökuskóli.
oll prófgögn. Kenni á
Volgu. Sími: 40728
Vilhjáimur
Sigurjónsson.
Umsjón: Magnús H. Gislason.
Totfi Þorsteinsson skrifar:
Gamla búðin á Höfn
Dularfullur fylgisveinn
Torfi Þorsteinsson
heldur áfram að rekja
fyrir okkur sögu Gömlu
búðar og hefur þetta að
segja í dag:
Niljónius Hall
Á árum fyrri heimsstyrjald-
arinnar vann hér nokkur ár við
afgreiðslu i búð Niljónius Hall,
sem ýmsir eldri menn muna
ennþá. Ég sá Hall aldrei, en
heyrði ýmsar sögur um sam-
skipti hans við fólk, sem i búð-
ina kom til að versla. Eftir þvi,
sem sagnir herma, var Nilj-
óniusi Hall i ýmsu likt fariö og
Þuriði drikkinn, sem Þorskfirð-
ingasaga segir að hafi verið
,,mörgu slegin og gert
mannamun mikinn”.
Hall hafði verið ruddi i skapi
og drykkfelldur og lét þá stund-
um hendur skipta við þá, sem
hann taldi litinn bakfisk i.
Umkomulitil vinnukona,
Friða i Lækjarnesi, kom ein-
hverntima i Gömlu búð I
verslunarerindum. Aðaldyr
búðarinnar voru á móti norðri
með einhverju forstofurými, en
pakkhúsdyr sneru á móti vestri
og blöstu beint við aðal-umferð
frá götunni, ef þær stóöu opnar.
Einhverra hluta vegna höföu
pakkhúsdyr staðið opnar, þeg-
ar Friöu bar þarna aö, og þar
sem hún var þarna gjörsamlega
ókunnug, skundaði hún inn um
þessar dyr, án þess að ihuga að
um nokkurt lagabrot væri að
ræða. Hélt Friða göngu sinni svo
áfram i gegnum pakkhúsið og
fram i sölubúðina og kom þar i
opna skjöldu afgreiðslumanns-
ins, Niljóniusar Hall, innan við
búðardisk. Þótti Hall þetta
ferðalag allt mjög grunsamlegt,
og taldi vist, að þarna væri á
ferðinni ótindur þjófur. Tók
hann Friðu þegar fasta, bar
hana þjófnaðarsökum og leiddi
hana fram fyrir hæstarétt
verslunarinnar, Þórhall
Danielsson. Upplýstist þar brátt
að Friða var þarna á ferð i þeim
frómu erindum að kaupa sér
eitthvað smálegt fyrir ullarinn-
leggið sitt, en haföi, vegna
ókunnugleika, farið inn um
fyrstu dyr, sem hún kom að. Út
af þessu varð svo glens og gam-
an og Hall skyldaöur til að af-
greiða Friðu eins og fólk með
óflekkað mannorð.
1 annað skiptið kom þarna fá-
tækur örkumlamaður, nokkuð
orðhvatur, sem óskaði eftir viö-
skiptum. Urðu einhverjar orða-
hnippingar milli mannsins og
búöarþjónsins, sem enduöu með
Björn Guðmundsson, starfs-
maöur i Gömlu búð og slðar for-
stjóri Aburðareinkasölunnar.
þvi, að Hall gerði sig liklegan til
að leggja hendur á manninn.
Þarna var nærstaddur Páll Ara-
son, bóndi á Setbergi, afrenndur
að afli. Skarst hann þegar i leik-
inn og sagði að Hall skyldi taf-
arlaust verða látinn fjúka út úr
búöinni ef hann snerti eitt hár á
höfði mannsins. En þótt Hall
væri svona viðskotaillur við þá,
sem minna máttu sin, var hann
fullur auðmýktar og undirgefni
við þá, sem mikils voru meg-
andi. Mesta auðmýkt mun þó
Hall hafa sýnt ungum glæsileg-
um stúlkum, sem i búðina
komu. Var þá ekki óalgengt, að
hann hyrfi með þeim i búðar-
loftið likt og Kristján búðar-
maður, sem leiddi Gunnu i
búðarloft Möllers kaupmanns i
Pilti og stúlku.
Kjarni Guðmundsson,
Sigurjón Jónsson frá
Þorgeirsstöðum, rithöfundur og
lengi starfsmaður Gömlu búðar.
Þegar selurinn fór á
kreik
En sem betur fór voru ekki
allir fullir af fúliyndi i Gömlu
búð,og stundum gátu menn þar
brugðið á gamansemi og glens.
Einn vinnumaður var I húsi
Þórhalls Danielssonar, sem
nokkuð kom við sögu i Gömlu
búð. Sá hét Sigurjón Þorsteins-
son og var um langt skeiö þjóð-
sagnapersóna Austur-Skaftfell-
inga.
Sigurjón leit með mikilli lotn-
ingu á búðarþjónsstarfið og
þráöi mjög aö komast i snert-
ingu við svo virðulegt starf.
Varð það til þess, að hann var
oft að sniglast inni i búðinni,
þegar tóm gafst til frá öörum
störfum.
Ein af gersemum Gömlu búð-
ar var uppstoppaður selur, eign
Þórhalls Danielssonar. Var
selurinn gerður af slikum hag-
leik, að helst leit út fyrir að
þarna væri lifandi selur liggj-
andi uppi á kletti, en selnum
hafði verið komið fyrir uppi á
borði innanvert við búðardisk-
inn.
Sigurjón var mjög hjátrúar-
fullur og stóð ótti af selnum,
enda mun hann hafa minnst
sögunnar um Fróðárundrin og
selshausinn, sem jafnan teygöi
sig upp úr skreiðarhlaðanum á
Fróðá. Hafði Sigurjón oft borið
fram bænarskrá um að fjar-
lægja skrýmsli þetta úr búð-
inni, en þvi aldrei verið sinnt.
Svo er það einhverju sinni að
Sigurjón er að sniglast innan við
búðarboröið siðla kvölds um það
bil sem starfsfólk er að halda
brott úr vinnu sinni. Veröur
búðarfólk þess þá vart, að lif er
að færast i selinn og hann að
kaupfélagsstjóri.
Jón lvarsson, kaupfélagsstjóri..
smá mjakast til á borðinu, likt
og hann ætli að stinga sér fram
á gólfið i átt til Sigurjóns. Verð-
ur Sigurjón þá ofboöslega
hræddur og biöur nærstadda að
hafa hönd á ófreskju þeirri, sem
að sér sæki, en sjálfur hentist
hann út úr búðinni og foröaði sér
yfir i Kaupmannshús. En ástæð-
an til þess að selurinn sótti að
Sigurjóni þetta kvöld var sú, að
einhverjir afgreiðslumenn i
búðinni höfðu bundið grannan
þráö i selinn og lagt þráöinn sið-
an inn á skrifstofu. Á réttu
augnabliki var svo kippt i spott-
ann frá skrifstofunni og selurinn
látinn þannig sækja að Sigur-
jóni. Margar fleiri brellur gerði
Bjarni Guðmundsson og fleiri af
starfsmönnum Gömlu buöar, en
flestar eru þær nu gleymdar og
heyra aðeins til gamalli tið.
Draugurinn í Gömlu búð
Talið var vist að draugur hefði
aðsetur i Gömlu búð. Fáir munu
Guömundur J. Hoffell, fyrsti
kaupfélagsstjóri Kaupfél. A-
Skaftfellinga.
hafa séð hann,en margir heyrðu
fótatak hans i pakkhúsi og á
vörulofti, eftir að skyggja tók.
Var það álit manna, að draugur
þessi ætti danskan uppruna og
hefði fylgt byggingarefni eða
húsmunum Papósverslunar um
1864 og siðar orðiö efni búöar-
innar samferða til Hafnar 1897
og ilenst þar.
Rithöfundurinn Sigurjón frá
Þorgeirsstöðum, sem um árabil
var starfsmaður i Gömlu búð,
taldi sig hafa oröið þessa dular-
fulla ibúa var, ásamt þvotta-
konu hússins, er þau eitt sinn
voru þar stödd, siðla kvölds.
1 bók Sigurjóns, „Sandur og
sær”, er að þessu vikið i sögunni
„Hver ert þú?” á bls. 65 á þessa
leið:
„A laugardagskvöldið var ég
að bjástra við aö hita þvotta-
vatnið. Og verð þess vis, að ég
er ekki einn i búðinni. Þessi vit-
neskja seytlaði i gegn um mig
án orða og sjónskynjunar. Mér
varð litið upp — horfði fram á
afgreiðsluborðið. Við súluna
þarna i horninu stóð ókunnugur
karlmaður, hallaði sér fram á
borðbrúnina og krosslagði
handlegginna. Hann var þrek-
lega vaxinn, snyrtilega til fara i
dökkgráum jakkafötum. Þetta
var ungur maður, fölleitur,
dökkhærður og vikaskorinn.
Hárið mjúklegt, liðalaust og
greitt aftur á hvirfilinn. Hann
var drengilegur, aðlaðandi per-
sónuleiki, djarfur og hiklaus i
viðliti. Þó var ekki bros i svip
hans eða augnaráði.
Ég horföi beint inn i alvarleg
augu hans. 1 þeim var sterkt
seiðmagn. Þau voru djúp og
blágrá.
Dýpt og blámi augnanna
minnti á dulræna viðáttu hafs-
ins. Og þögnin var tær eins og
kristall.
Athygli min beindist aftur aö
vatninu, sem sauð og vall i föt-
unni. Ég dró niöur i gashvern-
um. Þegar ég leit upp á ný var
sýnin horfin. Hljómur kristals-
ins i þögninni fjaraði út i fjar-
lægðina. En i vitum minum var
sjávarselta og rammur þefur af
þangi —.
Ég lagöi saman gamla talna-
dálka i miðabók. Þvottakona
vann rösklega. Slitnar gólffjalir
mörruðu undan átökum hennar.
Marrið rauf þögnina eins og
sárir kveinstafir. Gamalt
verslunarhús á viðburðarika
sögu og ýmis leyndarmál”.
Hér lýkur tilvitnun.
Nokkrir fleiri en Sigurjón frá
Þorgeirsstöðum urðu hins
dularfulla ibua Gömlu búðar
varir. Einkum stóð mörgum ótti
af umferð um götuna á milli
Gömlu búðar og kaupmanns-
húss i náttmyrkri, og dæmi
munu hafa veriö til þess, að fólk
flúði þaðan undan skuggalegum
vegfaranda, sem stundum
reyndist aðeins vera einn af
mennskum ibúum þorpsins,
sem gaman hafði af að vekja
hjátrúarfullu fólki ótta.
(Frh.)