Þjóðviljinn - 29.11.1977, Page 6

6 SIÐA — ÞJÖÐVILJINN Þriöjudagur 29. nóvember 1977
Forsœtisráðherra viðrar hugmyndir um aukin umsvif hersins:
H er naðarflu g völlur
á Austurlandi?
Langar umræður uröu á Alþingi
i gær er Lúövik Jósepsson kvaddi
sér hljóös utan dagskrár til aö
ræöa ummæli Geirs Hallgrims-
sonar forsætisráöherra um nýjan
hernaöarflugvöll á Austurlandi,
en Geir lét orö falla um slikt á
flokksráösfundi Sjálfstæöis-
flokksins um siöustu helgi.
Flugvöllur í varnanna
þágu.
Lúövik Jósepsson hóf mál sitt
meö þvi að vitna i ræðu Geirs
Hallgrimssonar á áöurgreindum
fundi, en ræöan birtist i Morgun-
blaöinu á sunnudaginn var. Geir
sagði:
„Æskilegast væri, aö viö hætt-
um þó að deila um þessi einföldu
grundvallaratriöi og gætum
heilshugar snúiö okkur að hinu,
sem ávallt á að vera ihugunar- og
umhugsunarefni, hvort gera þurfi
frekari ráöstafanir til varnar i
landinu en nú er. Veröi niðurstaö-
an sú, t.d. eftir slikt mat, að
byggja þurfi nýjan flugvöll, t.d. á
Austurlandi eöa annarsstaöar og
leggja vegi sem tengi flugvellina,
heföi komiö frá bandariskum
hernaðaryfirvöldum. Væri um
það aö ræða aö erlendir hern-
aðaraöilar heföu komið fram meö
slikar hugmyndir þá væri óhjá-
kvæmilegt aö gera Alþingi grein
fyrir málinu. Þá sagöist hann lika
vilja heyra hvort forsætisráð-
herra væri þeirrar skoöunar aö
framkvæmdir af þessu tagi gætu
yfirleitt komið til greina.
Nýr hernaöarflugvöllur
kæmi til greina.
Geir Hallgrimsson forsætisráö-
herra sagði aö þetta mál hefði
ekki veriö til umræðu i, rikis-
stjórninni og enginn tilmæli né
ósk heföi komiö frá Bandarikja-
mönnum um hernaöarflugvöll á
Magnús Kjartaaisofl
verðum viö aö gera okkur grein
fyrir þvi, aö viö veröum að sætta
okkur viö aukin umsvif varnar-
liðsins. Slikur nýr flugvöllur,
reistur i varnanna þágu, kallar á
lið og herbúnað til þess að hann
komi að gagni. Allar aðrar þjóðir
hafa i raun og veru þurft aö fram-
kvæma slikt mat og meta hve
mikil umsvif og höft þær vilja
leggja á daglegt lif sitt á friðar-
timum til þess að vera viöbúnar
árás eöa ófriði eða koma i veg
fyrir ófrið.
Varla að tilefnislausu
Lúðvik benti á aö ummæli Geirs
væru i framhaldi af umræðum
innan Sjálfstæðisflokksins um
það hvort krefja ætti Bandarikja-
menn um sérstakt gjald vegna
aðstööu þeirra hérlendis eða ekki.
Geir heföi opinberlega lýst and-
stööu sinni við slika gjaldtöku, en
ljóst væri eftir skoöanakönnun i
sambandi við prófkjör Sjálf-
stæðisflokksins i Reykjavik, aö
margir innan flokksins væru á
annarri skoöun en Geir, og vildu
taka sérstakt gjald fyrir aöstööu
hersins hér. Sagðist hann skilja
ummæli Geirs á þá lund aö þrátt
fyrir andstööu hans nú viö leigu-
gjald, þá telji hann aðannað geti
orðið upp á teningnum,t.d. bygg-
ing hernaöarflugvallar á Austur'*
landi og tenging flugvallanna
saman meö nýjum vegum.
Lúövik sagði aö i tilefni þessara
ummæla forsætisráðherra væri
nauðsynlegt aö fá nánari skýring-
ar, enda myndi forsætisráðherra
vart tilnefna slikar framkvæmdir
án alls tilefnis né staðsetja þær aö
tilefnislausu. Beindi hann þeirri
fyrirspurn til forsætisráðherra
hvort aö þessi ummæli væri tilkom-
in vegna sérstakra umræöna um
þessi mál eöa hvort aö tilmæli
Kjartan ölaínon
Austurlandi. Flugvöllur á Austur-
landi hefði eingöngu veriö tekinn
sem dæmi, en máliö væri ekki á
dagskrá.
Varðandi það hvort hann teldi
það koma til greina aö heimila
byggingu hernaðarflugvallar á
Austurlandi, þá sagði hann að
æskilegt væri aö á hverjum tima
færi fram mat á þeim varnarbún-
aöi sem nauösynlegt væri aö hafa
hér á landi. Slikt mat gæti leitt til
þess aö herinn færi, aö varnar-
fyrirkomulaginu yrði breytt eða
aö varnarbúnaöurinn yrði auk-
inn.
Lúövik Jósepsson tók aftur til
máls og sagði að svör Geirs segöu
ekki alla söguna. Spurningin væri
hvort aö sú hugmynd sem fram
hefði komið um nýjan hernaðar-
flugvöll væri kominn frá Geir
Hallgrimssyni sjálfum eða verið
til alvarlegrar umræðu. Sllk hug-
mynd gæti varla komiö fram án
þess aö málið hefði veriö rætt af
„ábyrgum” aöilum eða aö for-
sætisráðherra heföi einhverjar
meiningar I málinu.
Sagöi Lúövlk að Alþingi ætti
rétt á að fá upplýsingar um
þetta mál og þá hvort til umræöu
væri á einhverju stigi áætlanir
um flugvallargerö á Austurlandi.
Varaöi hann forsætisráðherra viö
þvi aö leyna sliku fyrir þjóöinni.
Geir Hallgrimsson tók aftur til
máls og sagðist vilja benda á aö
hugmyndir um flugvallargerö
hefði áöur komið fram I blööum
og slikar vangaveltur komiö fram
i ræöum manna t.d. á Austur-
landi.
Reynt að sefa aronssinna
Kjartan ólafssontók næstur til
máls, og vakti athygli á
ummælum Gunnars Thor-
oddsen iðnaöarráðherra
i Visi I gær, en i blaöinu er
haft eftir Gunnari á flokksráös-
fundi Sjálfstæðisflokksins aö ís-
lendingar gætu ekki lagt varan-
lega vegi af eigin rammleik.
Jafnframt lét ráöherra þau orö
falla aö rétt væri að láta varnar-
liðið greiða ýmsir skattgjöld er
það nú væri undanþegiö og aö
rétt væri að varnarliðið sæi um
almannavarnir.
Benti Kjartan á að hugmyndir
Geirs og Gunnars væru settar
fram stuttu eftir að yfirgnæfandi
meirihluti kjósenda Sjálfstæöis-
flokksins i prófkjöri i Reykjavik
hefði lýst yfir stuðningi við hug-
mynd þá að Bandarikjamenn
greiði kostnað við þjóövegagerö.
Með hugmyndum sinum væru
Geir og Gunnar að leita leiða til
að koma málum þannig fyrir aö
þetta fólk gæti verið ánægt meö
niöurstöðurnar.
Ummæli Gunnars Thoroddsen
væru til marks um ab innan Sjálf-
stæöisflokksins væri þung undir-
alda er stefndi að þvi aö ætla
bandariska hernum langtum vlö-
tækari verkefni en hann hefur nú.
Verið væri að gefa alvarlega
undir fótinn meö aö vel komi til
greina aö ætla bandariska hern-
um að kosta þjóövegagerð yfir
þvert Island.
Sjálfstæði í hættu.
Fari svo að erlendur her sem
hér dvelur taki að sér þau verk-
efni sem hver sjálfstæö þjóö hlýt-
ur aö telja sin eigin svo sem vega-
gerö og almannavarnir, þá blasi
viö, að fljótlega hljótum viö aö
veröa svo háð þessu erlenda her-
liði aö erfitt verði aö losna úr
þeim böndum á ný.
bá benti Kjartan á að þegar
sjálfur forsætisráðherra væri
með bollaleggingar um auknar
varnir landsins þá gæti ekki hjá
þvi farið að slíkt bærist banda-
riskum hernaðaryfirvöldum og
jafnframt að hann hefði á Alþingi
nefnt dæmi um ákveðnar fram-
kvæmdir er kæmu til greina. Og
þeir aðilar er hér vilja fastari fót-
festu hersins gætu dregið þá
ályktun að verið væri að gefa
undir fótinn um aukin umsvif
bandariska hersins.
Geir andvígur hugmynd-
um Gunnars.
Geir Halgrimsson sagöist vilja
taka það fram að hann teldi það
ekki ofverk Islendingum aö fram-
kvæma varanlega vegagerb með
eigin fé, né væri þeim þaö ofverk
að standa undir aimannavörnum.
Hins vegar kæmi hverju sinni til
greina breytt ákvæði um tollmeð-
ferð vegna varnarliðsins.
Geir sá fyrsti
Lúðvik Jósepsson sagðist vilja
gera athugasemd vegna ummæla
forsætisráðherra um áður fram-
komnar hugmyndir um flugvalla-
gerð á Austurlandi. Vitaskuld
hefðu farið fram umræður um
varamillilandaflugvöll á Austur-
landi, en Geir Hallgrimsson væri
sá fyrsti sem hefði komið beinlin-
is með þá hugmynd eða viðrað
þann möguleika opinberlega að
gerður yröi hernaðarflugvöllur á
Austurlandi. Sagði hann að for-
sætisráöherra ætti ekki að reyna
að skjóta sér undan ábyrgð á um-
mælum sínum með þvi aö segja
aö fleiri hefðu verið aö tala um
flugvöll á Austurlandi: flugvöll er
ætti ekki neitt skylt viö hernaðar-
mannvirki.
Þá sagðist Lúðvik fagna þeim
ummælum Geirs aö hann væri á
annarri skoðun en Gunnar Thor-
oddsen varðandi vegagerð og
rekstur almannavarna.
Geir Hallgrimsson sagði að i
umræðum um flugvallargerð á
Gelr Hallgrlmsson
Ólafur Jóhannesson
Austurlandi hefði verið rætt um
flugvallagerð á vegum hersins og
benti i þvi sambandi á hugmyndir
sem Sigurður Líndal hefði sett
fram 1974.
Geir sagbi að sitt dæmi um
flugvöll á Austurlandi á flokks-
ráðsfundinum hefði verið ætlað til
að benda fólki á að til þess að
Bandarikin myndu borga þar
kostnað við alþjóðaflugvöll þá
yrði slikur flugvöllur að hafa
varnargildi. Hér væri aðvörun frá
hans hendi að menn gætu ekki
fengið slikan alþjóðaflugvöll að
kostnaðarlausu nema böggull
fylgdi skammrifi.
ólafur á móti aronsku.
Ólafur Jóhannessonsem gegnir
störfum utanrikisráðherra i for-
föllum hans sagðist vilja stað-
festa það sem forsætisráðherra
hefði sagt að engin tilmæli hefðu
komið frá Bandarikjunum eða
NATO um hernaðarflugvöli á
Austurlandi eða annars staðar.
Engar umræður hefðu farið fram
um þetta i rikisstjórninni. Vita-
skuld væri aldrei hægt að segja
hvaða furöuhugmyndir gætu
fæðst i heilum manna en honum
væri ekki kunnugt um að þessar
hugmyndir hefðu verið ræddar
meðal ábyrgra manna.
í viðræðum Einars Ágústssonar
við utanrikis- og hermálaráðu- j
neyti Bandarikjanna fyrir nokkru |
'hefði verið rætt um viöauka-
samning við Bandarikin er fæli
frekar i sér takmörkun á starf-
semi hersins, t.d. varðandi búsetu
hermanna. Þá heföi einnig verið
rætt um samráö milli Banda-
rikjamanna og tslendinga varð-
andi almannavarnir og land-
helgisgæslu.
Varðandi það hvort herinn ætti
að greiða fyrir landafnot, þá
sagði Ólafur að slikt kæmi ekki til
greina. Væri hann andvigur þvi
að Islendingar gerðu sér dvöl
hersins að féþúfu.
Herinn féþúfa frá upphafi.
Magnús Kjartansson benti á að
frá þvi að herinn kom i landið
heföi verið unnið rösklega að þvi
aö gera hernámið að féþúfu.
Stofnuð hefðu verið islensk verk-
takafélög til að hagnast á erlendri
hersetu og fyrsti framkvæmda-
stjóri Sameinaðra aðalverktaka
hefði einmitt verið núverandi for-
sætisráðherra, Geir Hallgrims-
son. Þá hefði Framsóknarflokk-
urinn notað fé samvinnuhreyfing-
arinnar til að stofna verktakafé-
lagið Reginn h.f. og hagnastá er-
lendri hersetu. Fyrstu árin sem
herinn var hér hefði yfir fjórð-
ungur gjaldeyristekna landsins
komið frá hernum.
I tið fyrrverandi rikisstjórnar
hefði verið ákveðið að herinn
færi, en þá gerðist það að Fram-
sóknarmenn sem höfðu hagnað af
veru hersins beittu sér gegn slik-
um áætlunum. Þessir fjármála-
þræðir valdi þvi að vissir fjár-
mála- og áhrifamenn vilja hafa
herinn. Það sé þvi hræsni hjá for-
sætisráðherra að ekki geti verið
um að ræða gjaldtöku af sið-
feröislegum ástæðum, og svip-
aðrar hræsni hafi gætt i orðum
dómsmálaráðherra.
Þingmenn Alþýðubanda-
lagsins útilokaðir.
Jónas Árnason sagðist vilja
taka fram vegna ummæla um
hugmyndir Sigurðar Lindal að
ekki hefði vakað fyrir Sigurði að
auka umsvif hersins, heldur
bægja frá hættu sem þéttbýlinu
sunnanlands gæti stafað af hern-
um. Þvi hefði Sigurður iagt til að
herstöðin yrði flutt á Melrakka-
sléttu.
Vegna ummæla Geirs þess efn-
is að nauðsynlegt væri að sjálf-
stætt mat færi fram á öryggis-
málum landsins, þá sagðist Jón-
as vilja benda á að hætt væri við
aö forsætisráðherra myndi ekki
vilja leyfa öllum að eiga aðild að
slikri könnun. Minnti Jónas á að
1971 hefði Geir Hallgrimsson flutt
þingsályktunartillögu ásamt 9
öörum Sjálfstæðismönnum þess
efnis að þingmenn Alþýðubanda-
lagsins yrðu útilokaðir frá við-
ræöum um endurskoðun varnar-
samningsins. Hér hefði verið um
að ræða eina ólýðræðisiegustu til-
lögu sem sést hefði á Alþingi og
hefði hún verið felld i utanrikis-
nefnd með þeim ummælum að
hún fæli i sér beina árás á lýð-
ræöislega stjórnarhætti.
Eitthvað að gerast bak við
tjöldin.
Sagði Jónas að hann væri ekki i
vafa um að eitthvað væri nú að
gerast bak við tjöldin, eitthvað
svipað þvi og komið hefði fram i
ummælum forsætisráðherra. Og
með tilliti til fyrri reynslu þá
kæmi sér ekki á óvart að nú birt-
ist enn einn herforinginn eða þá
sjálfur Luns til að segja að nú
gengi þetta ekki lengur og brýn
nauðsyn væri á hernaðaraðstöðu
á Austurlandi til að tryggja ör-
yggi hins vestræna heims.
Þá benti Jónas á að Ólafur
Jóhannesson hefði kallað hið svo-
kallað varnarlið „viövörunar-
sveitir”. Slikt orðalag væri breyt-
ing og vildi hann þvi spyrja Ólaf
hvort þessar sveitir væru okkur
ekki til neins varnar og ef þær
væru til viðvörunar þá i hverra
þágu.
Geir Hallgrimsson tók siðastur
til máls og sagði vegna ummæla
Jónasaraö tillaga hans 1971 hefði
gengiö út frá þvi að Alþýðubanda-
lagið kærði sig ekki um aðild að
endurskoöun, þar eð flokkurinn
stefndi að brottför hersins en
ekki að endurskoðun samningsins
við Bandarikjamenn!