Þjóðviljinn - 11.12.1977, Blaðsíða 2

2 SÍÐA —ÞJ6ÐVILJINN Sunnudagur 11. desember 1977
Róbert Elíasson á skjánum
Róbert EHasson: öll hin faglegu og tæknilegu skilyröi eru fyrir hendi.
Svosem alþjóð mun
kunnugt var sýnt nýtt ís-
lenskt sjónvarpsleikrit á
skjánum okkar 3. des. s.l.
//Róbert Elíasson kemur
heim frá útlöndum" hét
það, samið af Davið Odds-
syni, leikstýrt af Hauki
Gunnarssyni, kvikmyndað
af Haraldi Friðrikssyni og
,,upptöku stjórnaði Andrés
Indriðason". Með stærstu
hlutverkin fóru þau Pétur
Einarsson, Anna Kristín
Arngrimsdóttir, Þorsteinn
Gunnarsson, Baldvin Hall-
dórsson, Sigurður Karls-
son, Björg Jónsdóttir og
f leiri.
Þegar ég nú sest niöur til aö
skrifa um þetta leikrit reynist
einn erfiðleiki öðrum stærri: að
muna, um hvað fjallaði þetta leik-
rit? Framhjáhald, já alveg rétt.
Framhjáhald hefur frá örófi alda
þótt afar gott efni i gamanleiki,
og svosem ekkert við þvi að
segja. Hér er lika á ferðinni
gamanleikur, nokkuð snoturlega
gerður, ef ég man rétt. Best man
ég eftir forkostulegum andlits-
viprum Baldvins Halldórssonar i
hlutverki næturvarðar á hóteli.
Hinir leikararnir stóðu sig líka
með ágætum. Tæknilega séð er
myndin snurðulaus, held ég. Útaf
fyrir sig er það fagnaðarefni: nú
vitum við (og vissum það reyndar
áður) að tæknilegir möguleikar
eru fyrir hendi, sjónvarpið ræður
yfir kunnáttumönnum á öllum
stigum framleiðslunnar og leik-
ararnir eru orðnir hagvanir i upp-
tökusal. Nú vantar ekkert nema
innihaldið.
Einn ágætur kunningi minn
benti mér á tvo möguleika i sam-
bandi við túlkun á boðskap þessa
nýja leikrits. Hinn fyrr er vel-
viljaður og marxleninskur og
segirsvo: „Róbert Eliasson kem-
ur heim frá útlöndum” er hin hat-
rammasta ádeila á islenska
borgarastétt. Spilling og siðferði-
leg eymd stéttarinnar kemur
hvað sterkast fram i þvi, að full-
trúi hennar þorir ekki að láta
verða af þvi að ljóstra upp um
framhjáhald konu sinnar þegar
hann kemst að raun um það, að
það er yfirmaður hans sem hefur
kokkálað hann. Samkvæmt þessu
er Davfð Oddsson borgarfulltrúi
hinn slóttugasti borgarskæruliði á
laun og ætlar sér náttúrlega aö
eyðileggja kerfið innan frá.
Annar möguleiki, samislenskur
og illkvittnislegur, er sá, að hér sé
um auglýsingamynd fyrir dag-
blaðið Visi að ræða, sem hefur
verið færð i búning alllangs
gamanleiks til að sjálf auglýsing-
in verði ekki eins áberandi. En
eins og allir vita er sú auglýsing
sniðugust sem þykist ekki vera
auglýsing. Áhorfendur muna, að
á einum stað er Róbert langa
lengi að reyna að komast að þvi
hvað stendur i Visi og fær að lok-
um blaðið i hendur. Þetta atriði
þjónar engum tilgangi öörum en
þeim, að þetta er kannski eina
ánægjustundin sem Róbert karl-
inn hinn kokkálaði eignast i leikn-
um. Dagblaðið Visir og lukkan
eru hvort öðru nálæg. Kannski
eigum við von á þvf að Dagblaðið
fái aðra kómediu i sjónvarpi með
hliðstæðum tilvisunum svo að
hlutleysiskröfum verði fullnægt?
Ég get Imyndað mér ótal mögu-
leika á túlkun ieikritsins, i viðbót
við þessa tvo. Eiginlega má
teygja það á alla vegu. Mér
fannst þetta betri afþreying en
„Undir sama þaki” — flatneskjan
var ekki eins flöt og lágkúran ekki
eins lág.
Það hefur komið fram i fréttum
að þessi afurð íslenska sjónvarps-
ins verði sýnd á hinum Norður-
löndunum á næstunni. Áhorfend-
ur þar ættu nú að vera farnir að
kannast við innréttingar og hús-
búnað i islenskum einbýlishúsum,
og varla getur „siðleysi íslensku
borgarastéttarinnar” verið þeim
nein ný bóla. Hvernig væri nú að
fara að spreyta sig á öðrum við-
fangsefnum? Hvernig væri t.d. að
sýna öðruhverju venjulegt fólk,
fólk sem vinnur með höndunum
og hugsar með heilanum og býr
ekki i snobbhverfunum? Kannski
slæddist þá með einhver hugsun,
eitthvert innihald?
I dag, sunnudag, eru
síðustu forvöð að sjá
sovésku myndina „Ham-
let" í kvikmyndaklúbbi
framhaldsskólanna Fjala-
kettinum. Þessi frábæra
mynd er frá árinu 1964.
Leikstjóri er Grigori Kosintsef,
sá hinn sami og gerði Lé konung,
sem Fjalakötturinn sýndi fyrir
stuttu. Tónlistin i Hamlet er
samin af Dmitri Sjostakovits,
sérstaklega fyrir þessa mynd.
Aðalhlutverkið leikur Innokenti
Smoktúnofski og hlaut hann
heimsfrægð fyrir þessa túlkun á
Hamlet. Smoktúnofski er með af-
brigðum fjölhæfur leikari og má
segja að hann spanni yfir allt
sviðið,allt frá léttasta farsa yfir i
.dýpsta harmleik. Af öðrum fræg-
um hlutverkum hans má nefna
Vanja frænda og Tsjækofski i
samnefndum kvikmyndum.
Anastasia Vertinskaja leikur
Ófeliu. Hún kom hingað til lands
fyrir nokkrum árum ef ég man
rétt, I tilefni af sovéskri kvik-
myndaviku. Vertinskaja er vin-
sæl leikkona i heimalandi sinu og
hefur leikið i ótal kvikmyndum.
Kosintsef var einn af frum-
kvöðlum sovéskrar kvikmynda-
listar, aöeins nokkrum árúm
yngri en Eisenstein. Fyrstu kvik-
mynd sína gerði hann árið 1925,
en þá siðustu (Lé konung) 46 ár-
um síðar eða 1971. Sfðustu ár ævi
sinnar var hann löngum niður-
sokkinn i Shakespeare og
árangurinn af þvf grúski sjáum
við i tveimur sérlega athyglis-
verðum kvikmyndum einsog áöur
getur.
myndir eins og „El” og „King
Kong”. Áhersla er ekki lögð á að
sýna persónurnar frá ýmsum
hliðum, heldur að sýna sveiflur
milli sterkustu tilfinninga og of-
stopafyllstu aðgerða. Welles
reynir að ýta áhorfandanum inn i
heim martraðar.
Myndavélin er oftast kyrr.
Persónurnar eru hinsvegar á
stöðugri hreyfingu og sjálf orðin
eru litt undirstrikuð af myndatök-
unni... Welles sýnir Macbeth
sjálfan sem mann er eyðingaröfl-
in hafa náð taki á frá byrjun
myndarinnar. Nornirnar spinna
honum örlagavef og hann gerir
enga tilraun til að brjótast undan
þeim.”
Þeir Kosintsef og Welles túlka
Shakespeare hvor á sinn hátt.
Kosintsef leggur áherslu á sögu-
legan bakgrunn verkanna, túlkun
hans byggist á sögulegri efnis-
hyggju. Persónurnar eru settar I
rökrétt samhengi við umhverfi
sitt og samtima. Þetta þýðir þó
ekki að þær fjarlægist okkur og
verði að safngripum. Skilningur
Kosintsefs á sögunni og lögmál-
um hennar er ekki skematfskur
heldur djúpur og mannlegur.
Orson Welles beitir öðrum að-
feröum sem eiga meira skylt við
sálfræöi en sagnfræöi. Gallinn við
mynd hans um Macbeth er sá aö
hún byggist á stjörnuleik hans
sjálfs. Það er ekki einsdæmi I
kvikmyndasögunni aö svo fari
þegar leikstjórinn leikur sjálfur
aðalhlutverkið. Þá er stundum
einsog hinar persónurnar
gleymist, hverfi I skuggann. En
þrátt fyrir þennan galla er mynd-
in talin sigild, enda Orson Welles
einn af snillingum samtiðarinnar.
túlkun sinni. Hann hefur gert
ýmsar tilraunir, t.d. sviðsetti hann
Macbeth I Harlem með svertingja
I öllum hlutverkum, gerði
nornirnar að woodoo-læknum og
lét leikinn gerast á Haiti. 1 annað
sinn setti hann Júllus Cesar i nú-
timabúning kem hliðstæðu
fasismans.
Þróunin hefur orðið sú að
Welles hefur orðið textanum æ
trúrriog lagt meira upp úr túlkun
persónanna. Hann reynir að sýna
áhorfendum inn f innri heim per-
sónanna. Þetta gerir hann i kvik-
myndinni um Macbeth. Hann
sýnir aðalpersónuna Macbeth
sem mann firrtan hinum ytri
heimi, lausan frá reglum sam-
félagsins. Verkið er langt frá öllu
raunsæi, áhorfandinn er staddur i
leikhúsi undirmeðvitundarinnar.
Macbeth-útgáfa Welles minnir
stundum á gamlar hryllings-
Orson Welles I Macbeth
En fleiri hafa kvikmyndað verk
Shakespeares.og i næstu viku er
Macbeth á dagskrá Fjala-
kattarins I útgáfu Orson Welles.
Welles gerði þessa mynd árið 1948
og lék sjálfur titilhlutverkið. í
sýningarskrá Fjalakattarins
segir m.a.um þessa siðustu mynd
sem á dagskrá er á þessu ári:
„Welles hefur ævinlega farið
sinar eigin leiðir f Shakespeare-
Shakespeare í Fjalakettínum