Þjóðviljinn - 22.01.1978, Blaðsíða 24

DJODVIUINN
Sunnudagur 22. janúar 1978
A&alsimi Þjó&viljans er 81333 kl. 9-20 mánudaga til föstu-
daga, kl. 9-12 á laugardögum og surinudögum.
Utan þessa tlma er hægt aö ná I blaöamenn og aöra starfs-
menn blaösins I þessum simum: Éitstjórn 81382, 81527,
81257 og 81285, útbreiösla 81482 og Blaöaprent 81348.
L 81333
Einnig skal bent á heima-
slma starfsmanna undir
nafni Þjóöviljans I sima--
skrá.
Hugsjónamaðurinn
og rithöfundurinn
HANS
KIRK
Fiskimennirnir eru dýr-
asti myndaflokkur, sem
danska sjónvarpið hefur
framleitt. Kvikmyndatak-
an tók næstum þrjú ár,
u.þ.b. jafn langan tíma og
Hans Kirk var að skrifa
söguna.
Vorið 1925 ferðaðist ungur
blaðamaður, Hans Kirk, frá
Kaupmannahöfn til Norður-Jót-
lands til að heimsækja föðurbróð-
ur sinn Niels Kirk, sem bjó i litlu
fiskiþorpi, Gjol, við Limafjörð, 20
km fyrir vestan Álaborg. Þarna
eyddi hann sumrinu og þegar
hann kom heim, hafði hann fengið
efnið i bókina, sem átti eftir að
gera hannfrægan : Fiskimennina.
Nákvæmlega fimmtiu árum
siðar, i mai 1975, fór leikstjórinn
Jens Ravn ásamt 55 leikurum og
27 starfsmönnum sjónvarpsins
sömu leið til að gera sjónvarps-
leikrit i sex þáttum eftir sögunni.
Niels og Marie Kirk fluttu frá
Harboore til Gjol árið 1922. Niels
átti 21 systkini. Elsti bróðir hans
var hið eina þeirra sem sett var
til mennta og hann varð læknir i
Hadsund. Hann var faðir rithöf-
undarins Hans Kirks.
Hans Kirk fæddist 1898 og i
æsku dvaldist hann oft i sumar-
leyfi sinu hjá fjölskyldunni i Har-
boore, og þess vegna þekkti hann
innviði þessa litla samfélags, er
hann hélt til Gjol árið 1925 til að
safna efni i bókina um fiskimenn-
ina. En margir fiskimenn höfðu
einmitt flutt frá Harboore til
Limafjarðar á fyrstu tveim ára-
tugum aldarinnar. Sjálfur var
Kirk ekki trúaður, og þvi siður
heimatrúboðssinni, en hann hafði
mikla samúð með þessu fólki og
skilning á lifsháttum þess. Kirk
var kommúnisti og hann dreymdi
um lif i algerri samheldni. Meðal
fiskimannanna fann hann slikt
samfélag.
Þegar bókin kom út 1928 fékk
hún ekki sérlega góðar viðtökur.
Þýtt og endursagt
Hans Kírk áriö 1928, þegar
Fiskimcnnirnir kom út.
En hún var lesin upp til agna i
Gjol. Þetta var nefnilega eins-
konar lykilróman. Allir vissu
hver var hver i bókinni þrátt fyrir
breytt nöfn, og hinir dramatisku
atburðir höfðu einnig átt sér stað.
Samt var mikill hluti sögunnar
skáldaður eða atburðum vikið
viö. Fiskimennirnir i Gjol, sem
voru orðheldnir menn, áttu erfitt
með að skilja, hvernig Hans Kirk
gat látið þá segja eitthvað i sög-
unni, sem aldrei hafði þeim vitan-
lega farið þeim um varir og þvi
siður komið þeim i hug.ð En
eins og Hans Kirk útskýröi seinna
fyrir Marie, konu Nielsar föður-
bróður sins, en hún er fyrirmynd
hinnar eirðarlausu Teu Ron i bók-
inni:
— Þér finnst ég kannski hafa
sýnt þér óréttlæti, en það átti nú
að verða úr þessu bók.
„Fiskimennirnir” öfluðu Hans
Kirk mestrar frægðar i lifinu, en
hann var iðinn við skriftir allt sitt
lif. Hann dó árið 1962. Vinir hans
sögðu, að með honum væri geng-
inn vingjarnlegasti og hugsjóna-
rikasti maður i Danmörku.
— eös
TABITA:
Dálítill
uppreisnar-
maður
Tabita kemst kannski næst
þvi að vera hetja i Fiskimönn-
unum. Anne Wedege lék Tabitu.
— Tabita er sú persóna i sög-
unni, sem visar fram á veginn.
Hún fær vinnu i bænum og
hneykslar fiskimennina heima
með nýju fötunum sinum, og
með þvi að trúlofa sig og verða
siðan ólétt. Strax i fyrsta skipti
sem ég las bókina, fannst mér,
að Tabita væri lik mér — svona
dálitill uppreisnarmaður. Og
það eru vist flestir á vissum
aldri. En þegar timar koma
byrjar maður aö leita sér að fót-
festu i tilverunni.
Anne Wedege er uppalin i
Kaupmannahöfn. Hún vill helst
starfa i þjóðfélagsgagnrýnu
leikhúsi.
— Það er nú varla hægt að
segja að Fiskimennirnir séu
þannig veyk, en það er a.m.k.
mjög nærfærið i lýsingum sin-
um á umhverfi og örlögum. Það
var mjög gaman að segja þaö,
sem Hans Krik skrifaði.
— Ég er sósialisti. Það hljóm-
ar kannski einsog ég sé frelsuð,
en ég vil helst gera eitthvað,
sem er á einhvern hátt tengt
lifsskoðun minni. En ég er ekki
viss um hvernig ég á að fara að
þvi. Ég samdi leikrit, sem var
sýnt i „Húsinu” i Kaupmanna-
höfn, og gagnrýnendurnir löðr-
unguðu mig fyrir vikið. Að
mörgu leyti var leikritið ekki
nógu gott, það sé ég vel nú, en að
öðru leyti var það lika pólitiskt,
og það geta þeir ekki þolaö. Mig
langar gjarna til að skrifa
meira, en það tekur sinn tima að
öðlast aftur sjálfstraust eftir
slika útreið.
KATRÍN:
Mikil
upplifiin
Hanne Jyfrna er 28 ára og hún
lék hiutvcrk Katrinar, gengil-
beinu á hótelinu.
— Það var stórkostleg upplif-
un fyrir mig að vera með i
Fiskimönnunum. Að kynnast
þessu heimatrúboðsandrúms-
lofti, sem enn er til, og að vera i
snertingu.við hafið og finna hve
mikil áhrif það hefur á mann, er
alveg einstakt. Á hverjum
morgni, áður en kvikmyndun
hófst, fór ég i göngutúr á strönd-
inni — og þá var ég vel undirbú-
in fyrir vinnuna.
Nýlega lauk sýningum á sjónvarpsþáttum,
sem danska sjónvarpið gerði eftir sögu Hans
Kirks, „Fiskimennirnir”. I kveðjuskyni við
þessa ágætu þætti bregðum við upp myndum af
nokkrum þeirra leikara, sem þar komu við
sögu, og segjum i stuttu máli frá Hans Kirk.
ADOLFÍNA:
Örlög
hennar
táknrœn
jyrir
kágunina
Ulla Koppel lék hið litla en
mikilvæga hlutverk Adolfinu.
Ulla er 29 ára gömul.
Hún heldur þvi fram að hún
hafi neytt Jens Ravn leik-
stjóra til að láta sig hafa hlut-
verkið. Þegar hún komst að
þvi, hvað til stóð, flýtti hún sér
að lesa bókina og ákvað að hún
yrði að leika Adólfinu.
— Ég lappaði svolitið upp á
hana, svo að hún væri ekki
bara óhamingjusöm og við-
; TEN:
Fátæktin
\ var grund-
\ völlur
I
trúarinnar
Avi Sagild lék Teu, konu fá-
tækasta fiskimannsins. Hún er
44 ára, fædd og uppalin i
Bandarikjunum og kom fyrst
til Danmerkur þegar hún var
fullorðin þvi að hún giftist
Dana sem hún skildi reyndar
fljótlega við. Þau áttu son, og
henni fannst aðstæðurnar
betrifyrir börni Danmörkuen
i Bandarikjunum og þess
vegna var hún uni kyrrt.
— Ég er hreykin af þvi að
Ihafa fengið þetta hlutverk.
Þegar ég fékk hlutverkið, var
ég mjög önnum kafin, svo að
ég vissi i rauninni ekki fyrst
hvað hér var um að ræða. En
svo fannst mér mikil ábyrgð
hvila á herðum mér. Ég hafði
ekki lesið bókina áður, en ég
komst fljótt að þvi, að þetta er
stórkostleg skáldsaga með
ótrúlega raunsæjum lýsingum
á félagslegum aðstæðum
fólksins.
Avi hefur ekki fengið mörg
tækifæri i leiklistinni, þó að
hún hafi verið þekkt sem
framúrskarandi leikari eftir
að hún útskrifaðist frá Leik-
listarskóla Konunglega leik-
hússins. Sjálf telur hún það að
kvæm. Ég bætti við dálitlum
mótþróa hjá henni, — það
hljóta aö vera einhverjar
töggur i henni, úr þvi að hún
heldur þetta út.
Mér finnst mest spennandi
að lýsa persónu, sem er mjög
kúguð. Sjálf er ég ekki heittrú-
uð á nokkurn hátt, en samt
fann ég mig i þessari persónu.
örlög hennar eru táknræn
fyrir undirokandi lifsmáta, og
það er alltaf þess virði að
segja frá þvi.
kenna framburði sinum. Og i
lika ef til vill þvi, að hún hefur ;
lengi verið kennd við pólitiskt [
leikhús. Avi er kommúnisti.og [
eitt sinn árið 1969 kaus hún t
fremur að leika i leikriti i Fiol- I
teatret um þýsku byltinguna, I
i stað þess að leika i Pétri a
Gaut i Alaborgarleikhúsi. Hún ;
hefði gjarna viljað leika i báö- ii
um leikritunum, en nú bar j
hvorttveggja upp á sama
tima, og þar sem þetta gerðist
þegar æskan var áhugasöm 5
um að koma á framfæri vekj- |
andi þjóðfélagsgagnrýni, þá
fannst henni að meira máli
skipti að vera með i einhverju,
sem fjallaði um eitthvað ann-
að en veniulegt leikrit.
— Mér þótti vænt um hlut-
verk mitt sem Teu, og mér
lærðist að skilja, hvers vegna
hún breytir eins og raun ber
vitni um. Fátækt hennar og
hinna i hópnum var grundvöll-
ur trúar þeirra. 1 stað þess að
segja: „Við erum fátæk, við
viljum að okkur liði eins vel og
ykkur — lika andlega,” segja
þau: „Þið eigið að vera jafn
fátæk og við.” Allt rikidæmi [
var synd — á þann hátt voru |;j
þau byltingarsinnuð......