Þjóðviljinn - 11.02.1978, Side 9

Laugardagur 11. febrdar 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Umsjón:
Dagný Kristjánsdóttir
Elisabet Gunnarsdóttir
Helga ólafsdóttir
Helga Sigurjónsdóttir
Silja Aðalsteinsdóttir
Alþjódlegur baráttudagur kvenna
barátta verkakvenna væri óað-
skiljanleg frá frelsisbaráttu ör-
eiganna. Hún skar á öll tengsl
milli kvenna af borgarastétt eða
„feminista” og kvenna af
verkalýðsstétt og lagði mikla á-
herslu á að stéttabaráttan væri i
fullu gildi á milli þessara
kvenna. Á þessum grunvelli
skipulagði hún kvennahreyfingu
flokksins þ.e. virkjun verka-
kvenna til baráttu fyrir sósial-
isma við hlið verkamanna.
Um leið gerði hún sér grein
fyrir þviað verkakonurnar yrðu
að byggja upp hjá sér nýja vit-
und ef þær ættu að taka þátt i
baráttunni sem jafningjar
verkamanna. Hún sá sömuleiðis
að aukin launavinna kvenna
hefði þýðingu i þessari vitund-
arvakningu kvennanna sjálfra
— vitundarvakningu sem byrj-
aði þannig strax i hinu kapital-
iska þjóðfél. Engels virtist aft-
ur á móti hafa reiknað með að
frelsi kvenna kæmi eins og af
sjálfu sér eftir byltinguna.
Klara Zetkin sá að málið var
ekki svo einfalt og hún lifði nógu
lengi til að sjá hve flókið það var
i raun. Hún var mikill aðdáandi
Sovétrikjanna, fyrsta rikis
verkalýðsins, og hún fékk að sjá
hvilik ljón voru i veginum fyrir
þvi að frelsi og jafnrétti kvenna
væri i raun leitt til sigurs i þvi
landi. Sósialisminn verður
þannig að vera kenning sem fel-
ur f sér vitundar vakningu bæði
verkamanna og verkakvenna.
Klara Zetkin sagði: „bið
segið ef til vill: „Við erum af-
sprengi umhverfis okkar; við
getum ekki komist yfir þær efn-
islegu og hugmyndafræðilegu
hindranir sem meina okkur að
vinna rétt og af skilningi að upp-
eldi barna okkar. Þær hindranir
koma sömuleiðis i veg fyrir að
við getum unnið af hörku að
sjálfsuppeldi okkar.” Ég vara
ykkur við þvi að hugsa si svona
Þetta er ekki söguleg efnis-
hyggja, félagar, þetta er fyrir-
litlegur „fatalismi” (þ.e. upp-
gjöf fyrir rikj. ástandi). Hver
hefur sagt ykkur hvaða hindr-
anir það eru sem þið getið ekki
yfirunnið? Maður sér hvað hægt
er og hvað ekki eftir að það hef-’
ur verið reynt til þrautar — en
fyrr ekki. Þeir sem aðhyllast
„fatalisma” lita fullkomlega
fram hjá þvi, að viljinn hefur
lika sitt að segja um það hvern-
ig umhverfið verður að lokum.
„Fatalismi” af þessu tagi er
eins og sæng sem hinir hug-
lausu lötu og óhreinskilnu
skríða undir til að geta sofið i
friði.” (Klara Zetkin um upp-
eldismál)
Klara Zetkin var ekki mjög
mikill kenningasmiður. þ.e. eftir
hana liggur enginn haugur af
bókum, en hún var mikil bar-
áttukona,og sögulegt gildi henn-
ar er ótvirætt i baráttunni. Sum-
ar hugmyndir hennar um sósi-
alisma og kvennabaráttu orka
tvimælis núna — næstum hálfri
öld eftir dauða hennar — en
margt af þvi sem hún sagði er
ennþá i fullu gildi.
Klara Zetkin
Klara Zetkin fæddist árið 1857
i Saxlandi i Þýskalandi. Hún
hlaut menntun i fyrsta kennara-
skólanum fyrir konur sem
stofnaður var i Þýskalandi en
hann var i Leipzig. 1 Leipzig
komst Klara i samband við hina
ungu þýsku verkamannahreyf-
ingu en leiðtogar hennar voru
August Bebel og Wilhelm Lieb-
kneeht.
A árunum 1878—1890 voru i
gildi svokölluð „sósialista-lög” i
Þýskalandi. Sósialdemókrata-
flokkurinn var ekki beinlinis
bannaður — en öll skipulögð
samtök sem kenndu sig við sósi-
alisma voru bönnuð. Fundir
sósialista voru bannaðir, prent-
frelsi tekið af þeim og bannað
var skv. lögum þessum að leigja
húsnæði undir sósialisk manna-
mót. Rikisvaldið hafði svo eftir-
lit með verkalýðsfélögunum til
að gæta þess að lögunum væri
framfylgt.
Þessi ár þ.e. 1878—91 hélt
Klara Zetkin sig i Austurriki,
Sviss og Paris. Arið 1889 var
annað Alþjóðasambandið stofn-
hún var sannfærð um það að
verkakonur næðu aldrei jafn-
rétti eða frelsi innan kapltalisks
þjóðfélags. „Það verður aldrei
um jafnrétti að ræða fyrir konur
án sósialisma” sagði hún eins
og Engels og Bebel höfðu raun-
ar sagt i sinum fræðum — en
Klara rökstuddi þetta ákveðnar
og betur en áður hafði verið
gert. Og hún gekk feti framar.
„Það verður heldur enginn sósi-
alismi án kvenna” sagði Klara
og benti á hinn gifurlega fjölda
verkakvenna sem fór stöðugt
vaxandi samtimis aukinni iðn-
væðingu Þýskalands. Hún
hamraði á mikilvægi kvenn-
anna i baráttunni og brýndi það
stöðugt fyrir flokksforystunni
að vanmeta þær ekki. Klara
Zetkin felldi þannig saman
kvenfrelsiskenningar Bebels og
kenningar sósialista i þvi, að
8. mars var gerður að
alþjóðlegum baráttudegi
á ráðstefnu sem haldin
var af róttækum konum
árið 1910. Hér á islandi
hefur MFIK haldið upp á
þennan dag lengst af og í
fyrra voru rauðsokkar
með í ráðum.
A ársfjórðungsfundi rauð-
sokka i desember sl. var siðan
ákveðið að gera 8. mars að bar-
áttudegi sem um munaði og
verkalýðsmálahópur hreyfing-
arinnar tók að sér undirbúning
hans. Verkalýðsmálahópur kom
svo saman strax eftir jól og hef-
ur nú unnið að undirbúningi 8.
mars i rúman mánuð. MFIK og
Kvenfélag sósialista munu hafa
samvinnu við rauðsokka.
Um daginn voru svo stofnuð
önnur samtök sem vilja lika
halda 8. mars i heiðri. Boðað
var til fundar samtakanna með
dreifibréfi sem undirritað var
„frumkvæðisnefnd”. Auðvitað
erum við rauðsokkar fjarska
hressir með það að sem flestir
taki þátt i að gera þennan dag
að myndarlegum baráttudegi.
Hitt er svo annað mál að við
gátum ekki annað en skellt upp-
úr þegar við fengum dreifibréf
„frumkvæðisnefndarinnar” i
hendur. Þar segist nefndin
hreint ekki geta hugsað sér að
vinna með rauðsokkum. Rauð-
sokkahreyfingin sé alveg rosa-
lega borgaraleg sem sést best á
þvi að hún — „ræðst gegn karl-
mönnum, barneignum
(þeirra?) og fjölskyldunni” —
eins og segir i dreifibréfinu.
Finnst ykkur ekki margt skritið
i kýrhausunum?! En brandarar
„frumkvæðisnefndar” áttu nú
ekki að vera efni þessarar siðu.
Eins og áður sagði var það ár-
ið 1910 sem ákveðið var að 8.
mars yrði alþjóðlegur baráttu-
dagur kvenna. Það var sósial-
istinn og baráttukonan Klara
Zetkin sem átti frumkvæðið að
þessu og nafn hennar er tengt
þessum degi órjúfanlegum
böndum.
að i Paris. Þar hélt Klara sina
fyrstu opinberu ræðu og sama
ár gaf hún út bókina „Verka-
konur nútimans”.
Þegar „sósialistalögunum”
var aflétt árið 1891 sneri Klara-
Zetkin aftur heim til Þýska-
lands. Hún varð formaður
kvennahreyfingar þýska sósial-
demókrataflokksins og ritstjóri
málgagns þeirrar hreyfingar, en
blaðið hét Die Gleichheit. Árið
1907 var haldin alþjóðleg ráð-
stefna sósialiskra kvenna i
stuttgart og þar var Klara Zet-
kin kosin ritari alþjóðlegra
samtaka sósialiskra kvenna og
blað hennar Dei Gleichheitvarð
málgagn samtakanna. Á þess-
um tima má segja að flestir
þræðir hafi legið i höndum
Klöru og að hún hafi verið á-
hrifamesta sósialiska konan i
Evrópu.
Þegar frá leið...
Klara Zetkin var mjög virk i
flokkspólitik sósialdemókrata.
Hún var marxisti og fylgdi
stefnu Rósu Luxemburg, en þær
voru raunar mjög góðir vinir.
Klara tilheyrði þannig róttæk-
asta hópi sósialdemókrata, og
þegar frá leið varð sá hópur
ekkert sérlega vinsæll i flokkn-
um.
Konum hafði verið bannað að
taka opinberlega þátt i pólitik i
Þýskalandi en árið 1908 var þvi
banni aflétt. Sósialdemókrata-
flokkurinn tók þá upp þá stefnu
að fella kvennahreyfinguna inn i
sjálfan flokkinn og Luize Zietz
var látin taka við forystu
kvennahreyfingarinnar af
Klöru Zetkin. Zietz var mun
hægri sinnaðri en Klara, haföi
engan áhuga á alþjóðamálum
og litinn áhuga á fræðunum yf-
irleitt. Hún var aftur á móti
upprunnin úr verkalýðsstétt,
harðdugleg og aflaði hreyfing-
unni sliks fjöldafylgis meðal
verkakvenna að kvennahreyf-
ingin hafði 175000 liðsmenn árið
1914. Og þessir liðsmenn lásu
DieGleichheitsem Klara Zetkin
ritstýrði áfram alveg til ársins
1917. Hún átti að visu töluvert i
vök að verjast með blaðið. Hún
var til dæmis neydd til aö
minnka pólitiskt efni þess og
setja inn „sérstaka þætti fyrir
konur og börn”.
á þingum sinum að karlarnir
hæddu þær og niddu vegna kyn-
ferðis þeirra ef þær reyndu að
hafa áhrif á mikilvægar ákvarð-
anir flokksins eða tækju afstöðu
gegn þeim i einhverjum málum.
Meira að segja leiðtogi flokksins
August Bebel sem hafði skrifað
stóra bók um Sósialisma og kon-
ur — bók sem var eitt af grund-
vallarritum kvenfrelsissinna á
þessum tima — hallaði sér að
„kynferðisfasisma” þegar svo
bar undir. Hann sagði t.d um
Klöru Zetkin og Rósu Luxem-
burg einu sinni þegar þær voru
ósammála honum, að þær væru
órökréttar, létu stjórnast af
dyntum sinum og væru rugl-
ingslegar „rétt eins og kvenfólk
yfirleitt”. (Um konu sina, Júliu,
sagði hann aftur á móti að hún
hafi verið „frábær aðstoðar-
maður”, „hinn fullkomni lifs-
förunautur” sem hefði „stutt
hugsjónir minar allt okkar
hjónaband”.)
En hvernig mátti það vera að
þessi flokkur sem var svona
gegnsýrður af kvenfyrirlitningu
eyddi svo miklu fé og fyrirhöfn i
Tviskinnungur
Þýski sósialdemókrataflokk-
urinn hélt þannig ekki aðeins
verndarhendi yfir verka-
kvennahreyfingunni fyrst i stað t
heldur samþykkti hann fagn-
andi byltingarsinnaðar hug-
myndir Klöru Zetkin um verka-
konur og baráttumál þeirra.
Síðasten ekki sist veitti flokkur-
inn miklu fé til uppbyggingar
hreyfingarinnar. Um leið var
hann engan veginn heilsteyptur
i afstöðu sinni til kvennanna.
Hvað eftir annað stungu þeir
undir stól kröfunni um kosning-
arétt kvenna til að geta lagt
enn meiri áherslu á kosninga-
rétt karla. Stefna flokksins um
fóstureyðingar og getnaðar-
varnir var sú að þetta væru mál
sem vörðuðu samvisku einstakl-
ingsins en ekki heildina. Nám-
skeið til að mennta konur voru
stöðvuð af þvi að þau voru talin
„of menntandi” og þráfaldlega
kom það fram að kröfurnar um
jöfn laun verkamanna og verka-
kvenna voru aðeins orðin tóm
hjá flokknum.
Klara Zetkin var i örlitlum
minnihlutahópi innan flokksins
sem vildi berjast fyrir endur-
skoðun á hlutverkaskiptingu
kynjanna. Sósialdemókratiskar
konur kvörtuðu sáran undan þvi
sem allra minnstri tilslökun við
þeirra kröfur. Þetta átti svo eft-
ir að koma enn skýrar i ljós eftir
þvi sem endurskoðunarstefnan
náði sterkari fótfestu i flokkn-
um (hægri stefna hans) og svik
hans við verkalýðinn urðu
greinilegri.
Arið 1918 var svo kommún-
istaflokkur Þýskalands stofnað-
ur. Klara Zetkin var einn af
stofnendum hans og sat i mið-
stjórn flokksins. Hún var siðan
sistarfandi fram undir það sið-
asta, en hún dó árið 1933.
„Ekkert kvenfrelsi
án sósíalisma —
enginn sósíalismi
án kvenna".
Þetta eru orð Klöru Zetkin.
Engels, Bebel og fleiri höfðu
skrifað um konur og sósialisma
á 19. öldinni en skrif þeirra voru
tiltölulega óhlutstæð og kenn-
ingar þeirra óáþreifanlegar —■
einkum með tilliti til baráttunn-
ar.
Klara Zetkin var marxisti og
Clara Zetkin
að byggja upp jafn öfluga
kvennahreyfingu og raun bar
vitni? Skýringarnar eru margar
en ein þeirra er sú að forystu-
menn flokksins gerðu sér grein
fyrir áhrifum kvennanna til
góðs eða ills fyrir baráttuna.
Ómeðvitaðar, ópólitiskar
verkakonur reyndu oft að telja
eiginmenn sina af pólitiskri
virkni eða þátttöku i verkföll-
um. Þær héldu kaþólskri trú til
streitu og ólu börn sin upp á
hefðbundinn, ihaldssaman hátt.
Þær „dreifðu i kringum sig
skilningsleysi á sósialdemó-
kratiskri pólitik og hugmynda-
fræði” eins og þar stendur.
Flokkurinn hafði i raun engan
áhuga á þvi að fá konurnar inn
sem jafnréttháa félaga i barátt-
unni eins og áður er sagten þeir
höfðu áhuga á að gera þær „ó-
skaðlegar” og nota þær með
Takið
eftir
Fyrir nokkrum vikum var
hér á siðunni sagt frá athug-
un Asgeirs Sigurgestssonar á
kynlifi islenskra unglinga.
Þá var ritgerðin uppseld i
Bóksölu stúdenta, en nú er
hún komin aftur. Ahuga-
sömu fólki er bent á að ná sér
i hana þar á meðan upplag
endist.