Þjóðviljinn - 04.03.1978, Page 7

Laugardagur 4. mars 1978 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
„Þó að krónum fjölgi i launaumslögum í vor eftir
hugsanleg verkföll og átök á vinnumarkaði, þá verður
valdakerfið í landinu enn sterkara þegar upp er staðið
Það er þetta valdakerfi sjálft, sem þarf að ráðast á.
55
Möguleiki utan
valdakerfis
Þórður er dauður, Hulda er
komin á breytingaraldurinn,
dóttir Huldu tekur pilluna og
sefur hjá strák.
Hér er ekki að hefjast við-
bótarumræða um Jósep heitinn
Stalin. Hér er hinsvegar reynt
að benda á liffræðilegar stað-
reyndir. Hugmyndafræði getur
verið nokkuð lifseig og tilbreyt-
ingalitil stundum, en lifið sjálft
heldur áfram. Nú eru komnar
tvær kynslóðir i gagnið frá
„kreppukommunum” . Það er
staðreynd.
Það er líka staðreynd að vlsir
að þjóðfélagsumræðu hefur ver-
ið i gangi undanfarið. Það var
ekki seinna vænna og ber að
fagna þvi að sósialistar eru nú
aftur byrjaðir að hugsa á al-
mannafæri.
Þegar þetta hefur nú gerst þá
kemursúspurning upp ihugann
hvað sósialistar hafa verið aö
hugsa undanfarin ár. Ef til vill
hafa þeir ekki verið að hugsa
neitt.
Dagskrárgreinar Þjóðviljans
eru sá vettvangur þar sem ætl-
ast var til að skoðanaskipti
sósialista færu fram. Við lestur
þeirra virðist ýmislegt benda til
þess að einhver hugsun hafi átt
sér stað. Það vekur hins vegar
athygli að sú hugsun virðist nær
öll vera utan þess tima sem við
erum að glima við núna. Þetta
er athyglisvert. Það er eins og
siðustu áratugir séu feimnismál
sem ekki er hægt að hefja um-
ræður um.
Nú verður gerð tilraun til að
leiða þennan ti'ma inn i umræð-
una ef einhver hefði hugsanlega
hugrekki til þess að gripa þar i
árina.
Nú er svo komið að þjóðfélag-
iðrambarábarmi gjaldþrots og
sjálfseyðingar. Allir innviðir
þess eru sundurétnir og enginn
virðistsjá neinn endi á þessari
þróun.
Sósialistar hafa að sjálfsögðu
lifað þessa þróun eins og aðrir.
Fyrir utan setu sina í vinstri
stjórn hafa þeir þó verið utan
þess valdakerfis sem mótað
hefur þjóðfélagið. Meðal annars
af þeim orsökum hefði mátt
ætla að þeir hefðu af marxisku
innsæi og dialektiskri efnis-
hyggju reynt á þessu þróunar-
skeiði að leysa upp og gegnum-
lýsa það þjóðfélag sem verið
hefur að rotna fyrir augum okk-
ar. Einhvernvegin er það nú
samt þannig að mig rekur ekki
minni til þess að hafa séð þessa
skilgreiningu.
Þegar þjóðfélag er orðið til-
tölulega háþróað þá hlýtur skil-
greining að kalla á aðrar að-
ferðir en þær sem notaðar voru
á nitjándu og framanaf tuttug-
ustu öld. Einnig finnst manni að
tiltölulega einfaldir atvinnuveg-
ir og nánast enginn einkakapi-
talismi kalli á aðra athugun en i
þeim löndum þar sem „nokkrar
fjölskyldur” eiga megnið af
auðæfunum og raunverulegt og
sjálfstætt peningavald ræður.
Hér á Islandi er það rikið sem
rekur kapitalismann. Það er
löngu liðin tið að atvinnurek-
endur og peningamenn eigi
rekstrarfé sjálfir. Þeir hafa
fengið að vaða óáreittir i bank-
ana, sjóðina, sparifé lands-
manna svo eitthvað sé nefnt,
ekki aðeins til að reka fyrirtæk-
inheldur einnig til að hlaða upp
verðbólgugróða og verðbólgu-
eignum. Auk þess hafa atvinnu-
rekendur fengið að draga
ómælda einkaneyslu út úr
rekstrinum. Valdakerfið hefur
verið þannig upp byggt að alls-
staðar eru smugur fyrir pen-
ingamennina.
Það er þetta sérislenska
valdakerfi sem sósialistar hefðu
átt að gegnumlýsa og leggja á
borðið. Þetta verk byggist ekki
á fræðikenningu heldur þekk-
ingu og vinnu, því að það eru
ekki margir þættir þessa valda-
kerfissem eru leynilegir, heldur
er mest varðað með lagabók-
staf.
1 örstuttu máli er útilokað að
drepa á nema fáa punkta.
Það verður ekki annað séð en
að sósialistar að stórum hluta
hafi flotið sofandi o£ legið mar-
flatir fyrir neysluþjóðfélags-
ófreskjunni sem tröllriðið hefur
þjóðfélaginu undanfarin ár.
Verðmætamat og manngildis-
hugsjónir eru nánast horfnar.
Barátta sósialista virðist vera
orðin vélræn og sérstök stefnu-
mörkun litil. Það bil hefur ekki
verið brúað sem liggur á milli
Þórða kreppuáranna og þeirrar
kynslóðar sem komin er út úr
köldu striði og stendur nú á ber-
svæði raunveruleikans.
Hér verður gerð tilraun til að
opna umræðu um orsök þessa.
Að minu mati eru orsakirnar
aðallega tvær.
Annars vegar er það veikleiki
hins pólitiska arms sósialista.
Undanfarið hefur veikleiki i
stjórnun pólitiskrar vinstri /
hreyfingar verið þvi til fyrir-
stöðu að það pólitiska afl sem er
i þjóðfélaginu hafi fengið útrás.
Sérstaklega á þetta við um það
timabil sem núverandi rikis-
stjórnhefur setið. A þessu tima-
bili hefur soðið og kraumað i
þjóðfélaginu. Sósialistar hafa
ekki borið gæfu til að hafa póli-
tiska forustu sem leyst gæti
þessi óánægjuöfl úr læðingi.
Þetta er grátlegt. Vegna þessa
pólitiska sofandaháttar hefur
ótindum aðilum sem tengdir
eru valdakerfinu tekist að
virkja þá óánægju og örvænt-
ingu sem rikir. Þetta á sérstak-
lega við um siðustu mánuði.
Arangur þessara aöila kemur
til meðað að verða dýr blekking
fyrir fólkið i landinu vegna þess
að þó frambærilegir einstak-
lingar innan valdakerfisins nái
einhverjum völdum þá breytir
það engu. Þetta er einnig dýrt
fyrir sósialista. Þarna eru þeir
að missa af miklu tækifæri.
Hinsvegar er svo verkalýðs-
hreyfingin. Hún hefur um ára-
tugi haft raunverulegt vald i
landinu. En hvernig hefur hún
beitt þessu valdi. Hennar heim-
ur er sú krónutölupólitik sem
rekin hefur verið nær einhliða
undanfarin ár.
A siðasta ári hækkuðu laun i
krónum talið um 60-80%. Kaup-
máttaraukning varð kannski
6-8%. Þetta segir þó ekki alla
söguna. Hjá stærsta hluta lág-
launafólks hefur engin kaup-
máttaraukning orðið — og i
mörgum tilvikum jafnvel bein
lækkun á kaupmætti.
SU óðaverðbólga sem kapp-
hlaupið milli launa og verðlags
hefur orsakað hefur komið
grimmilegast niður á láglauna-
fólkinu.
Allt útlit er fyrir þvi að i næsta
leik verði sömu aðferðum beitt.
Núhefur rikisvaldið ógilt samn-
inga og sagt verkalýðnum strið
á hendur. Rikisvaldið telur sig
vita að viðbrögðin verði þau
sömu. Valdakerfið er þannig
upp byggt að þessi viðbrögð
leiða til sömu niðurstöðu. Verð-
bólgugróðinn heldur áfram að
hlaðast upp og þeir fátækari
verða enn fátækari.
Grundvöllurinn sem þjóð-
félagið stendur á og allir eiga
sitt undir verður ennþá veikari
og brestur kannski alveg. Pen-
ingamennirnir og verkalýðs-
hreyfingin virðast sammála um
að taka þessa áhættu.
Hér verður nU stoppað vegna
hins þrönga ramma sem dag-
skrárgreinum er settur.
Það er hins vegar ekki hægt
að hafa uppi gagnrýni án þess
að benda á aðrar leiðir. Undir-
ritaður hefur lengi haft þá
bjargföstu sannfæringu að und-
anhald verkalýðshreyfingarinn-
ar verði aldrei stöðvað fyrr en
hún þorir að horfast i augu við
þá staðreynd að krónutölupóli-
tikin er endanlega tilgangslaus
við núverandi aðstæður.
Þegar verkalýðshreyfingin
skilur, að færa verður baráttuna
yfir á pólitiskan vettvang þá
fyrsrinun landið fara að risa.
I stað þess að byrja nú á sama
tilgangslitla leiknum aftur þá
ætti verkalýðshreyfingin nú að
brjóta af sér vanaklafan og þoraf
aðhorfast i augu við staðreynd-
ir.
Þó að krónum fjölgi i i launa-
umslögum i vor eftir hugsanleg
verkföll og átök á vinnumark-
aði, þá verður valdakerfið i
landinu enn sterkara þegar upp
er staðið. Það er þetta valda-
kerfi sjálft sem þarf að ráðast
á.
Það verður ekki gert öðruvisi
en með beinum pölitiskum að-
gerðum og að aðili sem stendur
utan við þetta valdakerfi verði
virkjaður.
Við skulum gera okkur ljóst
að það er enginn pólitiskur aðili
sem stendur utan þessa valda-
kerfis annar en Alþýðubanda-
lagið. Við skulum einnig gera
okkur ljóst að ef nú tækist að
brjóta niður flokksviðjar, i þetta
sinn, þá mundi valdakerfið
missa flugið og samið yrði um
raunhæfar kjarabætur.
Slikar kjarabætur eru ekki
breyttir tölustafir á launaseðl-
um heldur geta þær ekki orðið
öðruvisi en að fjármunir verði
færðir frá þeim riku til hinna.
Það á að taka verðbólgugróðann
undanfarinna ára og skila hon-
um aftur til verkalýðsins. Ef
verkalýðurinn sér að þetta
verður gert þá mun hann geta
tekið þátt i þvi að steypa nýjan
grunn undir þjóðfélagið.
Til þess að þetta geti gerst
þarf meira til en smá tilfærslu á
atkvæðum. Það þarf kollsteypu
i kosningunum sem nær langt út
fyrir flokkabönd.
Fólkið i landinu ætti að gera
sér grein fyrir þvi að hér er allt
að vinna en engu að tapa.
Hrafn Sæmundsson
Frumvarp Stefáns Jónssonar og Geirs Gunnarssonar
verði á fót Fiskeldissjóði
Komið
Þingmcnnirnir Stefán Jónsson
og Geir Gunnarsson hafa lagt
fram á Alþingi frumvarp til laga
um breytingu á lögum um Fram-
kvæmdastofnun rikisins. Felur
frumvarpið i sér að komið verði á
fót Fiskeldissjóði er starfi sem
hluti af Framkvæmdastofnun
rikisins. Hiutverk Fiskeldissjóös
verði að veita lán til fiskeldis, allt
að 50% af stofnkostnaði, einnig að
vcita óafturkærf framlög til
grundvallarrannsókna og til-
raunastarfsemi á sviði fiski-
ræktar.
1 greinargerð með frumvarpinu
benda flutningsmenn á að aðrar
þjóðir, svo sem Sovétmenn,
Japanir, Bretar og Norðmenn
hafa þegar byrjað fiskeldi i sjó
með góðum árangri. Þannig
stundi Norðmenn nú laxeldi með
furðugóðum árangri og noti úr-
gang frá fiskiðjuverum til
fóðrunar. Benda þeir á að hér-
lendis falli til fiskúrgangur sem
nægja myndi til framleiðslu á
þúsundum lesta af dýrmætum
matfiski. Siðan segir orðrétt i
greinargerðinni:
Rannsóknir í
Háskóla islands
„Nú hafa verið gerðar merki-
legar undirstöðutilraunir á þessu
sviði af hálfu liffræðistofnunar
Háskóla tslands i samstarfi við
embætti veiðimálastjóra, þar
sem einkum er fjallað um áhrif
umhverfisþátta á vöxt og þroska
laxfiska. En fjárskortur hefur
staðið i vegi fyrir þvi, að þær til-
raunir yrðu til lykta leiddar, og
torveldaö jafnframt uppsetningu
þeirra eldisstöðva sem nauðsyn-
legar eru til sannprófunar á
niðurstöðum þessara tilrauna.
Fyrrgreindar tilraunir, sem
gerðar hafa verið af hálfu is-
lenskra liffræðinga, hafa m.a.
beinst að kynblöndun laxfiska
þeirra sem best sameina vaxtar-
hraða og saltþol tveggja tegunda,
og einnig að þvi, hvert vera muni
æskilegt hlutfall seltu og hitastigs
eldisvatnsins. Enda þótt loka-
niöurstööur fyrrgreindra rann-
sókna liggi ekki fyrir þykja likur
benda til þess að fiskeldi með
þessum hætti nái ekki fullri hag-
kvæmni annars staðar en þar sem
hægt er að hita upp sjóinn, annað-
hvort með jarðvarma eða heitu
afrennslisvatni frá fiskiðju-
verum, og þá jafnframt að
stjórna seltustigi afrennslis-
vatnsins. Hins vegar hagar svo til
mjög viða, að tiltækt er heitt vatn
i þessu skyni. Við flest fiskiðju-
verin utan jaröhitasvæðanna er
bæði aðstaða til að koma upp
eldisþróm og nægilegt heitt vatn
frá vélum til þess að halda eldis-
sjónum volgum, og má heita að
nú vanti ekki nema þann herslu-
mun sem fjárveitingavaldið eitt
getur látið i té, til þess að hægt sé
að ljúka tilraununum og hefja
fiskirækt i stórum stil i volgum
sjó viðs vegar um landið.
Framtak tveggja
líffræðinga
Frá þvi frumvarp þetta var
flutt i upphafi hér á hv. Alþingi,
hefur það gerst, að tveir islenskir
liffræðingar, þeir Eyjólfur Frið-
geirsson fiskifræöingur og pró-
fessorSigurðurSt. Helgason, sem
stýrt hefur fyrrgreindum til-
raunum af hálfu Háskólans, hafa
af eigin rammleik ráðist i það að
koma upp nauðsynlegri eldisstöö
sem nýti heitan jarðsjó. Til þess
hafa þeir ekki fengið annan styrk
af opinberri hálfu en þann, að
rikið leigir þeim tuttugu hektara
landssvæði úr Húsatóftalandi i
grennd við Grindavik, og sjálfir
hafa þeir orðið að selja ibúöar-
húsnæði sitt og kosta til aleigu
sinni aö öðru leyti til þess aö geta
,hafið þar framkvæmdir, og er þó
borin von að til hrökkvi ef ekki
verður greitt fyrir þeim af opin-
berri hálfu svo um munar.
Svo sem fyrr segir hafa til-
raunir sérfræöinga okkar á þessu
sviði fryrst og fremst beinst að
eldi lax og silungs, en likur benda
til þess að þeirra dómi, að hægt sé
að rækta á sama hátt I stórum stil
ýmiss konar verömæt skeldýr og
krabbadýr, og hentaði sá bú-
skapur vel með eldi fyrrgreinds
sporöfénaðar. Auk þess liggja
fyrir upplýsingar um tilraunir
erlendis með ræktun ýmissa
verðmætra sjávarfiska sem vel
mundu henta til eldis hér á landi
og þá einkum, sem aö likum
lætur, á þeim svæðum þar sem
tiltækur er heitur jarðsjór. 1
þessu sambandi er eðlilegt að
hugleiða sérstaklega möguleika á
þvi að nýta jarðsjó þann sem til
mun falla i sambandi við fyrir-
hugaða sjóefnaverksmiðju á
Reykjanesi — og geta má þess, að
likur þykja benda til þess að álika
aðstaða muni vera til fiskiræktar
i öxarfirði norður.”
Tökum að okkur
smiði á eldhúsinnréttingum og skápum,
bæði i gömul hús og ný. Sjáum ennfremur
um breytingar á innréttingum. Við önn-
umst hvers konar húsaviðgerðir, úti og
inni. Verkið unnið af meisturum og vönum
mönnum.
Trésmíðaverkstæðið
Bergstaðastræti 33 — Simar 41070 og 24613