Þjóðviljinn - 10.03.1978, Blaðsíða 7

Föstudagur 10. mars 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Sá sem skiptir um starf þjálfar sig til starfsins en
ætlast ekki til þess að starfið lagi sig að honum
Skólasafnverðir
skulu EKKl endilega
vera kennarar
1 Þjv. 14. febrúar sl. skrifar
Ragnhildur Helgadóttir for-
maður Félags skólasafnvarða
fyrir hönd FÉS grein sem á að
vera svargrein við grein minni
um skólasöfn og skólasafnverði
sem birtist i sama blaði 21.
janúar sl. Þar sem ekki dugir
minna en heilt félag til að
klekkja á mér aumri, held ég að
ég verði að svara henni nokkr-
um orðum.
Yfirskrift greinar Ragnhildar
og FÉS — Skólasafnverðir eiga
að vera kennarar —, segir
reyndarmikið um stefnuágrein-
ing minn og FÉS. Ég tel nefni-
lega, og ætla að leggja sérstaka
áherslu á þaðhér, að höfuðatriði
hagnýtrar menntunar skóla-
safnvarðar séu bókasafnsfræöi
og uppeldisfræði. Kennslufræði
og kennaramenntun eru þar að
minum dómi i örðu sæti, og
jafnvel er sá möguleiki fyrir
hendi að hinum vana kennara
sem ekki hefur bætt við sig
bókasafnsfræðimenntun sjáist
yfir ýmsa nauðsynlega þætti i
starfi skólasafna vegna þess að
hanneinblini um of á kennslu og
ekkert nema kennslu. — Reynd-
ar hef ég orð Ragnhildar Helga-
dóttur fyrir þvi, að á skólasöfn-
um eigi að fara fram kennsla
eingöngu, og þetta sagði hún i
votta viðurvist —.
Eitt er rétt
Eitt er rétt i grein Ragnhild-
ar. Ég tók aðeins ákveðnar
glefsur úr lögum FÉS i grein
minni, aðeins þær sem staðfesta
að félagið vilji útiloka alla aðra
en kennara frá störfum skóla-
safnvarða á grunnskólastigi,
enda tók ég skýrt fram hvað ég
væri að staðfesta með þessu.
Starfsemi skólasafna
Ragnhildur (ogþarmeðFÉS)
heldur þvi fram að mér sjáist
algerlega yfir meginþáttinn i
starfsemi skólasafnanna og þvi
sé eðlilegt að ég skilji ekki að
skólasafnvörður eigi að starfa á
sama grundvelli og kennari. Ég
verð að játa að ég skil ekki
alveg hvað Ragnhildur meinar
með ,,á sama grundvelli og
kennari”. Ef hún á við það sem
ég tók fyrir hér á undan, að á
skólasöfnum fari fram kennsla
eingöngu, þá meira en skil ég
það ekki, mér finnst það for-
kastanlegur hugsunarháttur.
Hvað snertir skilningsleysi mitt
á meginþættinum i starfi skóla-
safna þá verð ég að viðurkenna
að ég sé engan einn þátt öllum
öðrum fremri i störfum á söfn-
unum.
Ragnhildurtekur upp þrjá liði
sem húnsegir vera hlutverk það
sem hin nýju skólasöfn stefni að
þvi að gegna. Ég er i meginat-
riðúm sammála þvi sem segir i
fyrstu tveim liðunum, enda tók
ég talsvert af þvi i minni grein,
ég sagði það aðeins meðsvolitið
öðrum orðum. Þriðja liðnum,
að skólasafn eigi aö vera náms-
gagnaverkstæði, er ég ekki
sammála. Ég gerði enga tæm-
andi úttekt á hlutverki skóla-
safna eða starfsemi þar, en þó
nefndi ég ýmsa þætti sem mér
þykja mikilvægir en Ragnhildur
telur ekki með. Vil ég hér aðeins
drepa á tvennt: A skólasöfnum
eiga nemendur að geta fengið
upplýsingar um ýmsa hluti,
jafnvel úr gögnum sem ekki eru
til á safninu.og skólasöfn eiga að
jafna aðstöðu til bókaöflunar og
aðgang nemenda að Islenskum
bókmenntum.
Markmið safnanna
Ragnhildur heldur þvi fram
að ég nefni ekki kennslufræðileg
markmið skólasafna og spyr
hvort það sé af ásettu ráði eða
hvort ég hafi ekki tekið eftir
þeim. Ég nenni ekki að taka upp
aftur þann kafla úr grein minni
þarsemégfjallaðium markmið
skólasafna dfe vitnaði m.a. i
Grunnskólalögin. Fyrst formað-
ur FÉS var ekki læs á þaö'fyir
mánuði, er varla við þvi að bú-
ast, að hann sé færari um það
núna.
Gleðileg sinnaskipti
Eitt er það i grein Ragnhildar
sem mér finnst sérlega athygl-
isvert og mjög gleðilegt. Það
eru þau sinnaskipti sem hún —
og þá væntanlega FÉS, —hefur
tekið i menntunarmálum skóla-
safnvarða.A óformlegum fundi
i októberbyrjun s.l. þar sem
voru staddir 2 skólasafnverðir
úr FÉS, 2 skólasafnverðir úr
Félagi bókasafnsfræðinga, for-
maöur Fél. bókasafnsfr., for-
maöur SÍB og skólasafnafulltrúi
Reykjavikurborgar, stakk ég
upp á þvi sem umræðugrund-
velli um menntunarkröfur til
skólasafnvarða, aö bókasafns-
fræöingar hefðu uppeldis- og
kennslufræði en kennarar bættu
við sig jafnlöngu námi i bóka-
safnsfræði. Þessu tók Ragnhild-
ur þá mjög fjarri; sagði að
reyndar gætu bókasafnsfræð-
ingar með kennsluréttindi á
grunnskólastigi svo sem verið
skólasafnverðir, en taldi alls
enga ástæðu til að kennarar
lærðu neina bókasafnsfræði til
að starfa á skólasöfnum. Að
þessu hef ég 3 vitni.
Menntun skólasafn-
varða
Þvi miður eru þó sinnaskipti
FÉS ekki alger. Félagið viður-
kennir að visu nú rétt bóka-
safnsfræðinga með uppeldis-
fræðimenntun til skólasafn-
starfa og æskilega framhalds-
menntun kennara til starfa á
skólasöfnum, en skv. áliti þess
skal hún vera „liður i kennslu-
fræðinámi kennaranema” og
fara fram við KHI. Framhalds-
menntun i bókasafnsfræði er
sumsé ekki enn á dagskrá á
bænum þeim.
Við Háskóla tslands er kenncT
bókasafnsfræði til BA prófs.
Innan bókasafnsfræðinnar er nú
gert ráð fyrir að nemendur geti
valið á milli þriggja safnteg-
unda, skólasafna, almennings-
bókasafna og rannsóknar- og
sérfræðisafna. Til starfa á
skólasöfnum er ráðlagt að taka
sem aukagrein einhverja af
kennslugreinum á grunnskóla-
stigi og uppeldisfræði til
kennsluréttinda. Er nú ekki ráð-
legra fyrir okkur Islendinga að
hafa allt bókavarðanám á ein-
um stað og sameinast um að það
verði sem best og fjölbreyttast,
en aöfaraað setja niður einhver
sérstök skólasafnvarðanám-
skeið innan Kennaraháskóla
Islands?
Stéttarlegir hagsmunir
Til að fyrirbyggja misskilning
er rétt aðtaka það fram að ég er
kennari sem hef lært bókasafns-
fræði ogstarfa á skólasafni. Hér
er þvl ekki um að ræða persónu-
legan rig milli okkar Ragnhild-
ar sem kennara annars vegar
og háskólamanns hins vegar,
heldur eru það að minum dómi
fyrst og fremst stéttarlegir
hagsmunir kennara á grunn-
skólastigi sem ráða stefnu
Félags skólasafnvarða. Þeir
vilja ekki láta taka skólasöfnin
frá sér — en vinna þar getur
verið þægileg, einkum þegar
þjónustumiðstöð gerir öll ,,skit-
verkin” fyrir þá. Og til þess að
halda einkarétti sinum á skóla-
safnastörfum, halda þeir beinu
kennsluhlutverki safnsins
(kennsla skv. stundaskrá) fram
fyrir öll önnur hlutverk.
Þróun i nágrannalönd-
um
Ragnhildur minnist á þróun
skólasafnamála á Norðurlönd-
um. I þvi sambandi vil ég aðeins
benda á, að hún segir: „Siðast
liðiö sumar var haldin norræn
ráöstefna kennara semstarfaá
skólasöfnum”.
Að lokum ætla ég að gera sið-
ustu orð Ragnhildar Helga-
dóttur og FÉS að minum: Ég
mun ekki oftar elta ólar viö skrif
af þessu tagi.
Portúgal — frelsi
hverra til hvers?
Soares: hann vildi bcita frumkvæði alþýðu „I réttan farveg”.
Þann 7. febrúar s.l. birtist i
blaðinu grcin um ástand mála i
Fortúgal, eftir Halldór Sigurðs-
son.Hún var i marga staði fróð-
leg, en i niðuriagi hennar voru
settar fram fullyrðingar, sem
valda þvi, að ég tek mér penna i
hönd. Þar segir: „Fyrir aðeins
tveimur árum hlupu leiðtogar og
þingmenn Vesturlanda hver fram
fyrir annan til þess að fullvissa
lýðræðissinnuð öfl i Portúgal um
að þau ættu visan frá Vesturlönd-
um þann stuðning, sem þyrfti til
þess að koma FRELSI
LANDSINS ÖRUGGU í HÖFN.
Þegar Portúgalar reyndust færir
um að AFGREIÐA HINA PÓLI-
TÍSKU HLIÐ MALANNA, létu
Vesturlönd þá sigla sinn sjó”.
(Leturbreytingar minar).
þarna er tvennt að athuga.
Hvaða „lýðræðissinnuðu öfl” eru
það sem minnst er á, hvers konar
frelsi var það sem rikisstjórnir
borgaralegra verkalýðsflokka og
flokka burgeisastéttarinnar á
Vesturlöndum ætluðu að styðja? I
hverju var fólgin afgreiðsla á
hinni „pólitisku hlið málanna”?
Við skulum fyrst athuga hvaða
frelsi var barist um i Portúgal á
„sumrinu heita” 1975 og i kjölfar
þess. Eitt helsta vigorð byltingar-
aflanna var þá „poder popular”,
alþýðuvald. Með þvl var átt við
þann mikla fjölda verkamanna-
nefnda og hverfanefnda sem
sprottið hafði fram, og var farinn
að gripa verulega inn i gangverk
þjóðfélagsins; stjórnunar á fyrir-
tækjum.lausnar á húsnæðisvand-
ræðum, bóta á heilbrigðismálum
o.sv.frv. Auk fyrrnefndra nefnda
flokkuðust undir alþýðuvald her-
mannanefndirnar (SUV — sam-
einaðir hermenn sigra) og sá
mikli fjöldi bænda sem hafði tekið
yfirgefnar lendur fyrri stórjarð-
eigenda, sérstaklega i Suður-
Portúgal. Hinn mikli viðgangur
alþýðuvaldsins leiddi til þess að
þróunin stefndi i átt til tviveldis;
annars vegar valdatækjum alþýð-
unnar, sem beindist að afnámi
auðvaldsskipulagsins, og hins
vegar hinu veika borgaralega
rikisvaldi, sem ekki hafði náð að
festa sig i sessi eftir byltinguna.
Þannig stóð vigreifasti hluti
verkalýðsstéttarinnar og banda-
menn hennar annars vegar, sem
vildi dýpka þær þjóðfélagsbreyt-
ingar sem átt höfðu sér stað og
stefna að sósialisma og hins
vegar burgeisastéttin og hægfara
kratar sem börðust fyrir þvi að
sveigja stefnuna á ný inn á braut-
ir kapitalismans. Borgaralegu
öflin börðust þvi gegn raunveru-
legu valdi nefndanna og vildu
veita þeim i sér hættulausan far-
veg. Þannig sagði Mario Soares i
viötaliviðLe Monde haustiö 1975:
„okkur ber aö fagna og hvetja hið
sjálfsprottna frumkvæði fjöldans.
En það verður að veita þvi i rétt-
an farveg. Ekki getur orðið um
tviveldi að ræða. Takmark okkar
er að stöðva ekki áhuga fjöldans
og um leið að eyðileggja ekki lýð-
ræðið”.
En áhugi fjöldans byggðist ein-
mitt á þvi að þetta var þeirra
tjáningarform, þeirra málgagn,
þeirra frelsi — þetta form hins
beina lýðræðis hlaut þvi að rekast
á tilraunir borgaralegu aflanna
við að endurreisa rikisvald sitt.
Þau öfl settu traust sitt á efna-
hagslega hjálp frá Vestur-
Evrópu, en hún var bundin þvi,að
alþýðuvaldið yrði brotið á bak
aftur og gangverk kapitalismans
starfaði eðlilega. Einangruð upp-
reisn vinstri sinnaðra hermanna
25. nóvember 1975 var tylliástæð-
an sem borgaralegu öflin notuðu
fyrir árás sinni. Herinn var
„hreinsaður” af vinstrimönnum
og sókn hafin gegn landvinning-
um byltingarinnar, þjóðnýttum
fyrirtækjum og samvinnubúum.
Byltingaröflin biðu ósigur, sem
þau hafa ekki náð sér eftir siðan.
Það frelsi sem Halldór Sigurðs-
son talar um i grein sinni, er þvi
ekki frelsi fólksins, alþýðuvalds-
ins. Burgeisastéttir V-Evrópu
hefðu seint lagt fram fé þvi til efl-
ingar. Það frelsi sem þær vildu
efla og koma i örugga höfn, var
fólgið i þvi að athafnafrelsi burg-
‘eisanna yrði aukið og valda-
tækjum verkalýðsins rutt úr vegi.
Spurningin stóð um eflingu
öreigalýðræðis eða að festa hið
borgaraiega rikisvald i sessi.
Ekki verður annað séð en að
orð Halldórs „þegar Portúgalar
reyndust færir um að afgreiða
hina pólitisku hlið málanna”, eigi
við um gagnbyltingu burgeisaafl-
anna og hjálparkokka þeirra,
sem fylgdi i kjölfar 25. nóvember
1975. Slikt orðalag um ósigur
verkalýðsstéttarinnar og banda-
manna hennar hefði ég fremur bú-
ist við að sjá i öðrum dagblöðum
hérlendis.
1 fyrrnefndri grein er minnst á
hættuna á uppgangi fasiskra afla.
'Ekki skal úr henni dregið, og
reyndar er sá flokkur sem þeim
stendur næst, miðdemókratar,
orðinn aðili að stjórnarsamstarfi.
En jafnt reynsla siðustu ára i
Portúgal, jafnt sem á Spáni,
hefur sannað að það er ekki nema
eitt afl sem einangrað getur fas-
isk öfl og hrakið þau i varnar-
stöðu; það afl sem felst i ákveð-
inni baráttu verkalýðsstéttar-
innar og bandamanna hennar
gegn fasismanum. Þannig var
það f jöldabarátta spánskra
verkamanna sem átti stærstan
þátt i hruni frankóismans, en ekki
samningamakk forystumanna
stærstu verkalýðsflokkanna við
„frjálslynda” burgeisa.
Ekkert er fjær þvi að
berjast gegn fasisma i Portú-
gal, en sú stefna sem meirihluti
Sósialistaflokksins boðar nú.
Stjórnarsamvinna við miðdemó-
krata, fyrrum þjóna þeirra Salaz-
ars og Caetanos, sannar það. Sú
stjórn hvetur nú portúgalska
alþýðu til að taka á sig verulegar
kjaraskerðingar, til þess að
„koma efnahagslifi landsins á
réttan kjöl”, þ.e. til styrkingar
kapitalismanum. En portúgalskir
verkamenn hafa þegar sýnt að
þeir munu ekki hopa undan árás
burgeisaaflanna, heldur berjast á
móti. Það er baráttustyrkur
verkalýðshreyfingarinnar sem
skiptir sköpum i baráttunni gegn
fasismanum. Sé hann litill og sé
látið undan kjaraskerðingartil-
raunum burgeisanna, er það
hvatning til fasistanna. Það velt-
ur þvi á pólitiskum þroska portú-
galskrar alþýðu hvort hin fasisku
öfl munu vaða uppi, eða hvort
hún eflir vald sitt að nýju og „af-
greiðir pólitisku hlið málanna” á
sinn hátt og kemur sinu frelsi I
örugga höfn.
Témas Einarsson