Þjóðviljinn - 09.05.1978, Síða 7

ÞriOjudagur 9. mai 1978. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 7
JÞeir sem standa í efstu þrepum mannfélagsstigans,
hafa mestar tekjur og mest umsvif, bera sig verst
og berja sér mest. En hinir sem standa í neðstu
þrepunum, öryrkjar og gamalmenni, æmta ekki.
Skuli Guójonsson,
Ljótunnarstööum:
Allir þykjast frómir,
þá lokið er ketti mímim
Frá þvi er greint i gamalli
þjóðsögn, að á heimili einu
ónefndu, hafi hjúin stundum átt
það til að laumast i búrið og
hnupla mat.
Þá er frá þvi sagt að hús-
freyja hafi brugðið á það ráð, að
drepa kött, sjóða og setja möt-
una af honum i trog, sem hún
setti á hillu i búrinu. En það fer
með kattarketið eins og annan
mat. Það hverfur úr troginu.
Fer húsfreyja þá að grennsl-
ast eftir þvi hjá hjúum sinum
hvort þau viti nokkuð um, hvað
orðið hafi af kjötinu. En ekkert
þeirra þóttist geta gefið upplýs-
ingar um hvað orðið hafi af inni-
haldi trogsins.
Hrekkur þá upp úr húsfreyju,
það sem siöan hefir verið haft
að orðtaki, þegar eitthvað hefir
horfið eða gufað upp, með
dularfullum hætti: Allir þykjast
frómir, þá lokið er ketti minum.
Margir undarlegir atburðir
gerast nú með þjóðinni næstum
dularfullir og minna okkur oft
og einatt á kattarketið sem
hvarf. Okkur er sagt, að svo-
nefnd viöskiftakjör út á við séu
hagstæð og fari jafnvel batn-
andi. Framleiðsla landsmanna
er mikil og vaxandi, jafnvel of-
mikil á sumum sviðum.
Samt er eitthvað ööruvisi en
það á að vera.
Allir berja sér og kvarta um
kröpp kjör, bæði einstaklingar
og jafnvel heilar stéttir. En
undarlegast er þó, að barlóm-
urinn stendur I öfugu hlutfalli
við það, sem maður i einfeldni
sinni, að hann eigi að vera. Þeir
sem standa i efstu þrepum
mannfélagsstigans, hafa
mestar tekjur og mest umsvif,
bera sig verst og berja sér mest.
En hinir sem standa i neðstu
þrepunum, svo sem öryrkjar og
gamalmenni, æmta hvorki né
skræmta.
Þeir boða ekki til ólöglegra
verkfalla og þeir safnast ekki
saman á strætum og torgum
með lúðrablæstri og ræðu-
höldum til viðréttingar á sinum
högum.
Sagan er þó ekki nema hálf-
sögðog tæplega það. Þrátt fyrir
allan barlóminn og harmagrát-
inn, sem berst til okkar úr öllum
áttum, litur út fyrir að yfir-
gnæfandi meiri hluti fólks geti
veitt sér flest er hugur þess
girnist og hægt er aö kaupa fyrir
peninga.
Af auglýsingum, sem heyrast
i útvarpi, er þvi likast, að hér sé
upprunnin eilif og endalaus
jólavertið. Bilainnflutningur er i
hámarki og litasjónvarpstækin
flæða inn i landið i striðum
straumum.
Raunar finnst okkur, að mikill
hluti þess sem auglýst er sé
þarflaust drasl, sem menn geta
verið án, sér að meinalausu.
Aldrei hafa ferðaskrifstof-
urnar auglýst þjónustu sina af
meiri grimmd en i ár og oftast
fylgir það með i auglýsingunni,
að það sé fullbókað i þessa ferð-
ina eða hina.
Ein skrifstofan gekk meira að
segja svo langt, nú um páskana,
að auglýsa ferð til Paradisar og
hefði þótt tiðindum sæta hér á
árum áöur og sú spurning
vaknað: Hverjir hafa efni á þvi,
að leggja i slik ferðalög á þess-
um þrengingartimum? Varla
verkafólkið sem hann Guð-
mundur J. er að rétta sinar
sterku hjálparhendur og skipu-
leggja fyrir það útskipunar-
bannið.
Sem sagt: Telji maður sig
hafa ráð á, að eyða sumarleyfi
sinu einhvers staöar liggjandi á
meltunni undir suðrænni sól,
kaupa sér litsjónvarpstæki með
afborgunum, aö maður ekki
nefni nýjan bil, þá á hann að
þegja og ekki að vera með neitt
múður, þótt rikisstjórnin hafi
stolið af honum visitölubótun-
um.
Hinum sem ekki telja sig hafa
ráð á sliku er ekki láandi þótt
þeir neyti allra bragða til þess
að ná þvi sem af þeim hefir
verið tekið.
Maðurinn lifir ekki af einu
saman brauði, það dugir jafnvel
ekki, þótt hann hafi til viðbótar
litsjónvarp, nýjan bil og sumar-
leyfi i Paradis.
Hann vill lika fylgjast með
menningunni hér heima þótt
smá sé I sniðum, sé hún borin
saman við það sem fyrirfinnst i
útlandinu.
En menningin kostar peninga.
Við heyrum það i útvarpinu,
að aldrei hafa leikhús, mynd-
sýningar og hverskyns önnur
listræn fyrirbæri, verið jafn vel
sótt og á nýliðnum vetri. Við
spyrjum enn i einfeldni: Hverjir
hafa ráð á aö kaupa alla þessa
menningu. Varla skjólstæð-
ingarnir hans Guðmundar J.
Nú verður ekki lengur undan
þvi vikist, að minnast á sjálft
vandræðabarnið á þjóðar-
heimilinu, þennan mikla hús-
kross sem nefnist landbúnaður.
Við munum að þessu sinni
sleppa öllu orðaskaki við mis-
vitra menn um það, hvernig eigi
að reka landbúnað á Islandi,
eða hvort hér eigi yfirleitt aö
reka nokkurn landbúnað. I
þessu landi fyrirfinnst naumast
nokkur sá afglapi, utan bænda-
stéttarinnar, aö hann telji sig
ekki vita betur en bændur,
hvernig eigi að reka landbúnað
á Islandi. Það er aöeins eitt sem
tekið skal til athugunar. Þvi er
haldið fram og hefir svo verið
lengi, að hér hafi verið og sé
rekin vitlaus stefna i landbún-
aði. Við höfum heyrt og heyrum
næstum daglega tölur og út-
reikninga þessu til sönnunar.
Málið er þó miklu einfaldara
en þessir reiknimeistarar
telja, og skal þeim virt það til
vorkunnar sökum þess að þeir
vita ekki hvað þeir eru að segja.
Hér hefir aldrei veriö til nein
stefna i landbúnaðarmálum,
hvorki rétt né röng.
Hver einstakur bóndi rekur
sina eigin stefnu. Takmark
bóndans og verkamannsins er i
raun hið sama, að fá sem mest-
ar tekjur sér og sínum til lifsins
viöurhalds. En leiðir þeirra að
takmarkinu eru næsta ólikar.
Verkamaðurinn reynir aö ná
sem hæstum kauptaxta og hann
vinnur lika oft og einatt mikla
aukavinnu, eigi hann þess kost.
Bóndinn hyggst ná sinu tak-
marki með þrennu móti. I fyrsta
lagi að stækka bústofninn, i öðru
lagi að kynbæta hann og i þriðja
lagi, að fóðra þennan bústofn
svo vel að hann skili fullum af-
urðum.
Þetta er sú landbúnaðar-
stefna sem hver einasti bóndi á
islandi reynir reka eftir þvi sem
hann er maður til.
Svo geta þeir fyrir sunnan sett
upp spekingssvip og sagt: Þetta
er vitlaus stefna, svona á ekki
að reka landbúnað á íslandi.
Innviktunargjald
Þetta er meinleysislegt orð.
En raunveruleg merking þess
er allt önnur en maður gæti
imyndað sér eftir orðsins hljóð-
an.
Þetta gjald verður notað til að
greiða með útflutningsuppbætur
á búvöru að ivo miklu leyti sem
lögboðnar uppbætur ríkisins
hrökkva ekki til. Á launa-
mannaislensku myndi þetta
hinsvegar heita hrikaleg kjara-
skerðing.
Sú kjaraskerðing sem launa-
menn eru nú að kveinka sér
undan er hreinasti barnaleikur
og smámunir hjá þeim skakka-
föllum sem bændur verða fyrir
af þessum sökum. Nú mun ein-
hver launamaðuref til vill segja
sem svo: Þetta er ykkur fjand-
ans mátulegt. Þið þurftuö ekki
að vera svona duglegir. Það er
þægilegt að verða vitur eftir á.
En bændum er nokkur vork-
unn. Hagfræöingar þeirra hafa
reiknað út að búvöru fram-
leiðslan mætti aukast svo eða
svo mikið vegna eðlilegrar
fjölgunar þjóðarinnar. En þeim
sást yfir tvennt og er þeim raun-
ar nokkur vorkunn. Hið fyrra
er, að þjóðinni virðist ekki ætla
að fjölga eins mikiö og þeir
gerðu ráð fyrir sökum tækni-
legra nýjunga i samskiftum
kynjanna... Hið siðara og veiga-
meira er þó sá hatramlegi árdð-
ur, sem uppi hefir verið hafður
gegn neyslu búvara. Það er
hrein firra, sem stundum er
haldið fram, aö minnkandi bú-
vöruneysla stafi af skertum
kaupmætti fólks. Það er hrein
firra að þjóð, sem hefir efni á
þvi að senda fjórða hvern borg-
ara til útlanda einu sinni og
stundum oft á ári, hafi ekki efni
á þvi að kaupa kjöt og mjólk, og
i ofanálag kaupir glingur og
hverskonar innfluttan óþarfa,
hafi ekki ráð á þvi að eta kjöt og
smjör og drekka mjólk.
Mikil fundahöld hafa verið um
land allt meðal bænda i tilefni af
hinum breyttu viðhorfum.
Eftirtektarvert er það að hinir
óbreyttu liðsmenn eru venju-
lega á öndverðum meiði við hið
svonefnda forystulið, það er að
segja Stéttarsamband bænda og
Búnaðarþing. Má þar sem
dæmi nefna fóðurbætiskattinn.
Gagnstætt öðrum stéttum og
starfshópum sem hafa uppi
linnulausar kröfur um fyrir-
greiðslu á öllum sviðum held ég
að bændur geri fyrst og fremst
kröfur til sjálfs sin, þó aö þá
greini á um leiðir. Eina undan-
tekningin er sú að þeir óska eftir
að rikið greiði þeim lögbundnar
útflutningsbætur.
Rottuholur
Nú erum við komnir hringinn
og förum að nálgast kattarketið
sem við minntumst á i upphafi.
Þegar kom fram i febrúar, fór
stjórnarliðið að ympra á þvi að
mál væri komið til þess að gera
einhverjar ráðstafanir til þess
að rétta við atvinnulifið og
draga úr verðbólgunni. Þá hélt
maður aö nú myndi Ólafur Jó-
hannesson draga fram hið
heilaga guðspjall framsóknar-
manna og dusta af þvi rykiö.
Þetta gamla framsóknarguð-
spjall heitir svo sem kunnugt er
niðurfærsluleið. Maður lét sér
einnig detta i hug að nú myndi
Geir Hallgrimsson taka á sig
rögg og efna hið gamla loforð
Ólafs Thors um að sækja pen-
ingana inn i rottuholurnar.
Nú er það eins og að nefna
snöru i hengds manns húsi aö
nefna niðurfærsluleið við fram-
sóknarmenn. Enn siður þora
menn að nefna rottuholur þvi nú
á enginn neitt til að fela i slikum
holum.
Svo var hafist handa. Gengið
var fellt og vextir hækkaðir. Er
ákaflega erfitt að skilja hvernig
slikar athafnir mega verða til
þess aö draga úr veröbólgunni.
Hins vegar er það fræðilega rétt
að afnám visitölubóta gæti orðiö
til þess að draga eitthvað úr
vexti verðbólgu, ef ekki kæmi
annað til greina. Þegar þetta er
ritað veit enginn hvernig yfir-
standandi visitölustriöi lyktar.
Ýmsir munu efast um, að rök
forsætisráðherrans fyrir marg-
nefndum efnahagsráðstöfunum
séu pottheld, eða prentuö með
Hólaprenti. Hins vegar hafa
fullyrðingar hans um að launa-
misréttið hérlendis sé sök
launamanna sjálfra, mikið til
sins máls. Skal ekki farið frekar
út i þá sálma, enda hefir þetta
verið hálfgert feimnismál
verkalýðshreyfingarinnar og
rikisstarfsmanna mörg undan-
farin ár, og sýnir að engin er
annars bróðir i leik og ekki eru
allar syndir guöi að kenna.
Dansinn heldur svo áfram,
eins og i Hruna forðum. Hið
eina, sem menn verða sammála
um, er að fara einn hring enn.
Þetta gerist þrátt fyrir þaö að
enginn hefir nóga peninga og
enginn veit hver hefir stolið frá
hverjum. En við stöndum við
þetta allt saman þökkum fyrir
meðan við höfum i okkur og á,
erum alveg gáttuð og grallara-
laus. Við getum ekkert annað,
en að minnast orða húsfreyj-
unnar sem kynnt voru i upphafi
þessa spjalls.
Allir þykjast frómir, þá lokiö
er ketti minum.
Skúli Guöjónsson
Ljótunnarstöðum april 197t
Mimiing um niikiö skáld
Fræöslurit frá
umferðarráði
Jökull skáld Jakobsson er allur.
Þannig sannast enn, að enginn,
hvorki ungur né gamall veit
hvenær kallið kemur.
Það átti fyrir mér að liggja, að
eiga samleið með honum um ára-
bil, þegar hann var blaðamaður
og rithöfundur, þá er vikublaðið
Fálkinn var og hét, undir ritstjórn
Magnúsar Bjarnfreðssonar, sem
einnig var gott að vinna fyrir, en
ég haföi það starf með höndum,
að ganga frá umbroti Fálkans,
sem út kom þá vikulega.
Ég þarf ekki að orðlengja það,
sem aðrir eru mér sammála um,
að fljótari og orðheppnari blaða-
manni var vart betra aö vinna
með en Jökli Jakobssyni. Skal ég
þó skjóta þvi hér inn i. að ég hafði
nokkrum árum áöur unnið með
samskonar snillingi viö ritstjórn
og blaöamennsku, en það var með
vini minum Jónasi Arnasyni al-
þingismann og skáldi við blað
sem kom reglulega út hjá ungum
sósialistum.
Báðir þeir Jökull og Jónas
kunna hvor á sinn sérstaka hátt,
að setja á leiksvið lifiö eins og það
getur gengið fyrir sig með
skemmtilegum tilbrigðum eða al-
varlegri ihugun, ef þannig ber að
sýna þaö áheyrendum. Má með
sanni segja að höfundar þurfa
mikla skáldlega hæfileika til að
hitta svo vel i miðjan punktinn
með hverju nýju leikriti, aö það
er sýnt leikárið út i gegn og dugar
ekki til, heldur árið þar á eftir og
svoútum landsbyggðina, já langt
út fyrir 200 sjómilur, sem sagt i
leikhús annarra landa.
Mér verður alltaf minnisstæð
kimnigáfa Jökuls, ekki sist þegar
hann gaf sér tima frá amstri
hversdagsleikans, þá var engin
hálfvelgja aö flækjast fyrir skáld-
inu til að skyggja á gleöina, sem
breiddi út faðminn meö tilbreyt-
ingu, sem hægt var að tala um,
þegar tilveran bauð upp i dans frá
hverskonar áhyggjum,
Ég treysti mér ekki til að dæma
um tilfinningar Jökuls Jakobs-
sonar, þær þekktu aðrir betur en
ég. Þó vissi ég af okkar kynnum,
að hann eins og mörg góð skáld,
var viðkvæmur eins og hann var
nákvæmur i ritverkum sinum. Ég
kveð hann þvi með trega, eins og
fleiri, þvi fyrirfram getum við
hvert okkar sagt, aö mörg ný
leikrit eftir hann hefðu haslað sér
völl á sviðum leikhúsanna, ef svo
væri ekki komið sem komið er.
Ég votta skyldmennum hins
látna og öðrum aðstandenum
samúö mina og lýk þessum
kveðjuorðum með ljóöi, sem ég
tileinkaði honum fyrir all löngu,
gerði ég einnig lag við það og
unglingakór hefur sungið i út-
varpinu, en ljóðiö heitir sama og
eitt leikritiö hans: Kertalog.
Jökull Jakobsson
Kertalog
Kertalog mér iýstu,
liöa dagur fer.
Birtu hjá mér hýstu,
hverful veröld er.
Guð mig ætið geymi
þá gangan létt er min.
Draum mig væran dreymi
til dags sem aftur skin.
Eftir hvern vetur er vor á ný,
þá vermir sólin oss björt og hlý.
Kristinn Magnússoi
Umferðarráð hefur nýlega gefiö
út tvö fræðslurit um umferðe'i-
mál, stöðvunarvegalengdin 12
siður og framúrakstur 24 siður.
Bæði þessi rit fjalla um vanda-
málið ökuhraðann og nokkur þau
veigamiklu atriði sem hafa þarf i
huga þegar ökumenn byggja upp
hraða — lifandi kraft — sem oft
þarf að minnka á örstuttri vega-
lengd, þegar óvænt atvik bera
fyrir.
Fræðslurit þessi verða notuð
við umferðarfræöslu á bifreiöar-
námskeiðum — meira prófsnám-
skeiðum. Ritin verða til sölu fyrir
almenning fyrst um sinn á skrif-
stofu Umferðarráðs, Lögreglu-
stöðinni við Hverfisgötu, gegn
vægu gjaldi.
1 ritunum eru mikilsverðar
töflur um hraða og mismunandi
viðnám (færð), sem telja má
lærdómsrikt fyrir ökumenn og
aðra þá sem um umferðarmál
fjalla.