Þjóðviljinn - 13.08.1978, Blaðsíða 8

8 SIÐA — ÞJÖÐVILJINN Sunnudagur 13. ágúst 1978
Velmegun er eitt þeirra oröa
sem oft heyrist i þjóöfélagsum-
ræöunni. Sjaldnast er þessi vel-
megun þó skilgreind nánar, en
allir vita hvaö viö er átt. Þaö er
semsagt sæmileg efnahagsleg
velsæid, aö eiga i sig og á meö
góöu móti. Flestir eru Uka sam-
mála um aö hér á landi eiga
flestir i sig og á. Og reyndar vel
þaö. Þeir sem slitiö hafa barn-
skónum hafa eignast hitt og
þetta meö árunum, hvort sem
þaö er af illri nauösyn eöa ein-
hverju ööru. Lifsgæöakapp-
hlaup köllum viö þaö — allir
vilja eignast sem flest, hús og
bfl og sjónvarp og sól og margt
fleira.
Og viö erum öll aö meiru eöa
minna leyti á kafi i þessu. Viö
viljum meiri vinnu og meiri
peninga til aö geta keypt meira.
En mörg okkar eru meövituö
um þetta og viljum sporna gegn
þessari þróun. Viö reynum aö
sporna viö þessu á heimavig-
stöövum meö þvi aö láta and-
legar þarfir hafa ákveöinn for-
gang og sem andsvar viö stfiin-
steypuæöinu, dýrkum viö gömul
hús af mismikilli ástrtöu.
Ef nahags aðgerðir
einar duga
skammt
En viö vitum lika aö viö þurf-
um aö knýja fram ákveönar
þjóöfélagsbreytingar ef viö ætl-
um ekki aö springa i lifsgæöa-
kapphlaupinu. Þess vegna vilj-
um við draga úr veröbólgunni,
skrúfa neysluna niöur, minnka
yfirvinnuna, koma almenningi
undan oki verslunarauövalds
meösósialiskum aögeröum. Við
viljum auknar félagslegar úr-
bætur á kostnaö stóriðju og póli-
tiskrar ævintýramennsku, sem
ekki stjórnast af hagsmunum
almennings i landinu.
Andleg fátækt
ömurlegust
Þótt viö fengjum völd t-il að
gera stórfelldar efnahagslegar
ráðstafanir i anda sósialismaog
jafnréttis, þá mun þaö eitt og
sér ekki duga til aö draga úr
lifsgæðakapphlaupinu. Andleg
fátækter ömurlegastafátæktin i
islensku þjóðfélagi og hún er
ömurlegasta afsprengi þess
lifsgæðakapphlaups sem viö
viljum losna úr. Vissulega af-
leiðing kúgunar, stéttarskipt-
ingar, misréttis og vinnuþrælk-
unar, en hún verður þvi miður
ekki afnumin á einum degi, þvi
þótt sigrast veröi á ranglætinu
þá situr eftir þaö tómarúm, sem
þrælkun og gegndarlaus mötun
á afþreyingarrusli hefur skap-
að. Fólk hefur ekki aöeins veriö
rænt veraldlegum auöi, heldur
ekki siöur andlegum. Á öllum
sviðum listsköpunar hefur
ómerkilegt afþreyingarrusl háö
haröa baráttu við heiöarlega
listsköpun og oftast nær haft
betur. Almenningur er troðfyllt-
ur af „afþreyingarförsum” og
„hasarbókum” á öllum sviðum
og „ráðamenn i listinni” yppa
öxlum og segja: „Þetta vill
fólkið” i stað þess að berjastaf
alefli fyrir þvi aö sýna fólki þaö
sem það vill sjá i raun og veru.
Eöa hvers konar mannfyrirlitn-
ing er þaö aö halda aö fólk vilji
sjá, heyra og lesa innantómt
efni, sem hefur engan annan til-
gangen að halda fólki þegjandi
og græöa á þvi um leið?
Andleg vakning
knýr fram
umbætur
Þaö er reyndar önnur spurn-
ing, hvort viö munum nokkru
sinni ná fram einhverjum þjóð-
félagsumbótum aö marki, nema
með kröftugri listsköpun. Sú
andlega vakning, sem getur
knúiöfólk til afstööu með raun-
verulegum verðmætum gegn
öllu draslinu, hún mun einnig
• '
' j ■ V
M. ATHÉNA « MÉLANC (ÍJOUE >
MW8ÉE DE L'ACTIC AIÆ
Listagyöjan i þungum þönkum
Listin og
lífsgæða-
kapp-
hlaupið
gera þvi kleift að lifa án þess.
Hún gefur einstaklingum styrk
og hugrekki til að geta tekist á
við breytt ástand. Aðeins list-
sköpunin, á hvaöa sviði sem hún
birtist, megnar að vekja fólk af
tilfinningalegum, þjóöfélags-
legum og andlegum doöa. Hún
skerpir skynjun þess, meðvit-
und og tilfinningar, gerir þvi
kleift aö njóta i raun og veru
þessa lifshlaups sem mannver-
sunnudagspistill
ur, en ekki sem vinnudýr. Held-
ur okkur á lifi andlega.
Nú máenginn skilja þessi orð
min svo að mér sé ekki full vel
ljóst aö þaö er vissulega til á Is-
landi önnur fátækt en andleg, og
félagslegar úrbætur á ýmsum
sviðum eru forsenda þess aö
hægt sé að njóta menningar.
Það eru til hér á landi hópar
sem búa við sáraneyð, en þessir
hópar eruekki stærri en svo, aö
þaö misrétti sem þeir eru beitt-
ir, nægir ekki til að sannfæra
allan fjöldann um aö gera þurfi
stórfelldar þjóöfélagsbreyting-
ar hér og nú. Til þess eru allt of
mörg öfl sem togast um mann-
■sálirnar og atkvæöin og gegn
þessum öflum er listin beittasta
vopnið, Listamenn þurfa aö
vera miklu betur á veröi gegn
sölulistinni, án þess aö lenda
inni i filabeinsturni einangraöir
frá fólkinu. Þaö þarf aö vinna
gagngert gegn andlegri stéttar-
skiptingu, þvi kaldastriðs-
ástandi sem hefur myndast á
milli verkalýös og lista/
menntafólks.
Þaö þarf vonandi ekki aö taka
fram aö hér er ekki átt viö aö
það eigi aö láta undan siga i
kjarabaráttunni eöa búa upp á
vatn og brauð i gömlum hjöllum
meölistupp um alla veggi. Þaö
er heldur ekki átt viö aö draga
eigi skarpa linu á milli góörar
og vondrar listar (t.d. meö boö-
um og bönnum), en greina verö-
ur á milli heiöarlegrar listsköp-
unar og sölu á afþreyingarefni.
Auðvitaö á listin aö vera okkur
einnig afþreying og til skemmt-
unar, enhún veröur aö hafa eitt-
hvert innihald, markmiö og til-
gang, einhverja hugmynd,
sköpunargleöi eöa lifssýn.
Hin friálsa
listsköpun
I baráttunni um almenningsfé
hefur hin frjálsa listsköpun
kannski oröiö verst úti. Sú skoö-
un aö list eigi aö borga sig s jálf
er út I hött, enda ersú list dýrust
og dýrkeyptust sem elur á
gegndarlausri sóun, skrumi og
drasli. Til aö afgreiöa listina er
ákveönum upphæöum slett i
nokkur opinber listfyrirtæki,
eöa til þess aö byggja einhvern
ramma utan um listina, kllna á
hana tæknibrellum og skrif-
finnsku, til aö draga athyglina
frá þvi sem skiptir máli. 1 raun
og veru er frjáls listsköpun aö
verulegu leyti bönnuö i dag.
Tökum dæmi islenska kvik-
myndalist og leiklist. Að halda
þvi fram að þaö sé ekki hægt aö
styöja frjálsa leikhópa eöa is-
lenska kvikmyndageröarmenn
vegna þessaö þaö sésvodýrter
hlægilegtá meöan miljónum er
variö i allskyns hégóma. Eöa
hvaö skyldi Nordsat kosta þjóö-
ina, þegar þaö fyrirtæki er kom-
iö i gang? Og hvaö sagöi út-
varpsráösmaðurinn þegar rætt
var um þaö fyrirtæki i sjónvarp-
inu og áhrif þess á llfsafkomu
listamanna? Hann hló. Hvaö
yröi nú sagt ef einhver vogaði
sér að hlægja aö lifsafkomu
bænda eðasjómanna? Auövitaö
er Nordsat máliö afdrifarikast
fyrir þjóöina I heild og andlegt
lif hennar, þvi listamenn geta
hvort sem er fengiö betur og
meira i sig og á annars staöar
en viö listsköpun.
Menning fyrir
1000 manns
Eitt skýrasta dæmiö um þann
sess sem menningunni er ætlaö-
ur i framtiöinni er menningar-
miöstööin i Breiöholti. Þaö er út
af fyrir sig viröingarvertað um-
framfé skuli sett I menningar-
miðstöö og full ástæöa til að
þakka þeim sem þar eiga hlut
að máli. Aö teikna siöan i húsinu
sal fyrir tónleika, leiksýningar
og fyrirlestra sem tekur 100
manns, sýnir ekki aðeins vantrú
á listáhuga almennings i 20 þús-
und manna hverfi, heldur mikla
vanþekkingu á þvi hvernig
listastarf fer fram og er rekið.
Ef þaöværi almennt rekiö á rif-
legum opinberum styrkjum,
væri kannski hægt að koma upp
t.d. tónleikum eöa leiksýningum
fyrir 100 manns án þess aö fara
á hausinn, en á meöan svo er
ekki er óiiklegt aö nokkur lista-
maður, sem hefur atvinnu af list
sinni, nýti sér þetta húsnæði
sem þarna verður boðiö upp á.
Eigi þetta hins vegar að vera
fyrirlestrarsalur fyrir Rotary
eða Union Chamber er allt ann-
að uppi á teningnum, en þá væri
kannski æskilegt aö skipta um
nafn á menningarmiöstööinni.
Þetta sýnir enn og aftur aö til
þess aö hægt sé að teikna hús af
einhverju viti, þurfa menn aö
vita hvaö á að gera viö þaö. Eöa
skyldu listamenn hafa veriö til
ráöuneytis um þaö hvernig og til
hvers eigi aö reisa menningar-
miðstöð?
Eftir Þórunni Sigurðardóttur
Ályktun
gerd um
Nordur-
kollubúa
Ályktun sú sem hér fer á
eftir var samþykkt á
hringborðsráðstef nu á
Skálholtsskóla miðvikudg-
inn5. júlí 1978. Þátttakend-
ur voru annars vegar gest-
ir f rá nyrstu héruðum Nor-
egs, Svíþjóðar og Finn-
lands (Nordkalottingar,
Norðurkollubúar), en hins
vegar allmargir Islending-
ar, er látið hafa norræna
samvinnu til sín taka. Um-
ræðum stýrði Hjálmar
Ólafsson formaður Nor-
ræna félagsins. Tilefni
umræðunnar var það, að
þennan dag lauk tíu daga
islenskunámskeiði Norður-
kollubúa í Skálholti. Álykt-
unin er á þessa leið:
„Hringborðsumræðan hefur
snúist um viðhorf Islendinga til
Noröurkollu (nyrstu héraða
Skandinaviu) og öfugt. Fjallað
hefur verið um það, sem tsland og
aðrir hlutar Norðurkollunnar
eiga sameiginlegt, svo og um hiö
gagnstæða. Drepið hefur verið á
ýmsa aðra þætti norrænnar sam-
vinnu og gagnkvæm menningar-
tengsl, en reynslan af fyrsta nám-
skeiði fyrir Norðurkollubúa á ts-
landi hefur einkum verið rædd.
Námskeið þaö, sem nú er aö ljúka
og staöiö hefur i Skálholti dagana
26.6 — 6.7., sýnir, að ályktun sú,
er samþykkt var á Norðurkollu-
ráðstefnu i Reykjavik i fyrra, er i
þessu efni orðin aö veruleika.
Kynni hafa tekist milli Islend-
inga og Norðurkollubúa hin siöari
ár og vinfengi. Meginorsakir
þessa eru sænskunámskeið þau,
sem allt frá árinu 1974 hafa verið
haldin fyrir tslendinga á lýöhá-
skólanum að Framnesi i Sviþjóö,
en einnig ber aö nefna Norður-
kolluráðstefnuna i Reykjavik árið
1977. Þessi bræðrabönd hafa nú
styrkst við árangursrika samvist
á Skálholtsskóla.
Island og Norðurkollan eiga
margt sameiginlegt. Meöal ann-
ars má nefna það, að bæöi eru
landssvæði þessi afskekkt.
Vandamál dreifbýlis, efnahags-
leg og félagsleg umskipti gera
þaö sjálfsagt að Islendingar og
Noröurkollumenn skiptist á skoð-
unum og miöli hver öörum af
reynslu sinni.
Af þessum sökum ályktar ráö-
stefnan:
•
að samstarf það, sem hafið er
milli tslands og annarra hluta
Norðurkollunnar, beri aö efla,
enda sé það mikilsverður
þáttur norrænnar samvinnu
almennt.
að leggja beri sérstaka áherslu á
samvinnu um menningar- og
félagsmál, svo og gagnkvæma
tungumálakennslu.
aö allir aðilar kanni möguleika á
þvi aö gera islenskunámskeiö,
sem helst færi fram i Skál-
holti, að föstum liði i tungu-
málakennslu þeirri, sem fram
fer á vegum Norðurkollu-
raanna.
að gagnkvæm samskipti milli Is-
lands og annarra hluta
Norðurkollunnar verði aukin
með hagkvæmum feröalög-
um, skólaheimsóknum, kynn-
ingarvikum og sýningum.
Bókmennta- og listkynningar
ýmsar fari fram, ekki hvað
sist tónlistarkynningar.
að æskilegt væri, að Norrænu fé-
lögin á tslandi og annars staö-
ar um Noröurkolluna tækju aö
sér gagnkvæma dreifingu
kennslutækja og annarra
gagna, er varöa þessi lands-
svæði.”