Þjóðviljinn - 17.09.1978, Blaðsíða 9

Sunnudagur 17. september 1978 ÞJóÐVILJINN — SIÐA 9
því er hann viöundur þar til
hann „endurholdgast”. Telur
hann sig vera Messias endur-
borinn. Aö lokum missir hann
trúnaö fólksins og er skilinn
eftir einn og yfirgefinn.
Verkiö hlaut engar afbragös
viötökur i byrjun. En vinsældir
þess jukust jafnt og þétt og
verkiö hlaöiö lofi jafnt og þétt
siöan.
Vissulega er verkiö gallaö á
köflum, en augunum veröur
ekki lokaðfyrir þeirristaöreynd
aöTommyerfyrstapoppóperan 1
sem náö hefur marki sinu.
Árið 1975 geröi kvikmynda-
leikstjórinn Ken Russell kvik-
mynd byggöa á Tommy, þar ■
sem fram koma ýmsir frægir
popparar ásamt meölimum
Who. I
I
Skuggi Tommy
En eins og við var aö búast
hefúr skuggi Tommy hvilt yfir ■
hljómsveitinni frá þvi platan I
kom út. Arið 1970 gaf Who út
hljómleikaplötuna „Live at
Leeds”, þar sem þeir léku . ■
gamalt efni. Var þaö mál
margra að nú væri Townshend
þurrausinn. En sá orörómur átti |
ekki við rök aö styöjást þvi árið ■
eftir 1971 kom út platan „Who’s i
Next”. Meöhenni kom nýtt efni, I
ifyrstasinn f 4 ár frá Who. Voru
þetta valdir kaflar frá starfs- ,
ferli Townshend, mjög vel ■
sama'n settir. Sannaði þessi I
plata að W ho bjó enn y fir krafti |
og friskum blæ. ■
Nokkru eftir útkomu Who’s
Next virtist engu aö siöur
nokkur losarabragur á hljóm-
sveitinni. Pete Townshend gaf ■
út eigin plötu „Who Came I
First” 1972. Einnig gaf John
Entwistle út plötu og Roger I
Daltrey og Keith Moon unnu ■
báðir aö eigin plötum.
Hækkuðu nú raddir um
sundrung hljómsveitarinnar. I
Ýmsar misjafnar sögusagnir ■
voru á kreiki og meðlimir Who
gerðu sér ýmist til dundurs.
KeithMoon geröi konusinni lifið
leitt, meö að fyltja sig á milli *
herbergjahverneinasta dag i'40 I
herbergja villu sinni. Sámband
þeirra slitnaði nokkru seinna. I
Einnig fór ýmsum sögum af
ferðum hinna um heiminn.
A meöan þessar sögusagnir
lifðu á vörum fólks, var Pete
Townshend aö undirbúa nýja
þopp óperu. Þessi ópera kom
svo út árið 1973 undir nafninu
„Quadro-phenia” Fjallar hún
um rótlaust ungmenni af Mod
kynslóðinni, á mjög skemmti-
legan hátt. Þetta verk stendur
Tommy langtum framar, þó þaö
hafi alls ekki orðið þeirrar at-
hygli aðnjótandi sem þaö á
skilið.
Arið 1974 kom svo út platan
„Odds and Sods”, sem er sam-
safn eldraefnis og 1975 kom svo
platan „Who by Numbers”.
Andlát
Keith Moon
Nú áriö 1978 er hljómsveitin
Who 15 ára. 1 tilefni þessa
afmælis létu meðlimirnir gera
mynd um starfeferil sinn sem
ber nafnið „Kids are alright”.
Einnig er nýkomin frá þeim ný
plata, sú fyrsta i 3 ár.
Það var einmitt daginn eftir
frumsýningu myndarinnar
„Kids are alright”, sem tilkynnt
var um dauða trommúleikarans
Keith Moon, yngsta meðlims
Who. Hann fannst látinn á
heimili sinu að morgni 7.
september eftir oftieyslu svefn-
lyfsins Heminevrin.
Kvöldið áður hafði hann opin-
berað trúlofun sina og sænsku
sýningarstúlkunnar Annette
Walter — Lax, á heimili Paul
McCartney.
Þrátt fyrir dauða Keith Moon,
hafa meðlimir Who tilkynnt að
þeir muni starfa áfram.
Það er ekkert vafamál að
andlát Keith Moon er mikið
áfall fyrir poppheiminn, og óvist
hvort Who tekst aö halda saman
eftir fráfall hans.
lllldll
UMSJON:
JÓN AXEL
EGILSSON
Formáli
Það sem ást og kvikmynda-
gerð eiga sameiginlegt er sá
fjöldi bóka sem skráður hefur
verið um hvorutveggja. Þó
verður aldrei ,hægt að útlista i
bók, jafnvel ekki Sjafnaryndi,
hvernig ná megi ástum og á
sama hátt er ekki hægt að gefa
neinar algildar reglur um það
hvernig eigi að gera kvikmynd-
ir.
Þaö er auðvelt að læra með-
höndlan kvikmyndatökuvéla og
sýningarvéla en eins og byrj-
andinn verður brátt var við,
þarf töluvert meira til að gera
frambærilega kvikmynd. Hann
finnur þörfina fyrir nákvæmum
tæknilegum útskýringum og
hagnýtri þekkingu.
Sfðast liðinn vetur tók ég að
mér leiðsögn i kvikmyndagerð i
Kvikmyndaklúbbi Viðistaða-
skóla. Rak ég mig strax á þann
vegg er aöskilur hinn almenna
áhorfanda og þá er vinna að
gerð kvikmynda. Aðalmeinið
virtist vera algjör vanþekking á
svo að segja öllu er snerti kvik-
myndageröog var. orsökin skort-
ur á frambærilegu lestrarefni
með upplýsingum um hinar
mörgu hliöar kvikmyndagerð-
ar; handritagerð, kvikmynda-
töku, lýsingu, hljóö, tónlist,
klippingu og sýningu. Þegar ég
hvatti nemendur mina til að
fylgjast með kvikmyndaþættin-
um i sjónvarpinu og útvarpinu,
var svariö að þetta væri fyrir
atvinnumennina. Við höfðum
sem sé fallið i sömu gryfjuna og
rithöfundar, þeir skrifa fyrir
rithöfunda. Þrátt fyrir mikil
skrif um kvikmyndir nú upp á
siökastiö vantar hinn atmenna
byrjanda undirstöðuþekking-
una.
Með þetta i huga hóf ég nú að
kanna hvaö finna mætti á bóka-
markaði fyrir byrjendur. Var
þar fyrst fyrir danska bókin
„Bogen om smalfilm” sem er
mjög ýtarleg og góð handbók,
enska blaðið „Fiim Making”
sem var með þætti um kvik-
myndagerð fyrir byrjendur og
nefndi þá „Film School” fyrir
utan mikið efni fyrir 8mm á-
hugamenn. Smáritið „Camera
Sutra” var stutt og laggóð lesn-
ing ásamt fleirum.
1 þessum þáttum hef ég aöal-
lega stuöst við „Film School" og
bætt inn i áhugaverðum atriðum
frá öðrum aðilum og eigin
brjósti. Vona ég að hér sé komin
visir að þeirri undirstöðu sem
vantað hefur til þessa.
KVIKMYNDASKOLI
ÞJÓÐVIUANS
Hreyfingin
Forngrikkir þekktu þann
eiginleika augans að „geyma”
mynd stuttá stund eftir að hún
hvarf. Þessi uppgötvun lenti þó i
glatkistunni eins og svo margar
aðrar.
Það var ekki fyrr en árið 1825
að Sir John Henschel, sem var
meðlimur hins konunglega
enska visindafélags; uppgötv-
aði ma. „fiskisaltið” og orðið
„fotografi”, sýndi vini sinum
Charles Babbage hvernig hægt
var að sjá samtimis báðar hlið-
ar shillings (smámynt) með þvi
að halda honum með tveimur
nálum og blása i hann svo að
hann snérist. Babbage sagði
siðan vini sinum, dr. Fitton, frá
þessu.
Leggðu pening á borðið. Taktu
hann varlega upp með tveim
tituprjónum. Með þvi að blása á
peninginn, geturðu látið hann
snúast á milli prjónanna. Við
snúninginn má sjá báöar hliöar
peningsins samtimis.
Dr. Fitton kynnti siðan þessa
hugmynd þannig, að hann teikn-
aði mynd af fugli öðru megin á
pappaskifuen búrhinu megin. 1
stað nálanna notaði hann silki-
þráð. Með þvi að snúa upp á
þráðinn, snérist skifan og fugl-
inn virtist sitja i búrinu.
að/heilinn sér og þegar slökkt er
heldur augað áfram að „sjá”i
um þaö bill/20 til 1/5 úr sekúndu
áöur en myndin hverfur. An
þessa eiginleika augans væru
kvikmyndir og sjónvarp varla
hugsanleg.
Þetta minni augans gerir það
að verkum að þvi finnst ljós sem
blikkar (riðar) hraðar en 50
sinnum á sekúndu vera sam-
fellt. Ef hraðinn minnkar byrjar
augað að greina blikkið en mun
samt greina samfelda hreyfingu
ef blikkið fer ekki niður fyrir 14
sinnum á sekúndu. Þetta á við
hvort heldur áhorfandinn er að
horfa á lifandi atburð i blikk-
andi ljósi eða myndir sem kast-
að er á tjald. Myndirnar gætu
verið röð ljósmynda eða teikn-
inga, en á meðan þær birtast á-
horfandanum hraðar en 14 sinn-
um á sekúndu mun hann ekki
átta sig á þvi að hann er að
horfa á röð mynda, heldur meö-
taka þær sem eina hreyfingu.
Það er nákvæmlega þetta sem
er undirstðan i allri teikni-
myndagerð (animation), hvort
heldur er um að ræða teikningar
(cartoon animation), klippi-
myndir eða hreyfimyndir (stop
motion animation): röð mynda
er kvikmynduð þannig að ein-
hverjum hluta (t.d. persónu)
myndflatarins er breytt við
hverja mynd sem tekin er.
Þegar myndin er siðan sýnd á
réttum hraða næst fram hreyf-
ing.
Og i raun og veru er það ná-
kvæmlega það sama sem við
gerum þegar við tökum kvik-
mynd af lifandi fólki; við tökum
röð ljósmynda með réttu milli-
bili og sýnum þær siðan á sama
hraða og fáum þannig fram
„lifandi mynd”.
L_
Thaumotropen — skifan sem dr.
Fitton notaði til að sýna fram á
sjónminni augans, eftirljómun.
Þetta var framkvæmanlegt
vegna þess vankanta augans
sem nefna mætti nokkurs konar
minni: þegar kveikt er ljós,
liður sekúndubrot áður en aug-
Hjarta upptökuvélarinnar. 1.
Sleöinn 2. Staðlað gat eða mynd-
gluggi. 3. Þrýstiplata. 4. Fjaðr-
andi hliðarstýring. 5. Blennan.
6. Klóin. 7. Linsan.
Með ljósmyndavélinni tökum
við skyndimynd, sem frystir eitt
augnablik i tima og rúmi. Kvik-
myndatökuvélin gæðir þessa
mynd lifi, svo miklu lifi að ef
fólkið á myndinni horfir beint i
linsuna, finnst áhorfandanum
að hann liggi á gæjum. Það má
orða þetta þannig að kvik-
myndatökuvélin segi okkur sög-
una á bak við ljósmyndina.
Kvikmyndir
Kvikmyndatökuvél er
myndavél sem tekur röð mynda
á ákveðnum hraða en sýningar-
vélin sýnir þessar myndir á
sama hraða — eftir að filman
hefur verið framkölluð — með
þvi að varpa þeim á sýningar-
tjald svo margir geti séð hana i
einu.
Kvikmyndafilman er plast-
ræma, acetate eða polyster,
sem þakin er ljósnæmum silfur-
söltum og fleiri efnum. Þegar
búið er að lýsa filmuna er hún
framkölluð. Verður filman þá
mismunandi gagnsæ eftir þvi
hvað hún hefur fengið mikla lýs-
ingu. A jaðri filmunnar eru göt
(perforation) með ákveðnu
millibili sem vélrænir hlutar
vélarinnar (klóin) nota til að
færa óátekna filmu fyrir ljósop-
ið.
Myndflutningurinn inn á film-
una og frá henni yfir á tjaldið á
sér stað i gegnum linsu. Hún er
byggð upp af misþykkum, kúpt-
um og ibjúgum glerjum, sem
raðað er mjög nákvæmlega
saman. Til að taka mynd, varp-
ar linsan smækkaðri mynd af
þvi sem hún sér á filmuna. 1
sýningarvélinni varpar lampi
ljósi i gegnum filmuna og lins-
una, sem stækkar hana upp á
tjaldið.
Til að ná tilætluðum árangri
verður filman að haldast flöt og
i réttri fjarlægð frá linsunni.
Þessu hlutverki þjónar „sleð-
inn”. 1 tökuvélinni er þetta föst
plata með rétthyrndu stöðluöu
gati, sem ljós kemst i gegnum
frá linsunni og inn á filmuna.
Sleðinn er þannig útbúinn aö
aðeins jaörar filmunnar snerta
hann svo hún rispist ekki.
Þrýstiplatan er fyrir aftan film-
una og heldur henni að gatinu.
í Super 8 snældum er þrýsti-
platan innbyggð. Þetta auðveld-
ar mjög filmuskipti i vélinni. I
öllum öðrum vélum, einnig sýn-
ingarvélum, er þrýstiplatan
hluti vélarinnar og er þvi ná-
kvæmari. Þrýstiplatan i sýning-
arvélinni er með gati svo ljósið
komist i gegn, lýsi gegnum film-
una, linsuna og á tjaldið.
1 báðum vélunum er filman
færð yfir á næstu mynd með kló
sem gengur i götin á filmunni.
Klóin er litill tittur sem gengur
Hijóösnælda. örarnar sýna leið
filmunnar. 1. Linsan, 2. Slaufu-
þreifári. 3. Tónhöfuð. 4. Capst-
an. 5. Þrýstipiata. 6. Þrýstiplata
filmu.
upp og niður. Klóin krækir i gat
og dregur filmuna niður. Siðan
dregst hún út úr gatinu á meðan
myndin er lýst inn eða út i gegn-
um linsuna. 1 8mm vélum gerist
þetta vanalegast 18 sinnum á
sekúndu, i 16 mm vélum 24 sinn-
um á sekúndu en 25 sinnum i
sjónvarpi. Myndir á sekúndu er
skammstafað más og er sama
og skammstöfuninn fps þ.e.
frames per second.
A meðan verið er að færa
filmuna yfir á næstu mynd
verður að loka fyrir ljósið, ann-
ars yrðu ljósrákir (draugar) á
myndinni. Lokað er fyrir ljósið
með lokara (blennu), sem litur
út eins og skifa sem búið er að
skera þrjá geira úr. Þetta er svo
tengt saman þannig, að lokað er
fyrir ljósið á meðan filman er
færð, en þvi hleypt i gegn þegar
hún er kyrr.
I sýningarvélum er hraðvirk-
ari blenna, til þess að hleypa
eins miklu ljósi i gegnum film-
una og hægt er. Eins og áður er
sagt, greinir augað flökt, blikki
ljós hægar en 50 sinnum á
sekúndu. Til þess að koma i veg
fyrir þetta er hver mynd lýst
þrisvar sinnum áður en fært er
yfir á næstu mynd. Þetta þýðir
að mynd sem tekin er á 18 más
fær 54 blikk á tjaldinu.
Það sem tilheyrir kvik-
myndatökuvélinni sérstaklega
erfilmumælir sem sýnir i fetum
eða metrum (rúmlega þrjú fet i
metra) hvað mikið er eftir eða
þegar búið af filmunni. Mynd-
leitarinn sýnir notandanum
hvað hann er að mynda. 1 flest-
um vélum er horft i gegnum
linsuna(reflex). Er þá tekin
mynd af þvi sem linsan sér. Ef
ekki er horft i gegnum linsuna,
myndast skekkja. Einnig þarf
að mæla ljósið sem streymir i
gegnum linsuna á filmuna, svo
hægt sé að kvikmynda i mis-
munandi birtu. 1 sumum vélum
' er hægt að sjá stærð ljósopsins i
myndleitaranum (tölur) og eru
þær þá jafnvel bæði sjálfvirkar
og handstilltar. 1 sjálfvirkri vél
stillir 8mm snældan hraða film-
unnar (DIN/ASA) sem sjálf-
virki ljósmælirinn stillir siðan
ljósopið eftir. A handstilltum