Þjóðviljinn - 14.10.1978, Blaðsíða 9

Laugardagur 14. oktdber 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Búum bömum
betri heim
samvisku sina með þvi að kaupa
eitthvað handa börnunum. Astúö
og hlýja er sýnd með hlutum,
gjöfum, neyslu. Þannig má halda
fram, að börnin séu nauösynleg,
en um leið sé þeim ofaukið i sam-
félaginu. Þetta eru þau mót-
sagnakenndu skilyrði, sem börn
búa við i hinu hlutgerða, næstum
ömanneskjulega þjöðfélagi okk-
ar.”
Félagsleg
einangrun
Guðný sagði, að vinnuálag og
timaskortur ylli félagslegri ein-
angrun fjölskyldunnar og ein-
angrun barna i enkalifinu. Þetta
umhverfi byði þvi ekki upp á
nayðsynleg skilyrði til að börnin
dafni vel.
Hún sagði að skipulag byggðar
og húsnæðis skipti miklu máli
fyrir liðan barna og þroska
þeirra. Með byggingu ein-
angraðra svefnhverfasé ýtt undir
aðskilnað á milli heimilis og
vinnu, og nánasta umhverfi
barnsins gæfi þvi haldlitla mynd ,
af þjóðfélaginu.
Mannleg sjónar-
mið i fyrirrúmi
Mikilvægt væri, að á næsta ári
yrði vakin .athygli á þeim félags-
legu skilyrðum, sem skipulag
framtiðarinnar þyrfti að
fullnægja. Mannleg sjónarmið
verði látin sitja i fyrirrúmi fyrir
gróasjónarmiðum og uppbygging
verði markviss, en ekki til-
viljanakennd.
Sveigjanleg
dagvistun
Guðný taldi timabært að leggja
niður aðgreiningu milli gæslu-
stofnana eins og dagheimila
annarsvegar og leikskóla hins-
vegar, þvi engin rök réttlæti
þessa aðgreiningu. Þvi sé tima-
bært að stofna sveigjanlegar dag-
vistarstofnanir, sem bæði taka á
móti börnum allan daginn og
hluta úr degi, eftir óskum ein-
stakra barna og foreldra. Einnig
væri mikilvægt að dagvist-
arstofnanir tækju upp svipaða
starfshætti og tiðkast i opnum
skólum, þ.e. blandaðan aldurshóp
i heimakrók eða á deild, sem
siöan megi skipta upp, þegar
unnið er að einstökum verk-
efnum, i afmarkaðar stúkur eða
herbergi.
Fjölskylduhugtakið
margrætt
Björn Björnsson prófessor
talaði um barnið og fjölskylduna.
Hann sagði aðhugtakið fjölskylda
væri i raun mjög margrætt. Fjöl-
skyldan bæri óhjákvæmilega
svipbragð þess samfélags og
þeirrar menningar, sem hún
byggi við á hverjum tima. Hér á
landi sem annars staðar birtist
fjölskyldan i fleiri en einni mynd.
Áhrif
þjóðlífsbreytinga
Björn ræddi um þau áhrif, sem
hinar öru þjóðlifsbreytingar hafa
haft á stöðu og velferð barna.
Mjög margt hefði breyst til hins
betra, svo sem i heilbrigðis-
málum, þar sem ungbarnadauði
væri nú hér með þvi lægsta sem
þekktist i heiminum og eftirlit
með heilbrigði barna hafi
siaukist. Menntunarskilyrði
barna væru lika stórum bætt og
allur ytri aðbúnaður barnanna.
Hinsvegar væri timi hraðfara
breytinga óhjákvæmilega um leið
timi upplausnar og rótleysis, og
slikur timi gæti verið barninu
beinlinis hættulegur.
Aður heföi fjölskyldan að mestu
verið einfær um uppeldi barn-
anna, en nú færi þvi fjarri að svo
sé. Breyttir sambúðarhættir valdi
þvi, að foreldrarnir einir séu til
taks til að annast uppeldið innan
veggja heimilisins. Breyttir at-
vinnuhættir valdi þvi, að báðir
foreldrar vinni iðulega utan
heimilis og breyttir menntunar-
hættir dæmi fjölskylduna óhæfa
til að annast þann mikilvæga þátt
uppeldisins að búa æskuna undir
lifsstarfið.
Mikil aukning
hjónaskilnaöa
Björn ræddi um minnkandi
samheldni fjölskyldunnar og
sagði að átak þyrfti til að halda
fjölskyldunni saman. Hætt væri
við að gjá myndaðist þegar sam-
eiginlegu áhugasviði fjöl-
skyldunnar væri splundrað, og
Alþjóða-
ár
barnsins
1979
A allsherjarþingi
Sameinuðu þjöðanna 21. des-
ember 1976 var samþykkt að
helga árið 1979 málefnum
barnanna i tiiefni þess, að þá
eru liðin tuttugu ár frá þvi að
S.Þ. staðfestuyfirlýsingu um
réttindi barnsins. Ekki er
fyrirhuguö nein aiheimsráö-
stefna ítilefni þessa árs, eins
og tiðkast hefur í sambandi
við hin ýmsu málefni, sem
S.Þ. hafa helgaö eitt ár i
senn, heldur er hvatt til
starfs ihverju einstöku landi
fyrir sig og þar næst til '
alþjóölegs samstarfs,
einkum aöstoðar við börn i
þróunarlöndunum.
Höfuðmarkmiöin skulu
vera þess, m.a.:
1. Að vekja athygli valdhafa
og almennings á hinum
sérstöku þörfum barna.
2. Að fá viðurkennt að I
hverri fjárhagslegri og
félagslegri áætlun skuli
vera þáttur varðandi
þarfir barna, þannig að
þarfir þeirra fáist viður-
kenndar bæði á alþjóö-
legum vettvangi og með
hverri þjóð.
3. Ailsherjarþingið hvetur
rlkisstjórnir til aukinna
átaka til varaniegra
umbóta á högum barna,
bæði innan sveitarfélaga
og þjóðarheildarinnar með
sérstöku tilliti til þeirra,
sem varnarlausust eru,og
til hópa sem eru á ein-
hvern hátt sérlega ilia
settir.
4. Allsherjarþingið felur
öllum stofnunum og sam-
tökuin á vegum S.Þ.,sem
um þessi mál fjalla, að
taka þátt i undirbdningi og
framkvæmdum vegna
alþjóðaárs barnsins.
5. Barnasjóður S.Þ. skal
fyrir hönd S.Þ. hafa á
hendi samræmingu fram-
kvæmda á alþjóðaári
barnsins, og fram-
kvæmdastjóri sjóðsins
skal bera ábyrgð á þvl
starfi.
6. S.Þ. hvetja frjáls félaga-
samtök og almenning til
þátttöku i starfi vegna
aiþjóöaárs barnsins, og að
þau samræmi verkefnaval
sitt sem mest, einkum i
hverju landi fyrir sig.
7.S.Þ. skora á rikisstjórnir
að ieggja fram fé eða veita
loforð um fjárstuðning til
barnasjóðs S.Þ. til að
tryggja undirbúning og
framkvæmdir á hinu
alþjóðlega ári barnsins.
8. S.Þ. láta i Ijós þá von, að
rlkisstjórnir, frjáls félaga-
samtök og almenningur
leggi fúslega fram fé til
þess að alþjóöaár barnsins
nái tilgangi sinum, basði
með frainlögum til barna-
sjóðs S.Þ. og annarra, svo
að það fjármagn aukist
verulega, sem tiltækt
verður I framkvæmdir
börnum f hag.
ein afleiðing þess væri hin mikla
aukning hjónaskilnaða á siðari
árum. Samkvæmt útreikningi
Hagstofu tslands hefði hlutfalls-
tala lögskilnaða tvöfaldast á sl.
tuttugu árum. Væri nú svo komið,
að fjórða til fimmta hverju hjóna-
bandi ljúki með löeum.
Þá velti hann fyrir sér orsökum
hjónaskilnaða og sagði m.a., að
það hugarfar sem mótast hefði af
tiðaranda sölumennskunnar,
gylliboðanna og hinna óuppfylltu
þarfa, væri mjög vanbúið að til-
einka sér það stöðuglyndi og þá
ábyrgðartilfinningu, sem farsælt
hjóna- og fjölskyldulif gerði
kröfur til.
Hlutverk
f jölskyldunnar
„Fjölskyldan og umgjörð
hennar, heimilið, hefur skilyrði
umfram sérhverja aðra stofnun i
þjóðfélaginu til að vera vett-
vangur náinna, mannlegra sam-
skipta,” sagði Björn. „Sem slik
kemur hún til móts við eina af
frumþörfum mannsins, jafnt
ungra sem aldinna. Þetta hyg ég
sé það hlutverk fjölskyldunnar,
sem verður ekki frá henni tekið
öðruvisi en að maðurinn biði
verulegt tjón a áálu sinni.”
Börn og
f jölmiðlar
Gunnvör Braga Sigurðardóttir
dagskrárfulltrúi flutti siðasta
framsöguerindið á ráðstefnunni
og fjallaði það um börn og fjöl-
miðla. Það kom m.a. fram i
erindi hennar, að aðeins sex og
hálf klst. á viku er fyrir barnaefni
i útvarpinu, eöa 4,6% af útsendri
dagskrá útvarpsins.
Meðal þeirra hugmynda sem
komið hafa fram um þátt út-
varpsins i tilefni barnaársins,
nefndi hún: 1. Dagskrá fyrir full-
orðna um börn. 2. Bréfaskipti
barna milli landa. 3. Leitað verði
eftir einþáttumgum, sömdum
fyrir útvarp af þekktum rit-
höfundum. 4. Leitað verði eftir
skáldsögum og smásögum, einnig
sömdum fyrir útvarp.
Af samnorrænum verkefnum
nefndi Gunnvör Braga tvennt:
Barnadag i útvarpi, þar sem öll
dagskrá dagsins væri helguö
börnum og jafnvel flutt af
börnum, og norræna samvinnu
um gerð heimildardagskrár um
lif og kjör barna, sem búa við
óeölilegar aðstæöur I heimalandi
sinu.
Undirbúningur
barnaársins
Að loknu matarhléi talaði Svan-
dis Skúladóttir, formaður barna-
ársnefndarinnar, um undirbúning
alþjóðaárs barnsins og starfssvið
og starfshætti framkvæmdar-
innar. Svandis sagði að hlutverk
nefndarinnar væri að kynna
ályktun allsherjarþingsins um
barnaárið, hvetja stofnanir og
frjáls félagasamtök til þátttöku i
starfi vegna þessa árs og sam-
ræma það starf. Auk þess verður
nefndin tengiliður við skrifstofu
Banrahjálpar SÞ, sem hefur
umsjón með starfinu á alþjóð-
legum vettvangi. Hún sagöi að
það væru ekki hvað sist kjör
barna I þróunarlöndunum, sem
hefðu orðið kveikjan að þessari
samþykkt Sameinuðu þjóðanna.
Fyrsta skrefið
Þessi ráðstefna væri einungis
fyrsta skrefið i undirbúningi
barnaársins hér á landi, eins-
konar liðskönnun, og mæltist hún
til að umræðan i starfshópunum
yrði fyrst og fremst um verkefna-
val hinna ýmsu samtaka á barna-
arinu. Svandis sagðist vonast til
að ráðstefnan muni stuðla að
öflugu starfi á alþjóöaári
barnsins.
Ráðstefnugestir skiptu sér
siðan i fjóra starfshópa á grund-
velli hinna fjögurra inngangs-
erinda. Þegar hóparnir höfðu
lokiðstörfum var gerð grein fyrir
umræöum i þeim. Komu þar fram
ýmsar hugmyndir og tillögur. Að
lokum voru almennar umræður
og kosnir voru tveir fulltrúar til
viðbótar i framkvæmdanefnd
barnaársins 1979, en áður höfðu
fimm nefndarmenn veriö
skipaðir.
Framkvæmdanefndin er nú
þannig skipuö: Svandis Skúla-
dóttir, formaður, Halla Bergs,
Sigriður Thorlacius, Margrét
Pálsdóttir, Nina Baldvinsdóttir,
Hinrik Bjarnason og Jón
Björnsson. —eös
Hversvegna höldum
við
alþjóðaár barnsins?
Astæðurnar eru jafnmargar
og börnin. Þaö eru fimmtán
hundruðmiljónir barna um viða
verifld, flest yngri en tiu ára. 011
þessi börn hafa sinar sérstöku
þarfir — en viða er þeim ekki
fullnægt.
Börnin eru framtið okkar —
og dýrmætasti fjársjóður. Vel-
liðan, öryggi og þroski þeirra,
sem nú erubörn,móta heiminn á
morgun — ráða þvi jafnvel
hvort sá heimur verður til.
Börnin eru háð hinum full-
orðnu, ogviðskuldum þeim það
besta, sem viö megnum að
veita þeim.
Hvað er alþjóðaár
barnsins?
Tækifæri til þess að beina
athyglinni að bömunum og láta
þau skipa þann sess em þeim
ber — láta umhyggju full-
orðinna umlykja þau.
Yfirlýsing áameinuðu þjóð-
anna um réttindi barnsins er
tuttugu ára gömul — það er
timabært að rifja upp inntak
hennar og margfalda átakið til
aö hrinda þvi i framkvæmd.
t heilt ár munu allir aðilar
Sameinuðu þjóðanna vinna að
varanlegumumbótum á kjörum
barna um heim allan.
Þetta ár eiga rikisstjórnir,
félagasamtök og einstaklingar
að vinna saman að hagnýtum,
jákvæðum framkvæmdum til
hagsbóta fyrir börnin.
Hvað get ég gert?
Littu i kringum þig. Hlustaðu.
Læröu. Starfaðu. Hvers
þarfnast börnin i þinu umhverfi
mest? t bænum þinum? t sveit-
inni þinni? 1 öðrum löndum?
Hver eru aðal áhugamál þin?
Talaðu um alþjóðaár barnsins
við vini þina og nágranna.
Efndu til umræðuhóps. Skrifaðu
i blöðin. Reyndu að hafa áhrif á
þá menn, sem semja lög til
verndar börnum og réttindum
þeirra. Taktu þátt i fjáröflun til
að búa börnum betri skilyrði,
bæði i þinu eigin landi og i
þróunarlöndunum. Vertu þátt-
takandi. Búum börnunum betri
heim.
BARNIÐ Á RÉTT
l r \ilil\smt>u S. 1». iim n-fiiiidi l).im-ins
á alúð, kærlcika og skilningi
á nægri ía'ðu og hcilsugæslu
á ókeypis menntun
á að njóta leikja og tómstundaiðju
á naíni og þjóðerni
á sérhæfðri umönnun, cf það er fatlað
á að vera meðal þeirra, sem fyrst njóta hjálpar
þegar voða ber að höndum
á að la ra að verða nvtur þjóðfélagsþegn og að
þroska einstæklingsbundna hæfileika sína
á að alast upp í anda l'riðar og alheimsbra-ðralags
á að njóia þcssara réttinda án tillits til kvnþáltar,
hörundslitar, kynlerðis, trúarbragða, þjóðernis
cða stéttarlegs uppruna