Þjóðviljinn - 28.10.1978, Blaðsíða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN ' Laugardagur 28. október 1978
Frumvarp um afnám bankaleyndarinnar
Listar yfir stærri útlán
og skuldara lagðir fram
Frumvarpsflutningurinn lidur i baráttu Alþýðubanda-
lagsins fyrir opnara og réttlátara stjórnkerfi
Kjartan Ólafsson hefur lagt
fram á Alþingi frumvarp til laga
um upplýsingaskyldu banka og
annarra lánastofnana. t fyrstu
grein þess segir að tilgangurinn
sé að tryggja að almenningur eigi
þess kost að kynna sér og hafa
eftirlit með útlánum lánastofn-
ana.
betta markmið er nánar útfært
i annarri grein frumvarpsins þar
sem segir aö bankar, sparisjóðir,
fjárfestingarlánasjóðir og aörar
lánastofnanir skuli birta opinber-
lega lista yfir öll veðlán sem veitt
hafi verið á liönu ári, einnig hvers
konar útlán, sem nema hærri
fjárhæö en fjórum miljónum
króna og veitt eru til lengri tima
en tveggja ára, ásamt upplýsing-
um um nöfn lántakenda, lánskjör
og yfirlýstan tilgang lánanna. Þá
skuli einnig birta lista yfir
einstaklinga, félög og stofnanir,
sem skulda viö áramót meira en
sex miljónir króna i viðkomandi
stofnun. Upphæöirnar sem
nefndar eru i frumvarpinu eiga
aö breytast ár frá ári i samræmi
viö visitölu byggingarkostnaöar.
1 þriöju grein frumvarpsins er
gert ráö fyrir aö útlánalistinn
skuli lagöur fram i afgreiöslu viö-
komandi stofnunar áöur en liöinn
er fyrsti mánuöur næsta árs og
afhentur hverjum sem vill gegn
hæfilegri þóknun sem svarar til
prentkostnaðar.
I greinargerö meö frumvarpinu
kemur fram eftirfarandi rök-
stuöningur fyrir nauösyn þess aö
afnema bankaleyndina:
Frumvarp sama efnis og þetta
var flutt af Ragnari Arnalds
núverandi menntamálaráöherra
1200
hestar
og 224 j
pláss j
A fundi borgarráös I gær I
voru samþykktar úthlut-“
unarregiur um hesthúsa-|
lóðir, en borgin keypti land- ■
spildu i Selási undir hesthús I |
ágústmánuði siðast liðnum. _
301 umsókn barst og var ■
sótt um rúm fyrir rúmlega ■
1200 hesta, en einungis _
verður úthluðað 224 plássum. I
Reyndist þvi nauðsynlegt aö “
hafa úthiutunarskilmála |
strangari en æskilegt má ■
teljast, eins og segir i |
samþykkt borgarráðs. .
Samþykkt var aö ekki ■
kæmu til greina umsóknir *
frá þeim, sem:
1. Eiga lögheimili utan ■
Reykjavikur.
2. Eiga hesthús sem I
samþykkt eru af réttum “
yfirvöldum.
3. Hafa fengiö Uthlutaö hest- ■
húsum frá Reykjavikur- |
borg eöa Fák. .
4. Eiga ekki hesta.
5. Sent hafa ófullnægjandi "
umsóknir, svo sem ekki _
svaraö öllum spurningum I
á eyðublaöinu.
6. Eruundir lögaldri.
Taliö er aö þessar Utilok- "
unarreglur þrengi hóp I
umsækjenda talsvert, en ■
úthlutun fer fram n.k. |
þriðjudag. ■
-AL,
Af hverju er það leyndarmál hverjir fá lánsfé I bönkum og lánastofnun-
um?
Ný þingmál
Úttekt á orkubú-
skapnum og
aukinn sparnaöur
Bragi Sigurjónsson og Bragi
Níelsson hafa lagt fram tillögu
til þingsályktunar um að rfkis-
stjórnin láti gera úttekt á orku-
búskap tslendinga og hefji nú
þegar markvissar aðgeröir I þvi
skyni að auka hagkvæmni I
orkunotkun þjóðarinnar og
draga úr henni, þar sem þess er
kostur.
1 greinargerð meö tillögunni,
sem er sama efnis og tillögur
frá Eggert G. borsteinssyni og
Benedikt Gröndal sem fluttar
hafa veriö á tveimur slöustu
þingum, segir aö niöurstaöa
slikrar úttektar geti oröiö
grundvöllur að frekari aögerö-
um til aö tryggja stööu þjóöar-
innar i þeirri orkukreppu sem
nú veldur jaröarbúum öröug-
leikum.
Hér á landi sé ekki siöur
ástæöa til aö hefja samræmdar
aðgeröir til orkusparnaöar, sem
þjóöir heims leggi nú sivaxandi
áherslu á. t þessum efnum eigi
stjórnvöld aö hafa virka forystu
um aögeröir, en meö þvi aö
skera niöur orkunotkun sina
geti þjóöin bæöi minnkaö
innflutning á eldsneyti og dregiö
úr fjárfestingarþörf i nýjum
virkjunum og stækkun orku-
flutningskerfa.
Af einstökum aögeröum I
þessu skyni eru nefndir þrir
þættir: 1. Auknar kröfur til
orkunýtingar viö húshitun og
heimilishald. 2. Orkunýting I ,at-
vinnurekstri og 3. Samgöngur,
en um 31% af orkunotkun
tslendinga er nú vegna
samgangna. 1 þessum kafla
greinargerðarinnar er m.a.
bent á aö draga megi stórlega
úr orkuþörf meö aukinni notkun
almenningsvagna i staö einka-
bifreiöa og er hvatt til þess aö
opinberar stofnanir gangi á
undan meö góöu fordæmi og
beiti sér fyrir aukinni notkun
starfsmanna á strætisvögnum.
Kjaradómur ákvedi
laun þingmanna
Vilmundur Gylfason og Eiður
Guönason hafa lagt til aö breytt
veröi lögum nr. 4 frá 1964 um
þingfararkaup alþingismanna.
Lagt er til aö aöili utan þings-
ins, Kjaradómur fjalli um
launakjör þingmanna svo og
húsnæöis- dvalar- og feröa-
kostnaö, og aö Kjaradómur birti
jafnóöum allar upplýsingar um
hækkanir.
I greinargerö meö frumvarp-
inu, sem er efnislega samhljóöa
frumvarpi sem Gylfi b. Gisla-
son og Ellert B. Schram lögöu
fram á siöasta þingi, segir aö
tilgangur þess sé aö skapa auk-
iö traust milli Alþingis og ann-
arra þegna samfélagsins.
Alþingi hafi veriö umleikiö tor-
tryggni vegna þess aö brostiö
hafi trúnaöur milli þingsins og
þorra fólksins ilandinu m.a. um
launakjör þingmanna.
Gagnrýnt hafi veriö aö ýmis
friöindi þingmanna hafi ekki
veriö gefinn upp til skatts og
hljóti þaö aö teljast frumskylda
um friöindi, bilakostnaöur og
dvalarkostnaöur sé skilyröis-
laust gefinn upp á skattskýrslu.
Þá segir aö launakjör þing-
manna veröiaö vera góö til þess
aö tryggja efnahagslegt sjálf-
stæöi þeirra og aö launakjör
þingmanna nú séu nokkru lak-
ari en þau voru fyrir um 4 árum.
á sföasta Alþingi en varö ekki
útrætt.
Þaö er kunnara en frá þurfi aö
segja, aö um áratugaskeiö hefur
helsta fjáröflunarleiöin i islensku
þjóöfélagi veriö sú aö komast yfir
sem allra mest lánsfé og festa þaö
i eignum sem veröbólgan hækkar
stööugt I veröi.
En þótt eignirnar, sem lánsféö
var notaö til aö mynda stórhækki
i veröi fyrir tilverknaö veröbólg-
unnar, þá hafa menn átt þess kost
aö greiöa lánin til baka svo og svo
löngu siöar meö langtum verö-
minni krónum en upphaflega
voru fengnar aö láni.
Meö þessum hætti hafa fjöl-
mörg fyrirtæki og einstaklingar
náö aö mynda stóreignir án þess
aö nokkru sinni kæmu fram tekj-
ur hjá viðkomandi aöilum til aö
standa undir þessari eignamynd-
un.
Verðbólgugróöinn hefur þannig
veriö skattfrjáls, enda þótt hann
hafi um langt skeiö veriö helsta
auðsuppspretta islenskra
fjáraflamanna.
Fráleitt aö viðhalda
bankaleyndinni
Viö þessar aöstæöur viröist
fráleitt aö viöhalda þeirri banka-
leynd hvaö meiri háttar útlán
varðar, sem hér hefur rikt allt til
þessa, og rikir enn hjá flestum
iánastofnunum.
Veifjing lána er af eölilegum
ástæöum bæði mikilsverö og
mjög eftirsótt fyrirgreiðsla i
veröbólguþjóöfélagi og öll hula
yfir meiri háttar lánastarfsemi
hiýtur aö vaJda meiri eöa minni
tortryggni, hvort sem sú toi-
tryggni er ástæöulaus eöa ekki I
hverju tilviki fyrir sig.
Þeir fjármunir, sem hlaöast
upp sem eignamyndun út á
skuidasöfnun í höndum margvis-
legra veröbólgubraskara eða
annarra,, falla ekki af himn-
um ofan.
bessir fjármunir eru teknir frá
þeim þegnum þjóöfélagins, sem
skortir aöstöðu eöa ófyrirleitni til
aö ná sinum hlut I verbbólgu-
kapphlaupinu um lánsféö.
Þaö er réttur þessa fólks, alls
almennings i landinu, aö eiga
þess kost aö fá á hverjum tima
fulla vitneskju um hvernig öllum
meiri háttar lánveitingum er
háttaö. Slikt á ekki aö vera neitt
leyndarmál.
Opinber birting upplýsinga um
allar meiri háttar lánveitingar,
svo sem frumvarp þetta gerir ráö
fyrir, veitir traust aðhald i störf-
um öllum þeim, sem tekist hafa á
hendur þaö vandasama verkefni
aö ráöstafa lánsfé úr opinberum
lánastofnunum.
Slikt aöhald er nauösynlegt,
enda þótt fullt traust sé boriö til
þeirra einstaklinga, sem lánveit-
ingum stýra á hverjum tima.
Alltopiðhjá Byggða-
og Framkvæmdasjóði
Afnám bankaleyndar i þessum
efnum hlýtur augljóslega að
draga úr þeirri hættu, sem annars
er fyrir hendi á mismunun og
geöþóttaák vöröunum. Ekki
verður séö aö nokkur lánveiting
eigi rétt á sér, sem ekki þolir
dagsins ljós.
Frumvarpið gerir þó ekki ráö
fyrir þvi, að lánastofnunum veröi
gert skylt aö skýra frá sérhverri
smáupphæö sem lánað er, þvi aö
sliku hlyti óhjákvæmilega aö
fylgja óþarfa skriffinnska. Er þvi
miöaö viö ákveönar lágmarks-
upphæðir, eins og fram kemur I 2.
gr. frumvarpsins.
Aö lokum er rétt aö minna á, að
þegar lögin um Framkvæmda-
stofnun rikisins voru samþykkt á
Alþingi i árslok 1971, var ákveöiö
aö árlega skyldi birt skrá yfir
lánve.'itingar stofnunarinnar, sbr.
16. gr. laganna, sem nú er 15. er.
Kjartan ólafsson: Þeir sem
ekki hafa aðstöðu eða
ófyrirleitni til þess aö verða sér
út um lánsfé til eignamyndunar
eiga rétt á þvi að vita hverjir
njóta meiriháttar lánafyrir-
greiðslu.
Þetta var þá nýmæli i Islenskum
lögum og aö sjálfsögöu hefur þvi
verið fylgt hvaö varöar allar lán-
veitingar Framkvæmdasjóös og
Byggöasjóös.
Ekki er vitaö, aö þessi háttur
hvaö varöar lánveitingar frá
Framkvæmdasjóöi og Byggöa-
sjóöi hafi sætt nokkurri mark-
tækri gagnrýni, en þvert á móti
þótt ánægjuleg nýbreytni.
Ekki veröur heldur séö, hvaöa
rök eru fyrir þvi, aö sömu reglur
skuli enn ekki hafa veriö teknar
upp hvaö varöar aörar lánastofn-
anir.
Flutningsmanni þessa frum-
varps er kunnugtum að þessi mál
eru nú I athugun á vegum
viöskiptaráöuneytisins, en meö
flutningi frumvarpsins er áhersla
á þaö lögö, aö hér þarf aö taka
upp breytta hætti i samræmi viö
meginákvæöi frumvarpsins hiö
allra fyrsta.
Flutning frumvarpsins má
skoða sem þátt I baráttu Alþýðu-
bandalagsins fyrir opnara og
réttlátara stjórnkerfi.
Fyrirspurnir
til ráðherra
Fr amkvæmdas tof n-
un
Vilmundur Gylfason spyr
forsætisráöherra:
„1 stjórnarsáttmála er
kveöið á um, að skipulag og
starfshættir Framkvæmda-
stofnunar rikisins verði
teknir til endurskoöunar. Er
þess aö vænta, aö sú endur-
skoðun feli i sér, aö horfiö
verði af þeirri braut aö
pólitlskir aöilar veröi Utlána-
stjórar, „kommisarar”, svo
sem veriö hefur frá upphafi
Framkvæmdastofnunar? ’ ’
Launakjör og fríð-
indi bankastjóra
Stefán Jónsson spyr
viöskiptaráðherra:
1. Hver eru laun bankastjóra
rikisbankanna? Hvaöa
hlunninda njóta þeir ann-
arra? Hver ákveöur kjör
bankastjóranna, risnu
þeirra og hlunnindi og á
hvaöa forsendum er
byggt?
2. Hverjarvoru risnugreiösl-
ur rikisbankanna og i
hvaða mynd áriö 1977?
Hver er bilakostur hinna
einstöku rikisbanka og til
hvers er hann notaöur?
Um nafnlausar
bankabækur
Stefán Jónsson spyr
viöskiptaráöherra:
„Hversu margar eru nafn-
lausar bankabækur og hve
há upphæö stendur inni á
slikum bókum samtals?”
Umfæðingaorlof
Helgi F. Seljan og Svava
Jakobsdóttir spyrja heil-
birgðis- og tryggingaráö-
herra:
„Hvaöa ráöstafanir hyggst
rikisstjórnin gera til aö
koma fæðingarorlofi i þaö
horf, sem áöur samþykkt
ákvæöi til bráöabirgöa viö
lög um atvinnuleysistrygg-
ingar segja til um?”