Þjóðviljinn - 29.10.1978, Síða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 29. október 1978
Gils Guðmundsson:
ésunnudegi
Manndómsverk að vinna
Eins og lesendum Þjóðviljans
er kunnugt höfðu Alþýðubanda-
lagsmenn nokkuö mismunandi
afstöðu til þess, hvort rétt væri að
flokkurinn yrði aðili aö þeirri
rikisstjórn, sem loks var mynduö
i byrjun septembermánaðar. Þaö
fór aö visu ekki á milli mála, að
strax og kosningaúrslit lágu fyrir
og menn fóru að hugleiða þá
stjórnarmyndunarmöguleika sem
um gæti veriö að ræöa, töldu mjög
margir fylgismenn Alþýöubanda-
lagsins einsætt að láta á það
reyna, hvort takast mætti að
mynda vinstri stjórn, sem tæki
upp samstarf viö verkalýös-
hreyfingu og önnur launþega-
samtök og fylgdi fram raunveru-
legri vinstri stefnu. Um þessi
vinnubrögð voru flokksmenn
mjög almennt sammála, enda
þótt frá upphafi heyrðust raddir I
þá átt, að Alþýðubandalagiö ætti
vafningalaust að velja sér
stjórnarandstöðuhlutverkið á-
fram og varast aö „óhreinka
sig” á stjórnarsamstarfi við
býsna ólika flokka, þar sem von-
litið væri að koma fram neinum
þeim grundvallarbreytingum á
samfélaginu, sem flokkurinn
beröist fyrir.
Þegar ljóst var i lok ágúst-
mánaðar, hvaö það væri i megin-
dráttum, sem stjórnaraöild Al-
þýðubandalags með Alþýöuflokki
og Framsóknarflokki gæti veriö
reist á, kom i ljós, eins og við
mátti búast, að ekki voru allir
flokksmenn á einu máli. Ýmsir
litu svo á, aö flokkurinn ætti ekki
að eiga aðild að rikisstjórn, þar
sem enginn umtalsveröur
árangur næðist i herstööva-
málinu, né hillti undir neinar þær
varanlegar og mikilvægar breyt-
ingar á gerð þjóðfélagsins, sem
réttlættu þátttöku flokksins i
rikisstjórn. Aörir flokksmenn og
fylgismenn, og þeir reyndust
langtum fleiri, álitu rétt aö gera
þá tilraun til stjórnaraðildar, sem
um gat verið að ræða. Töldu þeir
þaö rökrétt framhald af
kosningabaráttunni og úrslitum
hennar, aö freistað yrði i samráði
við helstu launþegahreyfingar
landsins að koma i veg fyrir
atvinnuleysi og nýja, stórfellda
kjaraskeröingu afturhaldsins, en
kosta þess i staö kapps um að
tryggja sem bestan kaupmátt
launa. Einnig kynni að veröa
kostur á að framkvæma ýmsar
lagfæringar á meingölluöu efna-
hagskerfi, almenningi til hags-
bóta, draga úr verðbólgu, sem
flest færir úr skorðum og sist er
til hagræðis fyrir alþýðu manna,
og leiðrétta að nokkru stór-
vitleysur og bruðl hins óhefta
markaðskerfis.
Hin nýju
viðhorf
Nú er ný rikisstjórn tekin að
glima viö mörg og erfiö verkefni,
þar sem hún fær þaö hlutverk
ásamt þeim þingmeirihluta sem
hún styðst viö, aö kippa mörgu i
liöinn eftir ömurlegan viðskilnað
hægri stjórnar. Þessi stjórnar-
samvinna verður enginn dans á
rósum, þar eö viðfangsefnin eru
sum hver mjög erfið viöureignar
og torveld úrlausnar, auk þess
sem vitað er að stjórnarflokkana
greinir á um margt. Reynslan
sýnir einnig, aö samstarf þriggja
flokka i rikisstjórn er þyngra I
vöfum og torveldara i fram-
kvæmd en tveggja flokka
stjórnaraöild. Það reynir þvi
mjög á samstarfsvilja og sam-
starfshæfni stjórnarflokkanna
allra, og ekki þarf nema einn
þeirra að sýna skort þeirra
eiginleika til þess að núverandi
stjórnartilraun mistakist.
Ég er þess fullviss, aö allir
flokksmenn og flestir fylgismenn
Alþýðubandalagsins, hver sem
afstaða þeirra var til stjórnar-
myndunaraðildar flokksins, telji
þaö nú hlutverk sitt að styðja
rikisstjórnina og hvetja til aö ná
fram meginmarkmiðum
stjórnarsáttmálans, aö hamla
gegn óöaveröbólgu og draga úr
erlendri skuldasöfnum, en
tryggja jafnframt fulla atvinnu
og sem bestan kaupmátt launa.
auka jafnrétti og félagslegt
réttlæti i Isiensku þjóðfélagi.
Skipting
þjóðartekna
Eins og löngum áður verður á
næstu mánuöum og misserum
tekist á um tekjuskiptinguna i
þjóðfélaginu. Sá árangur hefur
þegar náöst fram meö myndun
hinnar nýju rikisstjórnar, aö hjól
atvinnulifsins eru tekin að snúast
á ný með fullum hraöa, þar sem
þau voru áður stöðvuð eöa aö
stöðvast. Framleiöslan er mikil
um þessar mundir og flestar
útflutningsvörur okkar seljast á
sæmilega hagstæöu veröi. Það
leikur þvi enginn vafi á aö þjóðar-
tekjurnar eru háar og mikiö fjár-
magn i umferö. Spurningin er enn
sem fyrr þessi: Hvernig á að
skipta þjóöartekjunum og með
hverjum hætti skal afla þess f jár-
magns sem þarf til að hamla gegn
verðhækkunum og standa jafn-
framt undir allri þeirri félags-
legu þjónustu, sem nauösynleg
hlýtur aö teljast.
Megineinkenni fjármálasteínu
fyrrverandi rikisstjórnar var
það, að þrýsta niöur almennum
launatekjum, en hlifa margs
konar rekstri viö greiöslu skatta
til samneyslunnar. Þegar laun-
þegar sömdu loks eftir langt
kjaraskerðingartimabil um
nokkuö aukinn kaupmátt, var
hluti hins umsamda kaups tekinn
aftur með löggjöf.
Núverandi rikisstjórn hefur
sett sér nokkur markmiö, sem
óneitanlega veröur engan veginn
auðvelt að ná. Það er að sjálf-
sögðu ekki neinn leikur aö vernda
kaupmátt almennra launa og
draga jafnframt úr óðaverðbólgu,
og gera hvort tveggja án þess að
skerða nauösynlega samfélags-
lega þjónustu. Jafnframt öllu
þessu þarf einnig að gæta þess að
undirstööuatvinnuvegir þjóðar-
innar stöövist ekki, eins og viö
blasti um það leyti sem stjórnin
var mynduö, áöur en hún geröi
sinar fyrstu ráöstafanir. Sjálfsagt
verður það ekki vandalaust að ná
til þeirra miklu fjármuna sem
rikissjóður þarf á að halda, með
þeim hætti aö sæmilega réttlátt
geti talist. En mikilvægt er að það
megi takast.
Vald launþega-
hreyfinganna
En þaö er ekki einungis rikis-
stjórninni og stuðningsflokkum
hennar sem hér er ærinn vandi á
höndum. Ljóst má vera að þaö
skiptir allt almennt launafólk
afarmiklu máli hvernig til tekst.
Þvi má segja aö nú reyni einnig
ekki siður á samtök þess að leita
þeirra leiöa sem færar eru til að
ná sameiginlegu markmiöi
launafólks og rikisstjórnar. Þvi
hefur verið lýst yfir margsinnis, i
stjórnar-samningnum og ekki
slöur eindregiö i stefnuræðu for-
sætisráðherra, aö einn af horn-
steinum stjórnarsamstarfsins sé
að hafa sem best samráð og
samstarf viö launþega-
hreyfingarnar um stefnuna i
kjaramálum og efnahagsmálum.
A miklu veltur að sú samvinna
geti orðiö virk og þeir áhrifa-
miklu aðilar sem tvimælalaust
áttu mikinn þátt I falli hægri
stjórnarinnar og myndun þess-
arar, eigi góðan hlut aö þvi að
leysa efnahagsvandann með
almannahag fyrir augum.
Misheppnist sú tilraun, sem nú er
verið að gera undir forustu hinnar
nýju rikisstjórnar, er satt að
segja vandséð hvaö viö tekur.
Óhætt mun þó að fullyröa, að þaö
yrðu önnur þjóöfélagsöfl en
verkalýösstéttin og samtök opin-
berra starfsmanna, sem heföu
umtalsverö áhrif á mótun þeirrar
stjórnarstefnu sem þá yröi aö
veruleika.
Engin einföld
lausn til
Þess veröur einatt vart I
umræðum um efnahagsmálin, ab
ýmsir menn i hinu nýja stjórnar-
liöi, einkum innan Alþýðu-
flokksins, telji gerbreytingu á
visitölu kaupgjalds flestra meina
bót. Þegar spurt hefur veriö, i
bveriju meginbreytingarnar eigi aö
vera fólgnar, hefur staðið nokkuö
á svörum. Vissulega er nauösyn-
legt að endurskoða núgildandi
kerfi, ekki sist eftir að segja má
að búið sé að hengja flesta hluti
aftan i verölagsvisitölu, sem þá
hreyfast sjálfkrafa þegar hún
færist til. Aö sjálfsögðu geta allir
undir það tekið, sem oft hefur
veriö bent á, aö meira en litiö er
bogiö við þab efnahagskerfi sem
verkar á þann veg, að til þess að
ná 5-6% kaupmáttaraukningu
skuli þurfa 50-60% hækkun
kaupgjalds.
En nú á visitala fyrst og fremst
aö vera mælir, sem sýnir verð-
breytingar. Og það gefur auga
leið, aö um leiö og mælinum er
einungis breytt á þann veg aö
hann hætti að mæla nema brot af
hækkunum, þá er þaö út af fyrir
sig og eitt sér aöferð til að skeröa
kaupmátt launa. Með þessu er
engan veginn ætlunin aö halda þvi
fram, að sú aðferö til að mæla
kaupmáttinn sem nú er viðhöfö sé
hin heppilegasta þegar til lengdar
lætur fyrir launþegana sjálfa og
þjóöarbúiö i heild. Vissulega er
nauösynlegt að endurskoöa þetta
kerfi, eins og nú er veriö aö gera.
Hér er einungis á það bent, að
skerðing verðbóta ein sér er ekki
nein lausn, hvorki likleg til að
tryggja friö á vinnumarkaöi né
verða áhrifarikt meöal til aö
lækna mein veröbólgunnar. Til
þess að ná einhverju taumhaldi á
þeirri ótemju sem óöaveröbólgan
er, þarf tvimælalaust marg-
vislegar samverkandi aðgerðir,
og breyting á visitölukerfi kann
aö vera ein af þeim. Þar sem það
er sannfæring min, aö hinir
almennu launþegar, þeir sem
ekki hafa lært á veröbólgukerfið,
skaðist öðrum fremur á óða-
veröbólgunni þegar til lengdar
lætur, held ég að þaö hljóti að
veröa sameiginlegt meginverk-
efni rikisstjórnar og fulltrúa
launafólksins, að móta þá efna-
hags- og kjaramálastefnu, sem
tryggi eins og hægt er að marg-
yfirlýst höfuömarkmið stjórnar-
stefnunnar geti oröiö aö veru-
leika. Til þess dugar ekkert eitt
allsherjar-læknisráö. Enginn
læknar hitasótt með þvi að
fleygja hitamælinum. En i leit að
samkomulagsleiðum er sjálfsagt
aö minnast þess, að verkalýös-
hreyfing og önnur launþega-
samtök hafa margsinnis lýst þvi
yfir, aö þau meti ýmsar aörar
kjarabætur en kauphækkun engu
miður en k,rónufjöldann, enda er
þaö kaupmátturinn og atvinnu-
öryggið sem máli skiptir þegar til
lengdar lætur.
Hlutverk
Alþýðubanda-
lagsins
Hlutverk Alþýöubandalagsins i
núverandi stjórnarsamstarfi
híýtur aö vera það aö draga eftir
föngum úr hróplegasta ranglæti
auðvaldsþjóðfélagsins og stuðla
að auknu jafnrétti þegnanna.
Meðal hinna mikilvægari verk-
efna iþvi sambandi eraö koma i
veg fyrir aö láglaunafólk og miöl-
ungstekjufólk beri skarðan hlut
frá borði við skiptingu þjóöar-
teknanna. Annar þáttur þessa
verkefnis er I þvi fólginn aö
tryggja svo sem viö verður komið
á timum þegar aðhaldsaðgerða
er þörf, að nauðsynleg þjónusta
veröi ekki rýrö og óhjákvæmi-
legar opinberar framkvæmdir
ekki skornar óhóflega niður.
Jafasjálfsagt er á hinn bóginn aö
dragV úr rekstrarkostnaöi rikis
og -stofnana þar sem þvi veröur
viö komið, og endurskoða marga
þætti þjónustustarfsemi til að
koma á bættri nýtingu fjármuna.
Þar sem enn fremur er afar
brýnt aö draga úr óöaverð-
bólgunni er ljóst að verkefnið er
erfitt og sjálfsagt torvelt að
leysa þaö. Þaö er stærra en svo aö
liklegt sé að rikisstjórnin ein og
stuöningsliö hennar á Alþingi fái
viö þaö ráöið. Einungis meö sam-
vinnu þeirra aðila við helstu
almannasamtök { landinu, kann
aö vera hægt aö ná árangri við
það nauðsynjastarf að móta
viöhlitandi efnahagsstefnu og
fylgja henni fram til varanlegra
hagsbóta fyrir allan almenning I
þessu landi. Ég vænti þess að
Alþýðubandalagsmenn, hver
sem afstaöa þeirra var til
stjórnaraðildar i upphafi, geti
oröiö sammála um að flokkurinn
beiti nú og á næstu timum öllum
áhrifamætti sinum til að tryggja
framgang þeirrar yfirlýstu
stefnu rlkisstjörnarinnar, aö
vinna að lausn efnahags- og
kjaramála á þann hátt sem
alþýba landsins getur bærilega
viö unað. Takist þaö ekki, eru
meginforsendur fyrir núverandi
stjórnarsamstarfi brostnar. Er
þá torvelt aö koma auga á þá
möguleika til stjórnarmyndunar
jafnt eftir sem fyrir nýjar
kosningar, — sem hinn almenni
launamaöur gæti bundið við sér-
lega miklar vonir. Er þaö ekki
þess virði þegar á alla málavexti
er litið, að stuöla að Jivi af ein-
beitni og fullum heilindum, að
náö veröi helstu markmiöum sem
núverandi rikisstjórn hefur sett
sér? A þaö hlýtur nú að reyna,
hvort fyrir þvi er raunverulegur
vilji innan stjórnarflokkanna
allra og meöal samtaka launa-
fólks i landinu aö stjórnaö veröi
„fyrir fólkiö og meö fólkinu” eins
og forsætisráöherra sagöi i
stefnuræöu sinni á dögunum.