Þjóðviljinn - 12.11.1978, Blaðsíða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 12. nóvember 1978
SVAVAR GESTSSON,
VIÐSKIPTARÁÐHERRA:
Innra starf og styrkur
flokks og hreyfingar
Karl Marx þóttist geta sýnt
fram á þaft þegar fyrir 110 árum
aö barátta verkalýösins væri i „99
tilfellum af hverjum 100 tilraun til
aö halda vinnugildinu óbreyttu”,
meö öörum oröum tilraun til þess
eins aö ná þvi aftur sem gert haföi
veriö viö fyrir en hirt haföi veriö i
militiöinni. Reynsla þeirrar
aldar, sem liöin er frá þvi aö
þessi fullyröing var sett fram fer
óhugnanlega nærri þvi aö staö-
festa þessa fullyröingu Marx.
Hann benti i sama riti á
ástæöurnar fyrir þessu og taldi
þær einkum liggja I tökmörkun
verkalýösbaráttunnar, þar sem
hún væri oftast einskoröuö viö aö
„berjast gegn þvi sem áhrifunum
veldur, aö hún væri aö spyrna
gegn hreyfingu niöur á viö, en
breytti ekki stefnunni, aö hún
notaöi fróandi lyf, en læknaöi ekki
meiniö. Verkalýösstéttin má ekki
gefa sig á vald þessum óhjá-
kvæmlega skæruhernaöi...” Þaö
er þessi almenna niöurstaöa um
takmörkun verkalýös-
baráttunnar sem varö til þess aö
sósialistar létu sér ekki næja aö
berjast innan verkalýös-
hreyfingarinnar. Þeir stofnuöu
einnig flokka framsæknasta hiuta
stéttarinnar. Þessi afstaöa ræöur
þvi aö viö störfum i flokki.
• ••
Rætur flokks okkar er aö finna I
Alþýöuflokknum, Kommúnista-
flokknum og Sósialistaflokknum.
A þeim gamla grunni var Alþýöu-
bandalagiö stofnaö fyrir
nákvæmlega 10 árum, 1.-3.
nóvember 1968. Flokkur okkar er
þvi sem betur fer enn of ungur til
þess aö halda yfir honum
afmælisræöur, en á slikum timum
leitar þó margt á huga okkar
allra, sem þarflegt er aö reyna aö
rifja upp og læra af. Þessir for-
verar okkar, sem ég nefndi, geröu
sér allir ljóst, aö þaö væri óhjá-
kvæmilegt aö skipa I flokk fram-
sæknasta hluta verkalýösstéttar-
innar. Um tima töluöu menn
stundum úr þessari sveit sem
guösútvaldir til þess aö hafa vit
fyrir verkalýönum. Sú kenning
haföi hinar uggvænlegustu afleiö-
ingar i öörum löndum og hefur
reyndar enn. Henni höfnuöu
islenskir sóslalistar lika alfariö
viö stofnun Alþýöubandalagsins
1968 sem betur fer. Hitt er þó full-
ljóst, af stefnuskrá Alþýöubanda-
lagsins, aö hlutverk flokksins er
aö greina kringumstæöur og vlsa
leiö. Sá flokkur heyr ekki aöeins
baráttu um vald I hinum borgara-
legu fulltrúasamkomum. Hann
heyr baráttu um vitund verka-
lýösstéttarinnar, þvl aö hún er á
hverjum degi undir ofbeldisfargi
hinnar borgaralegu hugmynda-
fræöi. Verkalýösflokkur, sem
hefur valdiö I öfugu hlutfalli viö
vitiö, baráttuinnsæiö og siöferöi-
legt þrek, er litils viröi aö okkar
mati. Sá flokkur er fyrr en varir
fallinn ofani fallpytt hinna
borgaralegu viöhorfa og neyslu-
hyggju, þvi aö hann heyr aöeins
baráttu um yfirborösvald
borgaralegs samfélags, en ekki
um sjálfa vitund verkalýös-
stéttarinnar.
Viö sem hér erum samankomin
i dag, erum öll fulltrúar verka-
lýösstéttarinnar, þar sem viö
beitum hugmyndafræöi hennar,
marxismanum, til greiningar á
þjóöfélaginu og til baráttu fyrir
nýju samfélagi. Okkur hér ber
sérstök skylda framar öllum
öörum, ef viö viljum standa undir
þvl sögulega hlutverki, sem
okkur er ætlaö, aö lýsa fram á
veginn meö starfi okkar og
tillögum.
Flckkur og verkalýöshreyfing
eru greinar á sama meiöi, en ekki
þaö sama. Þaöer þó sameiginlegt
hlutverk flokksins og verkalýös-
hreyfingarinnar aö stuöla aö um-
ræöum, lýöræöislegum skoöana-
skiptum og baráttu viö and-
stæöinginn. Meö samstilltu átaki
innan hreyfingarinnar allrar er
unnt aö ná árangri, sem jafnvel
Kaflar úr ræðu
er flutt var á
ársfundi Verka-
lýðsmálaráðs
Alþýðu-
bandalagslns um
síðustu helgi
markar þáttaskil. Þaö geröist
1942. Þaö getur gerst nú.
• ••
Þeir forverar flokks okkar, sem
ég drap á áöan, létu okkur eftir
merki slungiö þrem megin-
þáttum. Þeir þættir birtast i
einkunnaroröum Þjóöviljans:
sósialismi, verkalýöshreyfing og
þjóöfrelsi. Viö höfum I 10 ár
haldiö á þessum arfi og haft hann
meö I ræöuhöldum á tyllidögum.
Framhjá þvi veröur ekki litiö, aö
viö höfum tryggt flokki okkar
fjöldagrundvöll sem aldrei fyrr,
en einhverra hluta vegna höfum
viö ekki tryggt eölilegan sam-
hljóm þessara einkunnarorða
„sósialismi, verkalýöshreyfing
og þjóöfrelsi.” Stundum finnst
mér a.m.k. nú oröiö nauösynlegt
aö minna á hiuti, sem áöur þóttu
sjálfsagt mál. Vonandi er þaö
bara missýning, ofsjónir eöa
kannski eitthvaö enn verra, aö
stundum viröist mér hinn póli-
tiski veruleiki okkar vera
uppfullur af smáborgaralegum
viöhorfum neysluhyggjunnar og
gerviþarfanna. Vonandi er þaö
helber endileysa, aö nokkrum
manni i okkar rööum detti þaö I
hug, ab unnt sé aö reikna stétta-
andstööurnar út I debet og kredit
dálkum og þaö sé blátt áfram
sanngjarnt aö deila svo meö
tveim. Vonandi er ekki mikiö um
þaö i ökkar röðum, aö menn geri
sér ekki ljóst, aö viö náum þvi
aöeins árangri I baráttunni fyrir
sósialisma, að við tryggjum
lslenskt þjóöfrelsi. Og viö gerum
okkur þar af Ieiöandi vafalaust öll
ljóst, aö þjóöfrelsið, verkalýös-
baráttan og sósfalisminn veröa
aldrei slitin úr samhengi hvert
við annað.
• ••
Þegar Alþýöubandalagiö var
stofnaö fyrir 10 árum, voru
miklir innbyröis erfiöleikar i
stjórnmálasamtökum okkar.
Þjóöfélagslegt vald fiokksins
byggöistá arfi Sósialistaflokksins
og baráttu flokksmanna á Alþingi
og I bæjarstjórnum, i Þjóö-
viljanum og i verkalýös-
hreyfingunni. Ef nú er litið yfir
valdaaðstööu islenskra sósialista
I Alþýöusambandi íslands
kemur i ljós, aö hún er sáralitiö
breytt I hinum einstöku verka-
lýösfélögum ailt frá árinu 1942.
Hér hefur þó siðan bæst myndar-
legur liösauki I samtökum
byggingamanna, en jafnframt er
aöstaöan á einstökum stööum
tæpari en hún var fyrir 30-35
árum. Nægir aö nefna Akureyri I
þvi sambandi. A allra siöustu
misserum hefur svo risið upp ný
og voldug hreyfing launamanna
þar sem er Bandalag starfs-
manna rikis og bæja, þar sem
áhrif sósialista eru veruleg og
vaxandi beint og óbeint. Baráttu-
vitund félaganna I BSRB styrktist
og efldist I verkfallinu siöast-
liöinn vetur, og ég er ekki i nokkr-
um vafa um aö sú virkni og sá
áhugi, sem kom þar fram, varö
hin megin forsenda þeirra póli-
tisku tiöinda sem fylgdu I kjöl-
fariö á árinu 1978.
Meö þvi aö stilla saman verka-
lýðshreyfinguna, flokkinn og
blaöiö tókst aö ná glæsilegum
árangri i bæjarstjórnar-og þing-
kosningunum s.l. vor. Þannig má
segja aö viö höfum varðveitt,
þróaö og þroskaö þann baráttuarf
og þær baráttuaöferöir, sem viö
tókum viö af Sósialistaflokknum
fyrir 10 árum.
Niöurstaöan varö sú aö viö
höfum fleiri þingmenn og bæjar-
fulltrúa en nokkru sinni fyrr,
stjórnmálahreyfing sósialista
hefur aldrei veriö traustari aö
fylgi og ytri styrk en einmitt nú
um þessar mundir. Flokkurinn er
aöili aö rikisstjórn landsins,
stærsti og sumir segja áhrifa-
mesti stjórnmálaflokkurinn. Þá
hefur Alþýöubandalagiö afger-
andi forystu i meirihlutastjórn I
Reykjavik.
Hins vegar er ekki unnt aö neita
þvi aö áhrif okkar i hinni faglegu
verkalýöshreyfingu nú byggist aö
verulegu leyti á forystu-
mönnunum einum. Þar er yfir-
leitt ekki um nægilega virkt
lýöræöislegt starf aö ræöa. Þetta
á aftur rætur sinar aö rekja til
þess aö flokksstarfið sjálft hefur
ekki verið nægjanlega bætt inn á
viö. Þar vantar mikiö á, sérstak-
lega á þeim svæðum þar sem
verkalýösfélögin eru fjölmennust
og stærst og mestu máli skiptir aö
stéttabaráttan sé hvaö virkust.
Flokkurinn ætti hvaö áhrifa-
möguleika snertir aö hafa
sterkari stööu núna en nokkru
sinni fyrr, ef miöaö er viö þátt
hans i fulltrúasamkomum eins og
þingi og bæjarstjórn. Spurningin
um áhrifamöguleika flokksins
mótast hins vegar ekki af þessu
einu heldur og ekki siöur af innri
styrk hans annars vegar og af
hinum þjóöfélagslega veruleika
hins vegar.
• ••
Hiö innra starf flokksins er aö
mörgu leyti gott og sums staöar
allmarkvisst. Þar er þó viöa
pottur brotinn. 1 þvi sambandi vil
Frá ársfundi verkalýðsmálaráös Alþýbubandaiagsins I Lindarbæ sl. iaugardag. Ljósm.: Leifur.
Stjórnmál
á sunnudegi
ég fyrst nefna verkalýösfélögin,
sem ég hef fyrr vikið aö nokkrum
oröum. Þar byggjum viö fyrst og
fremst á gömlum grunni, en viö
höfum ekki sótt okkur viöbót sem
skyldi á siöustu árum.
Einnig má halda þvi fram aö á
þaö hafi skort að viö sækjum
fram I ýmsum verkalýösfélögum,
sem Alþýöuflokkurinn haföi
meirihluta I er uppgjöriö mikla
átti sér staö innan verkalýös-
hreyfingarinnar I kringum 1940
og i þjónustugreinar þar sem
áhrifavald ihaldsins hefur veriö
rlkjandi. Hérna á ég sérstaklega
viö verslunarmannafélögin og
Sjómannafélag Reykjavikur og
einnig samtök eins og Samband
islenskra bankamanna. Ef
hreyfing okkar hér I Reykjavik á
aö dafna og styrkjast enn frekar
veröur aö minu mati sérstaklega
aö róa á þessi miö. Jafnframt er
ljóst aö innra starf 1 þeim félögum
sem hafa verið undir forystu
sósialista veröur aö vera mikiö
betra en þaö hefur veriö.
Þarna tel ég sem sé einn aðal-
veikleika okkar flokksstarfs.
• ••
Annan alvarlegan veikleika tei
ég vera fólginn i skorti á fræöslu-
starfi um grundvallaratriöi
marxismans. Sósialiskur flokkur
sem ekki stendur á traustum
fræöilegum grunni getur áöur en
varir breyst í andhverfu sina.
Loks vil ég, varðandi innra
starf flokksins, minnast á þá vax-
andi tilhneigingu, sem viröist
vera til þess hjá okkur aö hólfa
flokksstarfið niöur I hluta. Viö
höfum verkalýösmálaráöiö hér,
og þaö fjallar um verkalýös-
málin,og dagleg ákvöröunartaka
þar er I höndum stjórnar
verkalýðsmálaráðs. Viö ætl-
umst til þess aö Samtök
herstöövaandstæðinga fjalli
um herstöövamáliö eöa ætl-
uöumst til þess til skamms tima.
Viö ætlum þingflokknum lands-
málapólitíkina, og borgar-
stjórnarfólkiö okkar fjallar um
borgarmálapólitikina. Ég tel aö
þessi hólfun sé I sjálfu sér
hættuleg vegna þess aö flokk-
urinn getur meö þessum hætti
gliönaö i sundur. Hættan er sú aö
þaö lokist á milli hólfanna og þar
meö veröi settur punktur aftan
viö þann kafla I þróunarsögu
hreyfingarinnar, sem einkennst
hefur af samspili þjóöfrelsis og
verkalýösbaráttu.
Þaö er staöreynd aö fjöldi
manns á fulltrúasamkomu dugir
ekki, ef ekki fylgir vakandi
stéttarvitund og samstilling allra
krafta flokksins.
• ••
Ég sagöi áöan aö flokkurinn
ætti aö hafa allar forsendur til
þess aö hafa mikil þjóöfélagsleg
áhrif. Spurning væri um innra
starf og styrk, og einnig um hin
ytri pólitisku skilyrði.
Ég hygg að allir geti hér veriö
sammála mér um þaö, aö ytri
skilyröi núverandi rikisstjórnar,
sem við eigum aöild aö, séu á
margan hátt önnur og erfiöari en
þeirra rikisstjórna sem flokk-
urinn hefur fyrr átt aöild aö.
Nýsköpunarstjórnin 1944-1946
haföi þaö hlutverk aö treysta
grundvöll hins efnahagslega
sjálfstæöis meö þvi aö skapa
hinum Islensku atvinnuvegum
nýja möguleika. Þar meö lagöi
nýsköpunarstjórnin undir forystu
sósialista grundvöllinn aö jæim
lifskjörum sem viö njótum enn
þann dag I dag. Jafnframt beitti
nýsköpunarstjórnin sér fyrir
úrbótum I menntamálum sem
enn sér staö i Islenska þjóö-
félaginu.
Vinstri stjórnin fyrri, 1956 til
1958 glimdi viö mikinn efnahags-
vanda, en henni tókst þó aö draga
úr efnahagsáhrifum hernáms-
vinnunnar og i ööru lagi steig hún
fyrsta og i raun erfiöasta skrefiö I
hinni djörfu stefnu I landhelgis-
málinu meö útfærslunni I 12
sjómflur. Þaö var Alþýöusam-
bandsþingiö 1958 sem hafnaöi
Framhald á bls. 22