Þjóðviljinn - 12.11.1978, Blaðsíða 13

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 12. nóvember 1978
Sunnudagur 12. nóvember 1978 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 13
Ingibjörg Haraldsdóttir heimsækir
lífstíðarfanga í Glasgow
Myndir hans prýða ganga tilraunafangels- Jimmy Boyle-fanginn sem gerðist myndhöggvari
'immy að störfum i vinnuklefa sínum
Stundum vinnur hann átta tima á dag, án hvildar.
Höggmynd eftir Jimmy Boyle
Einn rigningardag í
ágúst fór ég að heimsækja
Jimmy Boyle í Barlinnie-
fangelsið, sem staðsett er
rétt utan við Glasgow. Er-
indið var að flytja Jimmy
kveðju frá vini hans á Is-
landi. Bariinnie-fangelsið
er aldargamalt og ógn-
vekjandi við fyrstu sýn.
Þar eru þykkir múrar og
traustir lásar. Ábúðar-
miklir lögreglumenn fylgj-
ast með öllum hreyf ingum
mínum og Ijúka upp dyrum
með leyndardómsfullum
tilfæringum. Þeir kipra
saman augun þegar ég ber
upp erindið: hvað skyldi
hún vilja þessum líka
þokkapilti, Jimmy Boyle?
Skömmu síðar kemur
maður í hvítum slopp og
bendir brosandi: þessa
leið. Égtrítla á eftir honum
gegnum fangelsisportið,
bíð meðan hann lýkur upp
hliði einu miklu og allt í
einu erum við komin inn f
svolítinn húsagarð. Það
f yrsta sem ég sé eru högg-
myndir á stöplum. Margar
höggmyndir, sem ég fæ að
skoða betur seinna.
I garðinum miðjum er
fremur lítið hús. „Þetta er
„special unit"" — segir
vörðurinn og er horfinn, og
nú kemur Jimmy Boyle
brosandi út úr húsinu. Ég
þekki hann af kápumynd-
inni á sjálfsævisögu hans,
sem ég hef verið að lesa að
undanförnu.
Hver er Jimmy
Boyle?
Og nil er víst kominn tfmi til aö
útskýra fyrir lesendum hver þessi
Jimmy er, og hvaö „special unit”
merkir.
Fyrir fimm árum var Jimmy
Boyle kallaöur „The most violent
man in Scotland” — mesti ofbeld-
isseggur Skotlands. Hann haföi
þá setiö i einangrunarklefum i
rúm fjögur ár, og var aö afplána
llfstföardóm fyrir morö. Fanga-
veröirnir réöu ekkert viö hann,
þvi hann notaði hvert tækifæri
sem gafst til aö ná sér niöri á
þeim. Á endanum lokuöu þeir
hann inni i búri, I bókstaflegri
merkingu þess orös. útbúinn var
sérstakur klefi i Inverness-fang-
elsinu, sem er almennt taliö eitt
lokaöasta fangelsi I Skotlandi.
Járngrindum var komiö fyrir i
klefanum miöjum, og skiptu þær
honum 1 tvennt. Grindurnar voru
búnar öflugum öryggisútbúnaöi,
og var ekki hægt aö opna þær
nema meö þvi aö ýta á þartilgerö-
an hnapp frammi á ganginum.
Fyrir innan grindurnar sat
Jimmy, allsnakinn, einsog villi-
dýr i búri. Venjulegir einsmanns-
klefar i fangelsum er ekki stórir,
en hann haföi aöeins hálfan klefa.
Fangaveröirnir komu aldrei inn I
klefann nema I hóp. Þeir ýttu
matnum til hans undir rimlana
og flýttu sér út aftur. Nema þegar
þeir komu til aö „leita á honum”.
Aö visu voru engar likur á þvi aö
hann gæti faliö eitt eöa neitt i búr-
inu slnu, en þeir leituöu samt, og
var þaö oftar en ekki gert i þeim
tilgangi einum aö auömýkja
hann. Þeir ástunduöu einnig ann-
arskonar pyntingar, aöallega
meö ljósum og hávaöa, og stund-
um fékk hann engan svefnfriö,
sólarhringum saman. En ekkert
dugöi til aö brjóta Jimmy Boyle
niöur. Hann hélt áfram aö skap-
rauna fangavöröunum sem mest
hann mátti. Stundum henti hann
matnum sinum i þá, þegar þeir
ýttu honum til hans. Stunum tók
hann til þess ráös aö ata sig allan
út i sinum eigin saur. Þá neyddust
þeir til aö hreinsa hann. Þegar
þeir sáu ekki til iökaöi hann jóga-
æfingar. Ein hugsun var öörum
yfirsterkari I huga hans: hann
mátti ekki láta þá brjóta sig,
hann mátti ekki missa vitiö.
„Ég byrjaöi aö afplána minn
lifstiöardóm daginn sem ég fædd-
ist”, — sagöi Jimmy Boyle ein-
hverju sinni. Hann fæddist I
versta fátækrahverfi Glasgow,
The Gorbals, áriö 1944. Faöir
hans var afbrotamaöur og lét lifiö
I slagsmálum þegar Jimmy var
fimm ára. Eftir þaö sá móöir
hans fyrir honum og þremur
bræörum hans. Hún vann viö
þvotta og ræstingar og þurfti aö
vinna á þremur stööum til aö hafa
ofan i sig og börnin. Hún var þvi
ekki mikiö heima viö, og Jimmy
og bræöur hans ólust upp aö
mestu leyti á götunni. Leikir
þeirra fólust helst I aö leita aö
leikföngum eöa ööru spennandi I
öskutunnum betri borgara, elta
uppi rottur og hnupla I verslun-
um.
Jimmy lenti kornungur I hönd-
um lögreglunnar i fyrsta sinn og
þar meö var glæpaferill hans haf-
inn. Hann kynntist öllum „betr-
unarhælum” og fangelsum sem
Glasgow haföi upp á aö bjóöa.
Aöur en hann varö tvitugur var
hann oröinn aö harösoönum töff-
ara sem sveifst einskis.
Uómarnir sem hann hlaut uröu
stööugt þyngri, afbrotin uröu lika
alvarlegri. Hann var fyrirliöi
bófaflokks, sem hagnaöist eink-
um á vændi og okurlánastarf-
semi, en stundaöi einnig likams-
árásir og ýmisskonar glæpi, stóra
og smáa. Lögreglan var slfellt á
hælum þeirra, en tókst ekki aö
hanka þá á neinu verulega alvar-
legu. Þar kom þó aö lokum, aö
Jimmy var ákæröur fyrir morö.
Mörg atriöi eru enn óljós I sam-
bandi viö þaö morö. Hinn myrti
var úr undirheimum Glasgow-
borgar og haföi nokkrum sinnum
setiö inni um leiö og Jimmy. Þeir
höföu hist eitt júlikvöld 1967,
báöir drukknir, og fariö aö rifast.
Deilunni lauk meö þvi aö Jimmy
dró upp hnif og stakk honum i
manninn. Þegar hann fór út úr
húsinu var maöurinn lifandi, og
Jimmy heldur þvl fram aö þaö
hafi ekki veriö hann sem gekk frá
honum endanlega, þaö hafi ann-
ar gert. En hann viöurkennir aö
tæknilega séö heföi hann getaö
framiö moröiö. Og fyrir þetta
morö hlaut hann llfstiöardóm.
Allt i einu rann þaö upp fyrir hon-
um aö frelsiö var honum glataö
fyrir fullt og allt.
, ,Frelsiskenndin”
Enginn veit hvaö átt hefur
fyrren misst hefur. Og nú skildist
Jimmy Boyle aö frelsiö er þaö
dýrmætasta sem maöurinn á.
Hann var aöeins 23 ára þegar
þetta geröist, en honum fannst llf-
inu vera lokiö. Og hann ákvaö aö
sætta sig ekki viö þaö. Hann geröi
uppreisn.
Þvi betur sem hann kynntist
hinum ýmsu fangelsum Skot-
lands, þvl ákveönari varö hann I
aö láta aldrei beygja sig, hvaö
sem þaö kostaöi.
Dauöarefsing var afnumin á
Bretlandi áriö 1969. Þá sátu
fangelsin uppi meö lifstiöarfanga,
sem áöur heföu einfaldlega veriö
dæmdir til dauöa. Einn þeirra var
Jimmy Boyle. Þaö er ekki aö efa
aö hann hefði hlotiö dauöadóm á
endanum, ef sá möguleiki hefði
veriö fyrir hendi. Ekki fyrir
moröiö, sem áöur var skýrt frá,
heldur fyrir framferöi sitt I
fangelsinu. Fangavöröunum
heföi ekki oröiö skotaskuld úr þvi
aö fá hann dæmdan fyrir llkams-
árásir og annan uppsteyt. En nú
uröu þeir aö dúsa meö hann og
aöra honum llka, og voru skilj-
anlega lltt hrifnir af þvi.
Sú spurning varö nú stööugt
áleitnari, hvaö fangelsisyfirvöld
ættu til bragðs aö taka, hvernig
þau ættu aö bregöast viö
sivaxandi óróa og uppreisnartil-
raunum meöal fanga.
1 ljós kom aö hert eftirlit, ein-
angrun og aörar öryggisráöstaf-
anir I gömlum stll dugöu ekki.
Hér þurfti eitthvaö nýtt aö koma
til sögunnar. Og þá kom fram
hugmyndin aö setja á stofn
tilraunadeild viö Barlinnie-
fangelsiö i Glasgow. Safna þar
saman nokkrum erfiöustu föng-
unum og reyna nýjar aöferöir viö
þá. Þannig varö „special unit”
til.
Nýtt líf
I janúar 1973 var Jimmy Boyle
hleypt út úr búrinu I Inverness.
Hann var fluttur handjárnaöur og
I fylgd margra lögreglumanna til
Barlinnie-fangelsisins. Honum
var sagt aö hann ætti aö fara I
nýja tilraunafangelsiö, en hann
trúöi þvi ekki, heldur var hann
sannfæröur um aö nú ætti aö
grafa hann lifandi á einhverju
geöveikrahæli. Þaö var einmitt
þaö sem hann óttaðist mest.
1 einangruninni haföi hann
byggt upp einskonar varnarveggi
innra meö sér, sem geröu þaö aö
verkum aö hann gat ekki talað viö
fólk. 1 tilraunafangelsinu hitti
hann fyrir tvo gamla kunningja
sina, sem voru I sömu aöstööu og
hann, en hann gat ekki talaö viö
þá. Firring hans var algjör, og
takmarkalaus tortryggni stjórn-
aöi geröum hans. Hann kunni
ekki lengur aö sitja til borös eöa
framkvæma hinar einföldustu at-
hafnir daglega lifsins og honum
fannst óbærilegt að ganga einn
lengri vegalengdir en tlu skref.
Þannig var hann á sig kominn
þegar hann byrjaöi nýtt lif.
Hugmyndin sem lá aö baki til-
raunaf angelsinu var sú, aö
samneyti viö annaö fólk,
manneskjuleg meöferð og traust
myndu hjálpa þessum erfiöu
föngum aö þroskast og vaxa sem
manneskjur. Til aö byrja meö
voru fangarnir aöeins fimm.
Fangaveröirnir voru likari hjúkr-
unarmönnum en lögregluþjónum,
bæöi I klæöaburöi og framkomu.
Einn þeirra var jafnframt einn
aöalhvatamaöurinn aö stofnun
tilraunadeildarinnar. Hann heitir
Ken Murray og starfar þarna
enn, vingjarnlegur og rólyndur
maöur á miöjum aldri. Þaö var
hann sem átti stærstan þátt I
breytingunni sem varö á Jimmy
Boyle.
Daglegt llf i fangelsinu er
vissulega bundið I ákveönar
skoröur. Fangarnir eru vaktir kl.
6 á morgnana meö þvl aö klef-
arnir þeirra eru opnaöir, og þeim
er ekki lokaö aftur fyrren kl. 9 á
kvöldin. Þennan tima mega
fangarnir fara allra sinna feröa
innan þess svæöis, sem afmark-
ast af húsi deildarinnar (þaö var
áöur kvennadeild Barlinnie-fang-
elsisins) og húsagaröinum.
Llfsmátinn hefur veriö I
stööugri þróun á þessum fimm
árum. Smám saman hafa Ibúarn-
irfengiöýmsuframgengt: núorö-
iö annast þeir sjálfir alla matseld
fyrir sig og allt annaö sem lýtur
aö heimilishaldi. 1 rauninni likist
þetta einna helst kommúnu,
nema hvaö fólk I venjulegum
kommúnum er yfirleitt ekki læst
inni i herbergjum sinum á
nóttunni.
A fimm árum hefur Jimmy
Boyle breyst úr „mesta ofbeldis-
segg Skotlands” I viðmótsgóöan
og brosmildan náunga, sem kann
mjög vel aö koma fyrir sig orði og
er uppfullur af jákvæöum lífs
krafti. Hvaö hefur gerst?
1 fyrsta lagi hefur tilrauna-
fangelsiö gefist vel og sú hug-
mynd sem aö baki þvi býr reynst
haldgóö og raunhæf. Þaö er ekki
þarmeö sagt aö allt hafi gengiö
einsog I sögu frá upphafi, ööru
nær. Erfiöleikarnir hafa veriö svo
miklir, aö oft á tiðum virtust þeir
óyfirstiganlegir. Jimmy er
„stjarnan” i hópnum, og engum
viröist hafa gangið jafnvel og
honum aö aölagast þessu nýja
kerfi og þroska hæfileika sina —
ef til vill stafar þaö af þvi aö hann
bjó yfir meiri hæfileikum en hin-
ir. Þetta þýöir þó alls ekki aö
hann sé sá eini sem notiö hefur
góös af tilraunadeildinni. En
nokkrir hafa gefist upp: einn
framdi sjálfsmorö, aörir fengu
þvi framgengt aö veröa fluttir I
„venjulegt” fangelsi þar sem þeir
þyrftu ekki að gera jafnmiklar
kröfur til sjálfra sin. Þeir voru
búnir aö lifa of lengi viö grimman
aga til þess aö geta axlað þá
ábyrgö sem frelsinu fylgir —
jafnvel takmörkuöu frelsi einsog
þvl sem rlkir á tilraunadeildinni.
Hópandi
Samskipti fanga og fangavaröa
i þessu fangelsi hafa einnig þróast
á þessum fimm árum, úr
vantrausti I traust, úr hatri i vin-
áttu. Eitt af þvi sem haft hefur
afgerandi áhrif á þá þróun eru
fundir, sem haldnir eru reglulega
og þar sem allir, fangar og fanga-
veröir, hafa jafnan atkvæöisrétt
og málfrelsi. Þar þarf hver
einstaklingur aö standa fyrir máli
sinu, útskýra hegöun sina og á-
stæöur fyrir einhverjum ákveön-
um athöfnum. Þaö heitir aö sitja I
„heita sætinu” ef einhver hefur
breytt á annan veg en honum bar
og situr nú og hlustar á gagnrýni
félaga sinna. A þessum fundum
er ástunduð sjálfsgagnrýni, ekki
siöur en gagnrýni á aðra.
Meö þessu móti hefur smám
saman skapast hópandi, sem
nauðsynlegur er á hverjum þeim
staö þar sem fólk umgengst ann-
aö fólk, hvort sem um er aö ræöa
heimili, vinnustaö eöa eitthvaö
annaö.
En þótt samney ti viö annaö fólk
og manneskjuleg meöferö hafi
veriöfrumskilyröi þess aö Jimmy
Boyle breyttist úr dýri i mann,
heföi þaö eitt ekki nægt til aö gera
hann aö þeim manni sem hann er
1 dag.
Skömmu eftir aö tilraunadeild-
in var opnuö tók kona aö nafni
Joyce Laing aö venju komur
sinar þangaö. Hún er mikil
áhugamanneskja um aö nota
listræna sköpun til lækninga og
endurhæfingar, og hefur slík iöja
veriö nefnd „art therapy” á
ensku, en ég kann ekki tslenskt
orö yfir þaö, enda lltt stundaö hér
á landi enn sem komið er. I fyrstu
geröu fangarnir grin aö konunni,
en einn daginn kom hún meö sjö
pund af leir I poka og sagöi þeim
aö fara nú aö hnoöa. Jimmy fór
aö fikta viö þetta og fann brátt aö
hér var eitthvaö sem hann haföi
gaman af. Hann tók aö móta
myndir af félögum slnum I leir-
inn, og vöktu þær mikla hrifn-
ingu.
Þess var ekki langt aö biöa aö
Jimmy dembdi sér út I listina af
þeim heljarkrafti sem jafnan
haföi einkennt hann ef hann tók
sér eitthvaö fyrir hendur á annaö
borö. Hann tók aö prófa sig áfram
meö ýmis efni og brátt var hann
farinn aö höggva I stein og bræöa
saman málma. Hann hátti þaö til
aö vinna hvildarlaust I átta tima,
og hætti oft ekki fyrr en blæddi úr
höndum hans og hann gat ekki
staöiö á fótunum vegna þreytu.
Hann haföi fundiö sér farveg.
Fyrst I staö var einsog hann væri
aö ryöja úr sér allri þeirri reiöi og
árásarhvöt sem frelsisskerðing-
in vakti meö honum. Þaö var ekki
fyrren seinna, aö hann uppgötv-
aði jákvæöar tilfinningar I sjálf-
um sér. En þá þyrmdi lika yfir
hann. Skyndilega varö honum
ljóst aö hann haföi fariö á mis viö
stóra „parta af sjálfum sér”:
hann þekkti ekki nema þaö sem
sneri út á viö, aö gráum og ljótum
veruleika. Allt frá þvl hann
mundi eftir sér haföi hann barið
niöur allar þær tilfinningar sem
flokkuðust undir „veimiltltuhátt”
1 þeim grimma karlaheimi sem
hann var alinn upp I, heimi slags-
málahunda og drykkjusvola, sem
voru hetjur hans i æsku. Og nú
skildi hann hversu fátækur hann
haföi veriö.
Nokkru slöar hóf hann nám I
„opnum háskóla”. I bernsku
stundaöi hann aðeins skyldunám-
iö, og þaö ekki alltof vel, en nú
ákvaö hann aö ráöa bót á þekk-
ingarskorti sinum. Hann innrit-
aöist i sálfræöideild og hefur nú
lokiö þriggja vetra námi þar.
Þessi opni skóli er bréfaskóli,
sem er öllum opinn, einsog nafniö
bendir til.
Aöeins hálfu ööru ári eftir aö
hann kom I tilraunafangelsiö hélt
hann sina fyrstu sýningu. Þaö var
á Edinborgarhátlöinni 1974. Slöan
hafa höggmyndir hans veriö
sýndar oft og vlöa.
Höggmyndir
Jimmys
1 húsagaröi tilraunafangelsis-
ins standa margar höggmyndir á
stöplum. Þær standa þarna eins-
og til aö bjóöa gesti velkomna, og
vissulega gleöja þær augaö eftir
langa göngu um rangala fangelsis
Hennar Hátignar.Myndirnar eru
yfirleitt ekki stórar, en gerðar af
miklum krafti. Þarna eru brjóst-
myndir af fólki, myndir af hönd-
um og myndir af óbornum og ný-
fæddum börnum. Þetta eru sterk-
ar og samþjappaöar myndir.
Myndir sem gott er aö snerta.
Jimmy hefur oft spurt sjálfan
sig, hversvegna hann fáist viö
myndlist. „Stundum dettur mér I
hug,”segir hann „aö þaö hljóti
aö stafa af þvi, aö allt mitt fyrra1
llf var svo gjörsneytt sköpunar-
starfi. Sá timi hlaut aö koma aö
sköpunarþröfin kæmi upp á yfir-
boröiö, einsog nú hefur gerst. Er
ég listamaður? Ef svo er, þá er
hver einasta mannvera á þessari
jörö listamaöur.”
I sumar var haldin mikil hátlö I
Craigmillar, sem er eitt af út-
hverfum Edinborgar. Sllkar
hátlöar eru haldnar þar árlega og
það eru Ibúar hverfisins sem
standa fyrir þeim aö öllu leyti.
Craigmillar er gamalt fátækra-
hverfi, sem hefur veriö byggt upp
á siöustu árum — I staö gamalla
leiguhjalla hafa risiö upp nýir.
Þessi þróun er mjög algeng og
vlöast hvar er hún fremur dapur-
leg. Þrátt fyrir eymdina var
nefnilega til staöar I ýmsum
gömlum hverfum ákveöin sam-
kennd og mannleg samskipti voru
þar ef til vill nánari en annars-
staöar, en viö tilkomu háhýsa
breytist þaö og firring kemur I
staðinn. En i Craigmillar hefur
veriö reynt aö snúa þessu til betri
vegar, og eitt dæmiö um þaö eru
þessar árlegu hátlöar, sem nú
hafa veriö haldnar I fjórtán ár.
A Craigmillar-hátiöinni i sumar
var vigt nýtt útivistarsvæöi, sem
einkum er ætlaö börnum, og eitt
vinsælasta „leiktækiö” þar er
steinrisi einn mikill, sem liggur á
jöröinni og heitir Gúllíver.
Krakkarnir klifra upp eftir kinn-
um hans, renna sér niöur nefiö,
osfrv.. Gúlliver er hannaöur af
Jimmy Boyle, og steyptur af ung-
um atvinnuleysingjum I Craig-
millar, sem voru á launum hjá
hátlöarnefndinni meöan vinnan
stóö yfir.
Ritstörf
1 fyrra gaf Jimmy Boyle út bók-
ina „Frelsiskennd” (A Sense of
Freedom, gefin út I vasabókar-
broti af Pan-forlaginu). Þar segir
hann ævisögu slna, allt þar til
hann er kominn i tilraunafangels-
iö og byrjaöur aö fást viö mynd-
list. Handritinu kom hann út úr
fangelsinu meö leynd, eftir aö
fangelsisyfirvöldin höföu neitaö
honum um leyfi til aö gefa bókina
út. Bókin hlaut mjög góöar viö-
tökur og hefur áreiöanlega opnaö
augu margra fyrir þvi jákvæöa
starfi sem unniö er I tilrauna-
fangelsinu.
Jimmy heldur ritstörfunum
áfram. Hann hefur þegar lokið
viö aöra bók, þar sem hann segir
frá dvöl sinni I tilraunafangelsinu
og þróunarferli sjálfs sin og fé-
laga sinna. Einnig hefur hann
skrifaö skáldsögu. Báöar þessar
bækur eru enn ókomnar út. Þá
samdi Jimmy leikritiö The Hard
Man I samvinnu viö leikritaskáld-
ið Tom McGrath, og hefur þaö
veriö sýnt, m.a. á Edinborgar-
hátlðinni nú I sumar, þar sem
undirrituö sá þaö. 1 leikritinu
segir Jimmy frá uppvexti sínum
og ferli en leikritinu lýkur þar
sem hann situr nakinn I búri.
Þetta er mjög áhrifamikiö leikrit.
Uppfærslan I Edinborg var I
höndum leikflokks sem kallar sig
The Other Traverse og hefur
greinilega á aö skipa hæfileika-
fólki.
Fær hann frelsið?
Nú I nóvember verður mál
Jimmys Boyle tekiö upp aö nýju,
þvi aö i athugun er að veita hon-
um náöun. Hann hefur nú afplán-
aö 11 ár af llfstlöardómnum.
Övist er enn, hver úrskuröur
dómaranna veröur. Skoöanir eru
mjög skiptar um gildi tilrauna-
fangelsisins I Glasgow, og þeir
munu margir sem halda þvi fram
aö þetta sé „letingjahæli” og
Jimmy sé bara aö þykjast. Hann
muni taka aftur upp fyrri lifnaö-
arhætti um leiö og hann losni úr
prísundinni. En maöur þarf ekki
aö tala lengi viö Jimmy til aö
komast aö raun um aö slikt væri
fjarri lagi. Hér á feröinni maöur
sem hefur lifaö raunverulega,
sanna byltingu I sjálfum sér.
Hann gerir sér fulla grein fyrir
þeim þjóöfélagslegu orsökum
sem stjórnaö hafa ævi hans allt
frá fæöingu, og hann er blessun-
arlega laus viö sjálfsmeöaumkun
og sjálfsréttlætingu. Þaö sem
hann vill fyrst og fremst er aö sjá
til þess aö eitthvaö sé gert fyrir
börnin sen nú eru aö vaxa upp I
fátækrahverfum Skotlands — og
hann leggur fram sinn skerf til
þess málefnis, m.a. með þvl aö
láta hagnaöinn af bókinni Frelsis-
kennd renna til þess.
Hann vill líka fá aö starfa aö
hugöarefnum slnum, myndlist og
ritstörfum.
Þegar ég spuröi hann hvort
hann héldi aö hann fengi frelsiö,
svaraöi hann: „Ég vona þaö, og
ég geri allt sem ég get til þess aö
svo megi veröa. En ég mun lifa
þaö af, þótt ég fái þaö ekki.”
Þaö veltur ef til vill á þvl hvort
menn vilja trúa á hæfileika
mannsins til aö breyta sér. Þeir
sem trúa þvl aö manninum séu
sköpuö örlög einhversstaöar á
æöri stööum, I eitt skipti fyrir öll,
þeir geta áreiöanlega ekki sætt
sig viö þá tilhugsun aö glæpamaö-
ur geti meö hjálp eigin viljakrafts
vaxiö og breyst I nýjan og betri
mann. Vonandi fá þeir þó ráöiö
útkomu málsins sem þekkja bæöi
lækningarmátt listarinnar og
gildi mannúölegrar meöferöar á
föngum. ih
FANGINN SEM GERÐIST MYNDHÖGGVARI