Þjóðviljinn - 12.11.1978, Blaðsíða 17

Sunnudagur 12. nóvember 1978 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 17
— Morinn! Morinn min kæru.
Nú tindist starfsfólkiB inní hóp-
um og smellirnir i stimpilklukk-
unni minntu á vélbyssuskothriB.
— Morinn! Morinn min elsku-
legu. Engilbert gekk eftir gangin-
um og ræskti sig grimmilega,
skellti i góm og gaut hornauga til
starfsfólksins, hailaBi undir flatt
og flautaBi. StarfsfólkiB tindist
inn i básana sem voru þiljaBir af
frá ganginum meB gleri. Þar sat
þaB viB ritvélar, sumir töluBu i
slma og aBrir flettu skjalabunk-
um og börBu á reiknivélar meö
fingrum annarra handar. Langar
pappirsræmur mjökuöust meö
rykkjum niöur i vöndla á gólfinu.
EngÚbert vaggaöi fram hjá
gluggunum, lyfti brúnum og gaut
um leiB hornauga á þá sem fyrir
innan sátu. Engilbert var á siö-
ustu feröinni, yfir stigapallinn,
inn I söludeildina og aftur til
baka. Hann var oröinn myrkur á
svip og hættur a& syngja. Þess i
staö velti hann vöngum og hristi,
höfuBiö. Yfir stigapallinn og inn i
fyrsta básinn. Hann stilltá sér upp
fyrir framan skrifborö og viö
þetta skrifborö sat litill og grann-
ur maöur á miöjum aldri og and-
lit hans var þriltiö og brúnt af
margra ára ofdrykkju.
— Morinn herra Halldór.
Röddin fyllti herbergiö drynjandi
sveiflum. Eiigilbert hvessti augun
á starfsmanninn. — Morinn
hvernig gengur herra minn,
spuröi hann ógnvekjandi röddu.
— Gengur, át Halldór upp eftir
honum. Gengu.', sagöi hann og
ræskti sig hval eftir annaB og
horfBi niöur á óúffyllta pöntunar-
beiöni á skrifboröinu. — Gengur,
endurtók hann einu sinni enn eins
og þetta orö væri sérstaklega
merkilegt og hann þyrfti aB segja
þaB hvaö eftir annaó til þess aö
skilja fyllilega merkingu þess. —
Þaö gengur bara vel, sagöi hann
aö lokum.
— Nú hvaö ertu búinn aö selja i
morgun góBi minn.
— I morgun. Ha. Selja. Ég.
Ehe. Ja, ég er nú ekki byrjaöur
enn. Ehe. Halldór ræskti sig i si-
felluog hlóvandræöalega ogiöaBi
i sætinu. Ehe. Ætli þeir séu vakn-
aöir kaupmennimir? Ha? Ætli
þeir séu komnir upp úr volgum
rúmunum frá kellingunum sinum
ennþá. Ha? ÞaB var svo fjandi
kalt i morgun. Ehe.
— Kalt! hrópaöi Engilbert. —
Kalt! Elsku vinur minn vertu
ekki aö tefja okkur á svona renn-
andi pipandi kjaftæöi. Kalt. Þú
heföir ekki veriö góöur meö mér I
Alaska áriö 1924. Ég var I skógar-
höggi hjá eskimóa og þessi eski-
mói hann byrjaöi á þvi á morgn-
ana aö sparka I rassgatiB á mér
oghann endaöi á þvi á kvöldin, en
ég sagöi bara viö hann: ástar-
þakkir elsku vinur vegna þess aö
ég vissi aö ég haföi gott af þessu.
Ekkikomnir á fætur. Hver einasti
kaupmaöur i bænum er kominn á
fætur fyrir fleiri klukkutimum.
Ég fór á fætur klukkan fjögur i
morgun. Pakkaöi inn öllum vör-
um sem áttu aö fara út á land,
færöi bókhaldiö og skúraöi hvern
krók og kima i húsinu. Einhver
veröur aö halda þessu fyrirtæki
gangandi. Ekki gerir starfsfólkiö
þaö. Ef ég ynni ekki svona allar
nætur þá færi allt til andskotans,
Þaö eru hérna upp á lofti góöi
minn sýnishorn frá Formósu,
jólavörur sem kostaöi á annaö
þúsund dollara aö fá til landsins
og þaB var ekki pantaö eitt ein-
asta stykki. Oghvers vegna ekki.
Engilbert þagnaBi andartak og
svaraöi sér siöan sjálfur. — —•
Vegna þess aö sölustjórinn
gleymdi þvi. Hann gleymdi þvi.
Og Engilbert sveiflaöi höndunum
i kringum sig til þess aö reyna aö
leggja f rekari áherslu á þetta at-
hæfi sölustjórans. — Hann
gleymdi þvi. Hann rekur fyrir-
tæki og gleymir aö panta jólavör-
una. FyrirgefBu ég gleymdi þvi,
sagöi þessi maöur. Og hér situr
þúog ertekki byrjaöur aö selja. A
hverju eigum viö aö lifa vinur
minn? Ég endurtek. A hverju eig-
urn viö aB lifa? SvaraBu þvi. ViB
lifum ekki I dag á þvi sem viB
seldum fyrir helgi. Ef einhver
dugur væri i þér, ef þú þyröir i eitt
einasta skipti aö hugsa þá værir
þú kominn aö rúmstokknum hjá
kaupmönnunum meö sýnishorna-
töskurnar klukkan sex á hver jum
morgni. Herrar minir má bjóöa
ykkur nælonsokka. American
Flower. Úrvalsvara á lágú verBi.
Framhald á bls. 22
Kvikmynda-
skóli
JÞjóðviljans
Umsjón:
Jón Áxel
Egilsson
| 6. KAFLI
■
ILesendum kvikmyndaskólans
er þegar oröiö ljóst hvaö kvik-
myndagerö er timafrek. Frá þvi
augnabiiki sem þú festir fyrstu
hugmyndir þinar á blaö og til
þess tima er þú sérö fullgeröa
kvikmynd I sýningu, hafa
margar vikur liBiö, jafnvel
mánuöir. Þetta er ein ástæBan
fyrir þvl aö menn ánetjast kvik-
myndagerö, þaö er 1 svo mörg
horn aö lita og laun erfiöisins
eru sanngjörn. Einnig þaö aö
þegar þú ert oröinn leiöur á ein-
) um þættinum, tekur sá næsti
viö.
Hver þáttur kvikmyndagerö-
ar er mikilvægur og skemmti-
legur — frá fyrstu hugmynd aö
sýningu. í þessum kafla ætlum
viö aö ræöa um kvikmyndatök-
• una — kannski ekki
skemmtilegasta þátt kvik-
I myndageröar, en þann mikil-
vægasta.
■ Ekki eru samt allir sammála
bölvar I hljóöi, setur á f/8. En I
sömu mund dregur ský fyrir
sólu og þú heyrir i sjúkrabil...
Þetta er engin ýkju-saga.
Þetta kemur fyrir alla kvik-
myndageröarmenn ööru hverju.
Hversu oft þaö gerist fer eftir
þvi hvaö þú þekkir vélina vel og
hvaö mikiö þú hefur á sinninu.
Þaö getur hent sig aö þú tapir
einu eöa tveim myndskeiöum,
en þau geta lika veriö óbætan-
leg. Taka á ekki aö vera neitt
happdrætti — hún á alltaf aö
vera rétt. HVERNIG?
Vinna meö hóp
Viö kvikmyndatöku er yfir-
leitt alltaf meira en nog fyrir
einn mann aö hugsa um. Ef
fleiri taka þátt i vinnunni,
skiptist byröin og útkoman
veröurbetri. Enþaö skiptirekki
máii hver f jöldinn er; hver um
sig veröur aö hafa sitt afmark-
aöa star fssviö. Þaö á ekki aö liö-
ast aö allir séu aö vafstrast i
öllu. Þaö býöur hættunni heim
og útkoman veröur verri en ef
þú heföir veriö einn.
stjórna kerfinu. Hversu flókiö
kerfiö veröur, fer svo eftir þvi
hversu flóknar tökurnar eru. Ef
þú hefur sex manna hóp, kvik-
myndar meö hljóöi, — átta leik-
ara og tvo bila, veröur stjórnun-
in erfiö.
En hins vegar ef þú ert einn
meö aðstoöarmanni, er stjórn-
unin einföld.
En þaö skiptir ekki máli
Skildu höpinn ekki
eftir úti i kuldanum
Haföu hópinn meö „I mynd-
inni”. Ekkert er eins óþolandi
og aö hlýönast skipunum án
þess aö vita hvers vegna. Sam-
starfsmenn þinir munu vinna
miklu betur og leggja meira á
sig, ef þeir vita hvers vegna þú
vilt hafa ákveöiö myndskeiö á
Kvikmyndatakan
um þaö. Klipparinn segir aö
klippingin sé mikilvægust og
rithöfundurinn aö handritiö sé
þaö o.s.frv. Þess vegna er fjall-
aö um hvern þessara þátta fyrir
sig I þessum köflum. En kvik-
myndin veröur til viö tökuna.
Handritiö hjálpar þér til aö
taka ákveöiö og raunhæft;
klippingin hjálpar þér til aö
uppskera ávöxt góörar töku.
Þaö er þvi engum blööum um
þaö aö fletta, aö kvikmyndatak-
an er mikilvægasti þátturinn —
mest spennandi oghættulegasti.
MIKILVÆGASTI... þvi kvik-
myndin veröur til i vélinni. Hér
reynir á hæfni þlna og kunnáttu
til aö framkvæma þaö sem i
handritinu stendur og hér
breg&ast krosstré sem önnur.
MEST SPENNANDI...þvi hér
er skuröarpunktur allra lina —
lýsing, litur, skerpa, fjarvidd,
hreyfingar véiar og leikara,
timastiflck, innklippur, fariö yfir
strikiö osfrv.
HÆTTULEGASTI... þvi viö
tökuna þarf aö hafa stjórn á öll-
um hlutum. Þvi umfangsmeiri
sem myndin er, þvi meiri hætta
á aö eitthvaö fari úrskeiöis.
Hverjar eru hætturn-
ar?
Mesta hættan er sú, aö þegar
þú ert aö reyna aö hafa stjórn á
öllum hlutum, fer eitthvað af-
vega meö tæknilegu hliöar vél-
arinnar. Vanalega er þetta þaö
lang auöveldasta, aö stilla
skerpuna. ljósopiö osfrv. En i
tökunni er svo margt sem þarf
aö athuga. Þegar þú ert aö
giima viö fjölda hugmynda og
ákvaröana um samtengingu
myndskeiöa, hreyfingar o.fl.,
gleymast auöveldustu hlutirnir.
Viö skulum athuga hversu auö-
velt þaö er aö gleyma:
Þú ætlar aö gera kvikmynd
um umferö. Þaö er rok og ,,skýj-
aö meö köflum”. Sólin hverfur
ööru hverju á bak viö ský og þú
þarft aö stilla ljósopiö til skiptis
á f/4 e&a f/8. Til aö fá sem best
út úr myndinni, hefuröu ákveöiö
aö taka eingöngu þegar sólin
sýnir sig og festir ljósopiö á
f/8.
Allt gengur vel og þú tekur tiu
eöa fimmtán myndskeiö. Þá
heyrir þú I sirenum og þú hugs-
ar sem svo aö þaö myndi gera
myndina spennandi aö hafa
slökkviliöiö meö, en um leiö
dregur ský fyrir sólu. Þú stillir
ljósopiö á f/4 og tekur látlaust
og hugsar um aö sjá hvaö setur.
Þegar öllu er lokiö, kemur sólin
fram (hún gerir þaö alltafi.Þú
ferö aö hugsa um hvernig þú
, getir fellt slökkvili&iö inn I
Imyndina og heldur áfram aö
taka: Loks veröur þér litiö á
ljósopiö og blóöiö frýs I æöum
, þinum — þú hefur yfirlýst um
• tvö stopp. Þú bitur á jaxlinn og
Nota aðhaldslista
Ef þú ert tilneyddur, eöa vilt
heldur vinna einn, skaltu nota
aöhaldslista. Hann getur veriö
smámiöi sem þú limir á vélina.
En þar þarf aö standa allt sem
athuga þarf fyrir hvert mynd-
skeið, — ljósop, fókus, lokari,
hraöi, zoom, — allt. Þér finnst
eflaust ofmikiö aö nefna lokara
og hraöa eöa eitthvaö sem þú
notar næstum aldrei. En einmitt
þess vegna þarf þaö aö vera
meö. Þvi minna sem þú notar af
ýmsum eiginleikum vélarinnar,
þvi meirihætta á aö færa þaö
til baka i upphafsstillingu.
Dæmi: Lokarinn. Ef þú end-
aðir siöasta myndskeið á dekk-
ingu meö þvi aö loka lokaranum,
eru sterkar likur á aö þú gleym-
ir aö opna fyrir hann aftur,
vegna þess aö þú notar dekk-
ingu svo sjaldan.
Dæmi: Ef þú tókst siöasta
myndskeiö á 36 más til aö ná
fram „slow motion”, er mjög
liklegt aö þú gleymir aö stilla á
18 más, vegna þess aö þú notar
„slow motion” svo sjaldan.
Þess vegna veröur allt aö
standa álistanum, sé hann not-
aöur, jafnvel þaö óliklegasta.
Aöhaldslista má einnig nota yfir
annaö en vélina. T.d. hvaö taka
á meö ef tekiö er utandyra fjarri
heimilinu. Ef um hóp er aö ræöa
er ágætt aö hver hafi sinn lista.
Þarf að stjórna?
Já.Ef þú ætlar aö vinna kerf-
isbundiö, veröur einhver aö
hversueinföld eöa flókin stjórn-
unin er? hana þarf aö fram-
kvæma og þaö vel. Þegar þú ert
tilbúinn I tökuna þýöir ekki aö
segja viö tökumanninn:
„Byrja” eöa „Nú” eöa „OK”.
Rétta oröiB er ,,CAMERA”
(vél). Þegar vélin er komin af
staö geturöu gefiö aörar skipan-
ir, „PAN” eöa „ZOOM”. Þegar
tökunni á aö ljúka er skipunin
„CUT” (klippa), ekki
„HÆTTA” eöa Þetta er nóg”
eöa ,,TAKK”.
Notaöu þessar leiöbeiningar
og þú byggir upp gott skipulag
og góða stjórnun. Ef þú gleymir
þér, munu samstarfsmenn þinir
fara aö efast; þaö skapast mis-
skilningur og villur.
Ef þið eruö tveir, finnst þér
kannski betra aö taka og láta
hann halda á þrifætinum. Þaö
getur veriö auöveldar^ en varla
betra. Þvi ef hann tekur, getur
þú fylgst meö atburöarásinni og
ert dómbærari á hana, en aö
kikja á hana gegnum myndleit-
arann. Ef um erfiö myndskeiö
er aö ræöa (zooom eöa focus
pulling) getur þú aöstoöaö hann
svo hann geti einbeitt sér aö tök-
unni.
Vertu ekki hræddur um aö
óreyndur kvikmyndatökumaöur
eyöileggi fyrir þér. Hann ákveö-
ur ekki tæknilegu hliöina — þú
gerir þaö. Þú ákveöur vinkla,
fókus og aDt. Hann framkvæmir
fyrirskipanir þinar og gerir þaö
eflaust betur en þú, þvi hann
þarf ekki aö ákveöa þær.
'ákveðinn hátt. Þeir munu finna
til samkenndar ef þeir vita eftir
hverju þú ert aö slæöast, fá
heildarmyndina og sjá hvernig
myndskeiöin tengjast saman i
samhengi — óslitna atburöa -
rás.
Þannig skal halda hópinn og
fá þaö besta út úr honum.
Leggöu hluta ábyrg&arinnar á
þeirraheröar og þau munu fara
eftir skipunum þlnum eftir
bestu samvisku. ABur en þú
veist af veröa þau farin aö lesa
kvikmyndaskólann og veröa
samstæ&ari hópur og þér verö-
meiri.
... En láttu hann ekki
stjórna
Þaö getur veriö aö þegar hóp-
urinnveröur ábyrgur, vilji hann
koma meö uppástungur. Hlust-
aöu ekki á þær. Oft eru hug-
myndir þeirra lokkandi og þú
ferö aö efast um þinar eigin og
hvers vegna þér hafi ekki dottiö
þetta i hug. En vertu mjög aö-
gætinn. Þú skipulagöir og
ákvaöst tökuna I rólegheitum
viö skrifboröiö og hugur þinn
var opinn og skýr.
Þú sást fyrir þér, ekki eitt og
eitt myndskeiö, heldur heila
kafla. Kannski viröist mynd-
skeiöið sem hópurinn vill
breyta, dálitiö bitlaust og ekki
sérstaklega hugmyndarikt. Og
kannski er uppástungan ein sú
besta hugmynd sem þú hefur
heyrt. En passar hún inn I
myndina? Skapar hún fram-
haldsvillur? Veröur hún til þess
aö þú stekkur yfir strikiö? Mun
hún hafa áhrif á næstkomandi
myndskeiö? Breytir hún gangi
myndarinnar, stilnum, hraöan-
um eöa taktinum?
Hugmyndin hljómar vel hér
úti i náttúrunni og golan leikur
um þig — en strl&ir hún gegn
kaldri dómgreind þinni viö
skrifboröið? Ef hún gerir þaö
ekki, ef þú kemur heim meö
stökk-klippu eöa hefur fariö yfir
strikiö —ert þú aulinn sem situr
viö klippibor&iö og starir á hana
og brýtur heilann um þaö hvers
vegna þú vékst frá pottþéttu
handriti. Hinn náunginn, skap-
andi séniiö meö stóra kjaftinn er
vi&s fjarri og ekkihægt aö skella
skuldinni á hann. Skuldin er
ekki hans. Þetta er þin kvik-
mynd; þú ert stjórnandinn; ef
þú breytir handritinu og lendir I
klandri, getur&u engu kennt um
nema þér sjálfum
Þaö besta sem hægt er aö
gera viö hugmyndir sem koma
fram við tökuna er aö hlusta
ekki á þær, sérstaklega ef þær
koma utan aö. Annars lendiröu I
vandræöum fyrr eöa seinna.
Þegar fariö er út til aö kvik-
mynda er ekki veriö a& leita
hugmynda, heldur er veriö aö
útfæra þær hugmyndir sem