Þjóðviljinn - 29.11.1978, Blaðsíða 9

MiOvikudagur 29. nóvember 1978 IÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
Iönaöarráöherra
í svari við
fyrirspurn
Kjartans
Ólafssonar um
olíuleit:
Nýlega svaraöi Hjörleifur
Guttormsson iönaöarráöherra
fyrirspurn frá Kjartani ólafssyni
um oliuleit viö Island. Fyrir-
spurnin var i nokkrum liöum og
var sá fyrsti þeirra um þaö hvaöa
samningar hafi veriö geröir um
oiiuleit viö landiö. Svaraöi iön-
aöarráöherra þvi þannig aö
geröur heföi veriö samningur 1
febrúar 1971 viö hollenskt fyrir-
tæki um mælingar á einni Hnu
vestur af landinu, en siöan ekki
fyrr en f ágúst sl. er fyrrverandi
iönaöarráöherra geröi samning
viö bandariska fyrirtækiö
Western Geophysical Company
um fjölþættar jaröeölisfræöilegar
rannsóknir noröan viö landiö.
Ráöherra gat þess aö þessi
leyfisveiting styddist við lög frá
1969 um yfirráöarétt rikisins yfir
islenska landgrunninu og lög um
Orkustofnun frá 1967. Þá spuröi
Kjartan hvort metin heföi veriö
sú hætta sem olluleit og ollu-
vinnsla gæti haft i för meö sér
fyrir lifriki sjávar, ma.-fiskinuöin
viö landiö.
I ýtarlegu svari sínu við þessari
spurningu sagöi iönáðarráöherra
ma.:
Sérstakar greinargeröir
um hættu af olíuleit liggja
ekki fyrir
Sérstakar greinargeröir liggja
ekki fyrir þar að lútandi varöandi
Olluieit á Norðurslóðum er tengd margvisiegri áhættu.
Marka þarf
um
rannsóknir
w
a
þar sem tekið verði fullt tillit til umhverfisþátta
isiensk hafsvæöv en vföa erlendis
hefur miklu efni veriö safnaö um
hættu af oliuleit og olluvinnslu
fyrir lifriki sjávar. A árinu 1977
voru 3 menn skipaðir I nefnd á
vegum iönaöarráöuneytisins til
þess aö kynna sér og gera skýrslu
um oliuleitarmál I Noregi. Skil-
uöu þeir ráöuneytinu skýrslu I
mars 1977 þar sem fram kemur
ýmislegt varöandi hugsanlega
hættu af slikum aögeröum fyrir
lifriki sjávar.
Gera veröur greinarmun á
þrem stigum I leit aö olfu og
jarögasi:
1) Jaröeðlisfræöileg frumkönnun
til leitar aö setlögum.
2) Ndnari jaröeölisfræöilegar
rannsóknir setlaga á afmörk-
uöum svæöum þar sem
hugsanlega gæti safnast olia
eöa jarögas.
3) Boranir, þ.e.a.s. bein leit aö
oliu eöa jarögasi á þeim stöö-
um, sem niöurstööur af stigi 2
benda á.
Fyrsta stigi könnunar af þessu
tagi, sem veitt var leyfi fyrir s.l.
sumar, þ.e. jaröeölisfræöilegum
mælingum frá yfirboröi, eiga ekki
aö fylgja neinar teljandi hættur
svo vitaö sé fyrir sjávarllf og eng-
in röskun á hafsbotni. Oöru máli
getur gegnt um hin síöari stig
slikra rannsókna, einkum ef til
borana kæmi og algjört skilyröi
fyrir sllkum aögeröum hlyti aö
veröa viötækt mat á þeirri áhættu
sem fylgdi fyrir llfrikiö meö sér-
stöku tilliti til aöstæöna á islensk-
um hafsvæöum og fiskimiöum.
Þannig kemur aö minu mati
ekki til álita aö fjalla um frekari
rannsóknir er beinlinis tengdust
oliuleit samkvæmt ööru og þriöja
stigi, sem ég nefndi, fyrr en aö
undangenginni rækilegri úttekt
og umræöu. Mikilsvert er aö
upplýsingum er þessi mál varöa
sé miölað til þings og þjóöar og
ekki sé flaustraö aö neinu. Síst af
öllu má tefla I tvlsýnu llfrænum
auölindum, sem viö byggjum
afkomu okkar á.
Kjartan: hver veröur stefnan?
Til frekari skýringa á þeim
rannsóknum, sem geröar eru á
fyrsta stigi má geta þess, aö viö
þær eru notaðar sömu aöferöir og
viö almennar visindalegar
rannsóknir á jaröfræöi hafsbotns-
ins. Hliöstæöar rannsóknir hafa
veriö geröar af rannsóknarskip-
um ýmissa þjóöa i kringum land-
iö á undanförnum árum. Hér er
hins vegar um þaö aö ræöa aö
kannanir samkvæmt umræddum
leyfum hafa þaö aö markmiði aö
leita aö setlögum og kanna þykkt
þeirra, en nauösynleg forsenda
þess aö um oliu eöa jarögas geti
veriö aö ræöa eru þykk setlög.
Samkvæmt þeirri vitneskju
sem viö nú höfum um gerö
sjávarbotnsins kringum landiö er
fyrirfram ekki ástæöa til aö ætla
aö olia eöa jarögas finnist á
islensku yfirráöasvæöi. Enn
hefur ekki veriö þróuö tækni til
oliuvinnslu á hafsbotni á miklu
dýpi, þar sem helst gætu talist
likur á aö oliu eöa jarðgas væri aö
finna.
Þaö rekur þvl aö mlnu mati
ekkert á eftir rannsóknum er sér-
staklega beinast aö oliuleit.
Hver fylgist með?
Enn spuröi Kjartan á hvaöa
hátt Islensk stjórnvöld hygöust
fylgjast meö þessum rannsókn-
um.
'Hjörleifur: Umhverfisþáttum
verður ekki gleymt
í svari iönaöarráöherra kom
fram aö Orkustofnun hefur veriö
faliö aö fylgjast meö gangi
rannsóknanna, senda mann um
borö 1 skipiö, hinum útlenda
rannsóknaraöila er gert skylt aö
skila skýrslu um rannsóknirnar
og síöan fær Islendingur aöstööu
til þess aö fylgjast meö úrvinnslu
gagnanna I London. 1 seinni hluta
ræöu sinnar fjallaöi Hjörleifur
Guttormsson almennt um þetta
mál og þá stefnu sem móta yröi
um rannsóknir á hafsbotninum
umhverfis landiö. Hann sagöi þá
ma.:
Eölilegt og æskilegt er aö viö
reynum aö afla sem gleggstra
almennra upplýsingar um land
okkar, hafsbotn og sjóinn innan
islenskrar lögsögu. Slikar upplýs-
ingar fást ekki nema með,
rannsóknum og um þær ber okkur
sjálfum aö hafa alla forystu og
gæta þess aö veröa ekki öörum
háöir um mat á þeim niöurstöð-
um er aflast. Samvinna um
visindarannsóknir er viöurkennd-
ur liöur I samstarfi þjóöa, en þar
veröum viö aö gæta þess aö veröa
ekki um of þiggjendur, sist aö þvi
er eigiö land varöar. Enn viö-
kvæmara veröur máliö, er um
rannsóknir er aö ræöa er beinast
aö tilteknum eftirsóttum auölind-
um. Þar þurfum viö aö vera sér-
staklega vel á verði, þótt vissu-
lega séu mörkin oft óglögg milli
almennra og hagnýtra rann-
sókpa.
Þr|ú megin-atriði
Þaö er einkum þrennt sem ég
heföi kosiö aö fyrir lægi, áöur en
islensk stjórnvöld tækju til meö-
feröar umsóknir erlendra aöila
um rannsóknir eins og þær sem
hér um ræöir:
I fyrsta lagi aö mörkuö heföi
verið mun skýrari stefna en fyrir
liggur af hálfu stjórnvalda um
æskilegar rannsóknir á islenska
landgrunninu, m.a. meö hliösjón
af starfi landgrunnsnefndar. í
framhaldi af slikri stefnumörkun
ætti aö setja reglugerö um
framkvæmd rannsókna á auöæf-
um iandgrunnsins, sem gert er
ráö fyrir 14. grein laga nr. 17/1969
um yfirráöarétt islenska rikisins
yfir landgrunninu, svonefndra
landgrunnslaga.
i ööru lagi aö tryggö væri I
landinu hjá Islenskum stofnunum
aöstaöa til aö hafa meö hendi þær
rannsóknir, sem viö höfum fyrir-
sjáanlega bolmagn til aö standa
aö sjálfir og ástæöa þykir til aö
ráöast i samkvæmt mótaöri
stefnu. Sömu aöilar ættu aö hafa
umsjón meb heimiluöum
rannsóknum útlendinga og getu
til aö meta niðurstöður sllkra
rannsókna hverju sinni auk
almennrar heimildavörslú.
Lagt hefur verið til, m.a. af
landgrunnsnefnd og iðnaöarráðu-
neyti, aö Orkustofnun veröi falin
umsjón og eftirlit meö rannsókn-
um á setlögum viö landiö og söfn-
un upplýsinga og úrvinnslu
gagna, sem berast. Hefur Orku-
stofnun sótt um fjárveitingu I
þessu skyni vegna fjárlaga næsta
árs aö upphæö 10 m.kr., en hún
var felld niöur viö undirbúning
fjárlagafrumvarps. Reynir á
fjárveitinganefnd og Alþingi,
hvort fé veröur veitt til þessarar
starfsemi hjá stofnuninni, en ég
tel brýnt aö hafin verði skipuleg
gagnaöflun varöandi islenska
landgrunniö, óháö þvi hvort
áfram yröi haldiö könnunum er
tengjast oliuleit.
Þá tel ég gagnrýnisvert, aö
heimila útlendingum aö ráöast i
þá rannsókn setlaga, sem hér ér
til umræöu, án þess aö fyrirfram
væri tryggt fjármagn til
úrvinnslu og gagnavörslu hjá
islenskri stofnun og áöur en
Alþingi hefur gefist kostur aö
fjalla um málið.
1 þriöja lagitei ég nauösynlegt,
aö áöur en lengra er haldiö á
þeirri braut aö veita útlendum
fyrirtækjum leyfi til oliuleitar hér
viö land, þótt um frumkönnun sé
aö ræöa, þurfi aö safna gögnum
um hugsanleg áhrif mengunar frá
borunum vegna oliuleitar og oliu-
vinnslu með tilliti til aöstæöna á
islenskum hafsvæöum. Kæmi i
ljós viö frumkönnun aö um oliu
eöa jarögas gæti veriö aö ræöa I
setlögum innan okkar lögsögu
mun skjótt skapast þrýstingur
um framhaldsrannsókn og þá er
betra aö fyrir liggi grunnupplýs-
ingar um mengunarhættu og ann-
aö þaö, sem raskaö gæti ltfsskil-
yröum á fiskimiöum okkar.
Vissulega ber aö meta slika hættu
i ljósi þeirrar tækni sem völ er á,
en viö þurfum aö gæta þess aö
gerast ekki þátttakendur I tvlsýn-
um tilraunum, sem stefnt gætu i
hættu lifrænum auölindum hafs-
ins. — Hafa ber einnig i huga að
auölind eins og olia eöa jarögas
hleypur ekki frá okkur, ef hún
finnst á annaö borö, heldur mun
vaxa aö verögildi eftir þvi sem á
birgðir jarðarbúa gengur.
Ekki rétt að rifta samn-
ingnum
Ráöherra sagöi aö lokum, aö
þrátt fyrir þá gagnrýni sem fram
heföi veriö sett á þennan samning
við Western Geophysical, heföi
hann ekki taliö rétt aö rifta hon
um. Hann lagöi áherslu á þaö aö
nauðsynlegt væri aö Alþingi mót-
aöi skýrari stefnu um rannsóknir
á landgrunninu en fyrir lægi.
Kjartan Olafsson þakkaöi ráö-
herra greinargóö svör og lagöi
sérstakan þunga á aö móta yröi
stefnuna á þessum efnum til þess
aö koma I veg fyrir þrýsting
erlendra fyrirtækja sem viö vær-
um alls vanbúnir aö mæta. Olian
væri endanleg auölind sem ekki
mætti stefna varanlegum auðæf-
um okkar, fiskimiðunum viö
landiö, I hættu. ’ sgt
Endur-
minnimzar
leigubíl
stjóra
Bókaútgáfan örn og örlygur
hefur gefið út bókina „Astir i
aftursæti” eftir Guölaug
Guömundsson. Bókin er annað
bindi bókaflokksins Hernámsár-
in, sem hieypt var af stokkunum i
fyrra.
Útgefendur segja tilgang þessa
bókaflokks vera aö safna saman
endiirminningum fólks frá her-
námsárunum og draga fram I
dagsljósið hin daglegu og mann-
legu samskipti milli Islendinga og
útlendra hermanna, og einnig aö
varpa ljósi á þær breyttu aöstæö-
ur sem skyndilega blöstu viö
Islendingum, jafnt á sjó sem-á
landi.
Höfundurinn var leigubllstjóri
á striösárunum og rekur I bókinni
endurminningar sinar frá þeim
árum. „Leigubifreiöarstjórinn
kynnist mannlífinu meö talsvert
öörum hætti en hinn almenni
borgari og vafalaust mun margt
þykja ótrúlegt \ frásögn Guð-
laugs, þótt sönn sé,” segir i
bókarkápu.
Guölaugur Guömundsson hefur
áöur sent frá sér bækúrnar
„Reynistaöarbræöur” (1968) og
„Enginn má undan líta” (1974).
—eös
Heyrt
og munaö
Etidurmitmimar
Heyrt og
munað
Komin er út hjá tsafold bókin
Heyrt og munaö, endurminn-
ingar Guömundar Eyjólfssonar
frá Þvottá i Alftafiröi austur.
Höfundurinn var i áratugi bóndi,
fyrst á Starmýri, siöan á Þvottá,
hinu fornfræga óöali Siöu-Halls,
og átti þar heima til dauöadags.
Hann lést i hárri elli fyrir þremur
árum.
Eysteinn Jónsson fyrrv. ráö-
herra skrifar I kynningarpistli
aftan á kápu: „Guömundur átti
til þeirra aö telja sem vel gátu
komið fyrir sig oröi svo eftir var
tekið og I minnum haft, og vel var
þeim kunnugt, sem þekktu Guö-
mund, aö hann sagöi vel frá, eins
og hann átti ky n til, og var manna
fróöastur. ...Þettaer lifandi þjóö-
llfslýsing, ein af þeim sem sér-
stakur fengur er aö, tengir okkur
fyrri kynslóöum og treystir ræt-
urnar. Þetta er ósvikinn
skemmtilestur.”