Þjóðviljinn - 11.01.1979, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 11. janúar 1979 — ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Mér viröist að i þessari kvidristu hafi riðlast
hlutföllin milli þeirra tveggja heima sem eiga að
vegast á i leikritinu Silfurtúnglinu ...
Asgerður Jóns-
dóttir,
kennari:
Aö láta sér ekki leiðast
— fyrir fjörutíu miljónir
„Loksins — loksins” — er
upphrópun i' ritdómi um sjón-
varpsmyndina Silfurtungliö. —
Loksins hvaö? Jú, liklega þaö,
aö loksins tókst Hrafni Gunn-
laugssyni aö láta áhorfendum
ekki leiöast viö sjónvarps-
skerminn. Og er þaö svo merki-
legt? Já, raunar, þegar um er
aö ræöa jafn dulúölegan
flatneskjuhönnuö. — En myndin
er ásjáleg,fremur skemmtileg.
Hérá landierofthaftháttum
þaö, hve féleysi standi andlegu
skemmtana- og menningarlifi
fyrir þrifum.
Svo geröist þaö, aö vel mennt-
ur skemmtiiönaöarmaöur fékk i
hendur dálaglega f járupphæö til
þess aö gera stundarlanga sjón-
varpskvikmynd. Þegar árang-
urinn kom i ljós, var þvi likast
sem gerst heföi Islenskt krafta-
verk: — Aö mönnum skyldiekki
leiöast þetta stundarkorn fyrir
fjörutiu miljónir —.
Hversu fáfengilegt er ekki aö
róma þennan atburö meö háum
upphrópunum og margföldum
viöræöum i öllum fjölmiölum.
Er þaö nema sjálf sagöur hlutur,
aö hér á landi megi, eins og ann-
ars staöar, gera dágóöa sjón-
varpskvikmyndum gott efni frá
góöu skáldi fyrir vænan fjár-
sjóö? Er þaö ekki sjálfsögö upp-
skera úr lystigaröi si-f jölþættari
menntunar, þekkingar og
tækni?
Þar viö bætist, aö leikararnir
geröu hlutverkum sinum yfir-
leitt allgóö skil og sumir meira.
Ég vil þó klappa Agli Ólafssyni
sérstakt lof I lófa fyrir glæsileg-
ar leik.
Fleira kemur i hugann i
tengslum viö fyrrnefnda sjón-
varpskvikmynd. Hrafn Gunn-
laugsson lét þau orö falla I
blaöaviötali, aö fólk hafi yfir-
leitt ekki skiliö leikrit Halldórs
Laxness og leiöst þau. Þaö þurfi
aö gera þeim sérstökski!,svo aö
þau fái notiö sin og áhorfendur
notiö þeirra. Þaö dylst vitanlega
engum, hver muni vera borinn
til þess aö gera leikritunum hin
tilhlýöilegu skil og látum þaö
satt vera. Hitt er aö sjálfsögöu
fordild aö ætla, aö f áir eöa engir
skilji og meti leikrit Halldórs
Laxness fyrr en þau hafi runniö
gegnum skilvindu Hrafns Gunn-
laugssonar.
Ég minnist þess, aö þegar
Silfurtúngliö var sýnt i fyrsta
sinn var faöir minn, þá roskinn
bóndi, staddur I Reykjavik
og sá sýninguna. Hann sagöi, er
heim kom, aö hér væri á ferö-
inni mjög nýstárlegt og athygli
vert verk en hrátt. Hann haföi
gaman af sýningunni en taldi
hana ekki heilsteypta fremur en
leikritiö. Fleiriheyröi égmæla I
sömu veru þótt siöar væri.
Siöan hafa gerst miklar
breytingar i atvinnu- og mann-
lifi á Islandi. — Sjónvarps og
kvikmyndatækni og kunnátta
nútima íslendinga er komin i
gagn. — Landsmenn eru nú
komnir Ibeinkynni ogtengsl við
þann skemmtiiönaö, sem fjöl-
leikahúsiö Silfurtúngliö býöur
upp á, og þann hráa, sem þar til
heyrir, bæöi gegnum sjónvarp,
feröalög og kvikmyndir. —
„Kabarett” siöustu daga Weim-
arslýöveldisins lýsir upp mynd-
ina Silfurtúngliö. Þaö er út af
fýrir sig lofsvertað læra af góð-
um listaverkum. —
— I þriöja lagi og 1 framhaldi
af framansögöu er komin ný
kynslóð, sem sjálf er þátttak-
andi I skemmtiiönaöi Silfur-
túnglsins.
Þaö er þvi fráleitt aö bera
saman nútima sjónvarpssýn-
ingu og fyrri heföbundnar leik-
sviössýningar þessa verks.
Þaö sáu margir og fundu, aö i
leikritinu Silfurtúnglinu sté
Halldór Laxness nokkur fótmál
fram úr íslenskri samtiö, en
höföu þá hvorki þekkingu, tækni
né peninga til aö beisla verkiö til
fulls.
Hin nýja leikgerö Silfur-
túnglsins, þ.e. sundrun leikrits-
ins og ný samsetning, viröist
hafa tekist vel og samhæfast
sjónvarpstækninni. Mér finnst
þó, aö í þessari kviðristu hafi
riölast hlutföllin milli þeirra
tveggja heima, sem eiga aö
vegast á i þessu leikriti og eiga
aö gera þaö áfram þótt annar
veröi undir i bili. Heimur Lóu er
fýrirferöarlítill I myndinni og
hefur engan seiö. Hann hefur
raunar engan aö heldur i leikrit-
inu. En þaö taó, sem glittir á
þar, er horfið sjónum.
Si'stheföi mér dottiöi hug fyr-
irvikusiöan aö þetta marg-um-
rædda sjónarspil mundi freista
min til afskipta. Þó er sú raunin
oröin áog bereinkum tvennt til:
— Af öllu f jölmiöla tilstandinu
er einhver mannkynsfrelsará-
keimur, sem égfékk ekki staöist
aö andæfa og þykist hafa variö
til þess framanrituöum orðum,
Hann er býsna fylgispakur vin-
um sinum.
— I annan staö oflátungshátt-
ur og tillitsleysi starfemanna
viö sjónvarpskvikmyndina, sem
heföu getaö hrundiö sýningunni
og viökomandi fjársjóöum til
falls heföi þeim veriö svaraö i
sömu mynt.
Eins og áöur er aö vikiö er
leikritiö Silfurtúngliö einskonar
jafnvægisþraut tveggja and-
stæöraheima, sem þó snertasti
„laginu hennar Lóu”. Þaö
veröur þvi lögmálsbundiö aö
hápunkti leiksins. Nú hefur höf-
undilagsins, Jóni Nordal, tekist
svo til með þetta litla lag, aö þaö
er ekki aðeins máttarstólpi
verksins hiö innra heldur einnig
forsföa þess og hinn eini sanni
tónn, sem Halldóri Laxness er
svo umhugaö um, ekki aöeins i
þessu leikriti heldur i flestum
eða öllum skáldverkum slnum.
Þaö hlýtur þvi aö vekja
bæöi undrunoghneykslan þegar
leiklistar- og tónlistarstjórar
sjónvarpskvikmyndarinnar
Silfurtúnglsins (hvort sem þaö
er einn, tveir eöa fleiri menn)
skila henni þannig af sér til al-
þjóöar, aö fariö er rangt með
„lagiö hennar Lóu”.
Þaöer aö vfeuum aðeins eina
nótu aö ræöa,en hún er endur-
tekin I öllum tilbrigöum lagsins.
Og I ,,tóni hjartans” hinum
„eina sanna tón” má ekki fyrir-
finnast feilnóta; þá er hann ekki
lengur sannur.
Nú heföi mátt komast hjá
þessu hneyksli meö þvi aö
kveöja til höfund lagsins og leita
álitshans um meöferð þessáöur
en myndin var fullbúin til sýn-
ingar. Þaö sýnist raunar vera
sjálfsögö skylda. Það munu
stjórarnir þó ekki hafa gert,
eftir þvi, sem ég hef haft spurnir
af og vfeast þaö tíl þess oflætis,
er ég fyrr nefndi. Þeir eiga þaö
.þvi' vorkunnsemi og hógværö
tónskáldsins aö þakka, aö
myndin var sýnd á réttum tima
og fjörutiu miljónirnar þöndust
ekki út i aöra enn stórfenglegri
fjárhæö.
Aleitin hugrenning spyr,
hvort þetta atvik sé ekki tákn-
rænt fyrir kaupsýslumanninn
Feilan Ó Feilan og hvort hann
sé e.t.v. orðinn sálfræðilegur
ráöunautur skemmtiiönaöarins
á Islandi.
Væntanlega mega aöstand-
endur sjónvarpsmyndarinnar
Silfurtúngslins og fleiri nokkuö
af þessu áfalli læra. — Og hollt
er aö minnast þess er segir i
Hávamálum:
„Riki sitt skyli ráösnotra hver I
hófi hafa”.
A gamlársdag 1978.
Asgerður Jónsdóttir.
Opera og söngleikir
í Þjóðleikhúsinu
Hinn nýi kennslumálaráðherra á blaöamannafundi með Anker Jörgen-
sen forsætisráöherra.
Nýr kennslumálaráðherra:
Dorte Bennedsen í
stað Bjerregaard
Vegna villandi ummæla 1 fjöl-
miölum þegar rætt er og skrifaö
hefur verið um óperur o.fl. þykir
mér rétt aö birta nýfenginn lista
frá Þjóöleikhúsinu um óperu- og
óperettusýningar þar, frá opnun
leikhússins fram á þennan dag i
réttri timaröö:
1950 Brúökaup Figaros eftir Moz-
art (Gestaleikur sænsku
óperunnar)
1951 Rigoletto eftir Verdi.
1952 Leöurblakan eftir J. Strauss
1953 österbottningar eftir Leevi
Antero Madetoja (Gesta-
leikur Finnsku óperunnar).
1953 La Traviata eftir Verdi.
1954 Netouche eftir F. Hervé
1955 1 Pagliacci eftir
Leoncavallo og Cavalleria
Rusticana eftir Mascagni
1956 Káta ekkjan eftir Fanz Le-
har
1957Töfraflautan eftir Mozart
1957 Sumari Tyrol eftir Beriazky
1958 Tosca erftir Puccini
1958 Cosi fan tutte eftir Mozart
(Gestaleikur Wiesbanden-
óperunnar m. isl. kór).
1959 Rakarinn I Sevilla eftir
Rossini
1959 Betlistúdentinn eftir Karl
Millöcher
1960 Rigoletto eftir Verdi
i960Selda brúöurin eftir
Smetana (Gestaleikur frá
Prag-óperunni m. isl. kór og
nokkrum söngvurum)
1961 Don Pasquale eftir Donizetti
1961 Sigaunabaróninn eftir
Strauss
1963 II Trovatore eftir Verdi
1964 Sardasfurstinnan eftir
Kahlmán
1965 Madame Butterfly eftir
Puccini
1966 Ævintýri Hoffmanns eftir
Offenbach
1967 Marta eftir Flotow
1968 Brosandi land eftir Franz
Lehar
1969 Brúökaup Figaros eftir Moz-
art
1971 Albert Herring eftir Britten
og The Turn of the Schrew
eftir Britten (Skoska óper-
an)
1963 Draumur á Jónsmessunótt
eftir Britten (Skoska óper-
an)
1973 Leðurblakan eftir J. Strauss
1974 Þyrmskviöa eftir Jón Ás-
geirsson
1975 Carmen eftir Bizet
1977 Helena fagra eftir Offen-
bach
1978 Káta ekkjan eftir Franz
Lehar
Söngleikir á sviði Þjóðleikhúss-
ins:
1958 Kysstu mig kata eftir Cole
Porter
1961/62 My Fair Lady eftir Lern-
er og Loewe
1963/64 Táningaást (tónlist eftir
Finn Savery)
1964/65 Stööviö heiminn eftir
Bricusse og Newley
1964/65 Járnhausinn eftir Jónas
Arnason og Jón Múla
1965/66 Ó þetta er indælt striö
eftir Chilton og Littlewood
1966/87-Hornakórallinn eftir Odd
Björnsson og Leif Þórarins-
son
1968/69 Delerium búbónis eftir
Jónas Árnason og Jón Múla
1968/69 Fiðlarinn á þakinu (tón-
list eftir Jerry Bock)
1970/71 Ég vil — ég vil (tónlist
eftir Harvey Schmidt)
1970/71 Zorba (tónlist eftir John
Kander)
1971/72 Oklahóma eftir Rodgers
og Hammerstein
1972/73 Kabarett (tónlist eftir
John Kander)
Aö auki var mikill söngur I
leikritum eins og Pilti og stúlku,
Skugga-Sveini, Fyrir kóngsins
mekt, Gullna hliöinu, Nýársnótt-
inni, Jóni Arasyni o.fl.
Nú er þess aö vænta, aö með
samþykkt laga frá 3. mai 1978 um
Þjóð'leikhús geri rikisstjórnin
Þjóðleikhúsinu fært aö sinna
markmiði sinu skv. 3. gr. þeirra
laga um óperu- og söngleikja-
flutning svo Og listdanssýningar
meö riflegum fjárframlögum og
enn meiri krafti en nokkru sinni
fyrr, þvi vart getur löggjafar-
valdið né Þjóöleikhúsið brotiö sin
eigin lög sett á veröbólguárinu
1978. Þjóðleikhúsiö sem veriö
hefur I senn aö minum dómi leik-
og óperuhús islendinga allt frá
stofnun þess, veröur aö vera þess
megnugt fjárhagslega aö stór-
auka þessa starfsemi sina. Aö
iistdansarar, þjóöleikhúskórinn
og hinn sifjölgandi skari vel-
menntaðra einsöngvara fái aö
njóta sin I þessu eina og sanna
leik- og óperuhúsi sem beinlinis
er til þess gert og lögfest sem
slikt.
Meö þökk fyrir birtinguna.
Þorsteinn Sveinsson
form. Þjóðleikhúskórsins.
Um sl. helgi samþykkti
Dorte Bennedsen að taka
að sér embætti kennslu-
málaráðherra Danmerkur
í stað Ritt Bjerregaard
sem rekin var stuttu fyrir
jól.
Bennedsen þurfti nokkurn um-
hugsunarfrest, ekki sist þar sem
hún var andstæöingur stjórnar-
myndunar flokks sins Sósial-
demókrata meö Vinstri flokkn-
um. En hún ákvaö aö taka
starfinu, ekki sist þar sem Ritt
Bjerregaard hvatti hana til þess
og bauð henni alla hugsanlega aö-
stoö.
Dorte Bennedsen segir þaö ekki
veröa auövelt aö feta i fótspor
slikrar dugnaöarkonu sem Ritt
Bjerregaard er, auk þess sem
Bennedsen hefur aldrei fengist
viö menntamál aö ráöi.
Dorte Bennedsen er fjörutiu
ára. Hún var kirkjumálaráðherra
á árunum 1971—73. Hún hefur
setiö á þingi I fjögur ár, er árið
1977 var hún kjörin vara-
formaöur þingflokks Sósialdemó-
krata.