Þjóðviljinn - 23.01.1979, Blaðsíða 4

4S1ÐA—ÞJÓÐVILJINN — Þriöjudagur 23. janúar 1979.
DIOÐVIUINN
Málgagn sóslalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Ctgefandi: Otgáfufélag Þjó&viljans
Framkvemdastjóri: Ei&ur Bergmann
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Fréttastjóri: Vilborg Har&ardóttir
Rekstrarstjóri: Olfar Þormó&sson
Auglýsingastjóri: Gunnar Steinn Pálsson.
Afgreiöslustjóri: Filip W. Franksson
Bla&amenn: Alfhei&ur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Erla Sig-
ur&ardóttir, Guöjón Fri&riksson, Ingibjörg Haraldsdóttir, Ingólfur
Margeirsson. Magnds H. Gtslason, Sigurdór Sigurdórsson. tþrótta-
fréttama&ur: Ingólfur Hannesson
Þingfréttama&ur: Sigur&ur G. Tómasson
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Leifur Rögnvaldsson.
Ctlit og hönnun: Gu&jón Sveinbjörnsson. Sævar Gu&björnsson.
Handrita- og prófarkalestur, Blaöaprentsvakt: Andrea Jónsdóttir
Elias Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Rúnar Skarphé&insson, Sigrlöur Hanna SigurbjörnsdótUr
Skrifstofa: Gu&rUn Gu&var&ardóttir, Jón Asgeir Sigur&sson.
Afgrei&sta: Gu&mundur Steinsson. Kristln Pétursdóttir.
Sfmavarsla: Olöf Halldórsdóttir, Sigrf&ur Kristjánsdóttir.
Bllstjóri: SigrUn Bár&ardóttir.
Húsmó&ir: Jóna Sigur&ardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Ctkeyrsla: Sölvi MagnUsson, Rafn Gu&mundsson.
Ritstjórn, afgrei&sla og auglýsingar: Si&umUIa 6.
Reykjavlk, sfmi 81333
Prentun: Bla&aprent h.f.
Heimastjórn
á Grœnlandi
• 1 fyrri viku gengu Grænlendingar til atkvæða-
greiðslu um heimastjórn, og var löggjöf sú sem i
boði var samþykkt með verulegum meirihluta at-
kvæða. Þar með er hafinn nýr kapituli i sögu þess-
arar grannþjóðar okkar i fleiri en einum skilningi.
• Saga danskrar nýlendustjórnar á Grænlandi er
full með afglöp margháttuð, og viðleitni siðari ára
til að bæta fyrir syndir fyrri tima hefur oftar en ekki
skapað ný vandamál, i stað þeirra sem leysa átti.
Grænlendingar hafa orðið fyrir svipaðri reynslu og
margar smáar þjóðir aðrar: Nýlendustjórnarfarið
hefur eyðilagt hefðbundna lifnaðarháttu þeirra og
skilið eftir óskapnað. Það er reyndar ljóst, að hið
gamla veiðimannaþjóðfélag gat ekki haldist i sama
fari, að nútiminn mundi ryðjast inn i það til góðs og
til ills. En það var ekki fyrr en um seinan að menn
áttuðu sig á þvi, að það skipti þá öllu máli að Græn-
lendingar sjálfir fengju að ráða þvi með hvaða hætti
og með hvaða hraða þeir tækjust á við nútimann,
tækni hans, atvinnuhætti, menningu.
Engu að siður var það Grænlendingum lán i
óláni — eins og okkur íslendingum áður, — að
nýlendurikið var Danmörk en ekki eitt af stórveld-
unum. Ef nýlendurikið hefði verið öflugra miklu,
er liklegt að grænlensk menning og tunga stæðu enn
lakar að vigi en reyndin er. Þótt margt hafi glatast
eru Grænlendingar samt eina smáþjóð norður-
hjarans sem sýnist hafa raunhæfa möguleika á að
lifa af sem sérstök þjóð. En þvi miður er það heldur
ekki vist að þeir möguleikar nýtist. Vegna þess, að
einmitt um svipað leyti og Grænlendingar fá aukin
réttindi með heimastjórnarlögum er hafið flókið
strið um auðlindir Grænlands þar sem ekki er Dön-
um einum að mæta, heldur risavaxinni samsteypu
eins og Efnahagsbandalagið er.
• Heimastjórnarlögin hafa einmitt verið gagn-
rýnd af hinum róttækari Grænlendingum fyrir það
hve tviræð þau eru, að þvi er varðar eignarhald á
auðlindum Grænlands, og hafa menn þá mest hug-
ann við málma og oliu. Að sönnu batnar staða
Grænlendinga nú með stofnun sérstakrar auð-
lindastjórnar þar sem Grænlendingar geta beitt
neitunarvaldi gegn þeim tillögum um hagnýtingu
auðlinda sem þeir ekki geta fallist á. En eins og einn
af dönsku þingmönnunum, sem sæti átti i nefndinni
sem vann að gerð heimastjórnarlaganna, vinstri-
sósialistinn Steen Folke, kemst að orði,þá ,,mun
grænlenska heimastjórnin standa ákaflega höllum
fæti andspænis annarsvegar danska rikinu, sem
hún er mjög háð fjárhagslega, hins vegar hinum
fjársterku fjölþjóðafyrirtækjum, sem áhuga hafa á
hráefnavinnslunni”. Hér við bætist, að ekki er gert
ráð fyrir þvi, að heimastjórnin geti rift leyfum sem
áður voru gefin um oliuvinnslu eða ákvörðunum
sem „teknar eru i beinu framhaldi af fyrri ákvörð-
unum” um oliuleit.
• Á næstu árum mun vafalaust fara fram á Græn-
landi flókin barátta um þróun heimastjórnar, um
túlkun þeirra laga sem nú hafa verið samþykkt, um
möguleika landsmanna til að verjast ásókn risa-
fyrirtækja Efnahagsbandalagsins, sem þeir eru að-
ilar að þvert gegn vilja um 70% atkvæðisbærra
manna. Ærnar ástæður eru til þess að islenskir
vinstrimenn fylgist sem best með þeim átökum og
búi sig út með rök til að veita Grænlendingum
stuðning, hvort sem væri á vettvangi Norðurlanda-
ráðs eða annarsstaðar.
áb.
Dagblaðið
vill byggja
Á sinum tima keypti frjálst og
IóháB dagblaö lóö viö bverholt 11
á frjálsum og óháöum markaöi
eins og gefur aö skilja. A lóöinni
, vildu ráöamenn blaösins byggja
Isem eölilegt er, en virtust ekki
átta sig á þvi aö um byggingar
gilda byggingalög og reglugerö-
, ir og aö eftir þeim þurfa allir aö
Ífara, lika frjáls og óháö dag-
blöö.
skrá fundanna er ákveöin. Aö
auki var þetta fyrsti fundur ný-
skipaörar bygginganefndar og
ýmsir nefndarmanna voru nýir
og þekktu þvi ekkert til málsins.
Nefndin ákvaö þvi viö atkvæöa-
greiöslu aö fjalla ekki um teikn-
ingarnar á fundinum, — enda
stimplar bygginganefnd ekki
átómatiskt þær teikningar sem
fyrir liggja, sagöi formaöur
bygginganefndarinnar i samtali
viö Þjóöviljann.
Svona er nú sagan um nýjustu
búksorgir Dagblaösins en litum
á hvernig hún hljóöaöi i leiöara
blaösins, 16. janúar s.l., sem
sinu gagnvart þessu skrumvaldi
i þjóöfélaginu sem er oröiö
verulega sterkt og áhlfamikiö.
Þetta hefur gerst á sama tima
og þeir hafa styrkt sjálfstæöi
sitt gagnvart póiitiska valdinu. f
þessu er fólgin þverstæöa i þró-
un blaöanna. En þessi misnotk-
un er sennilega alvarlegust i
rikisfjölmiölunum. Blööin eru
þó einnig meira og minna leiks-
oppur þessa auglýsingaskrums
og fá ekki rönd viö reist. Fjöl-
miölarnir bera þvi nokkra
ábyrgö á því, aö mikiö af góöri
og gildri mynt, sem fram hefur
komiö I islensku menningarlifi.

Dagblaöshúsiö tilvonandi aö Þverholti 11.
I* * A fyrstu teikningum sem
sendar voru inn til samþykktar
var gert ráö fyrir þvi aö nýting-
arhlutfalliö á lóöinni væri 2,18,
I' en leyfilegt nýtingarhlutfall á
svæöinu er 0,75. Frá þvi hefur þó
veriö vikiö, t.d. var veitt leyfi til
aö byggja aö Þverholti 19 meö
I' nýtingarhlutfalli 0,86, og aö Há-
teigsvegi 7, þar sem nýtingar-
hlutfalliöer 1.00. Klippara þykir
ekki óliklegt aö mönnum sem fá
* aö sögn taugaáfall út af vonsku
I heimsins ef þeir fá stööumæla-
I sekt, hafi brugðiö illilega þegar
I þeir fengu ekki umyröalaust aö
1 nýta lóöina eins og þeir vildu
meö 4 eöa 5 hæöa húsi. Þvi varö
þó ekki haggaö og næstu teikn-
ingar sýndu nýtingarhlutfalliö
1,61, — mun hærra en leyfilegt
er og mun hærra en þær undan-
Itekningar sem gefnar hafa ver-
iö. Eitthvaö stóö þetta i bygg-
ingarnefndar- og skipulags-
t nefndarmönnum, þó fullur vilji
Iværi fyrir þvi að hækka hlutfall-
iö eitthvaö einkum vegna þess
aö byggja á upp aö eldvarnar-
t vegg á húsinu viö Einholt nr.2.
IA endanum samþykkti skipu-
lagsnefnd á fundi sinum 18. des-
ember „fyrir sitt leyti aö byggt
veröi i meginatriöum i sam-
Iræmi viö skissur Gunnars Hans-
sonar dagsettar I desember,” en
fyrir fundinum lágu einnig
, teikningar og bréfaskipti frá i
Iseptember, október og nóvem-
ber, þvi allan þann tima var
máliö til umfjöllunar f nefnd-
. inni.
Sjálfsaumkunin
Þessi samþykkt skipulags-
nefndar var sföan kynnt á fundi
bygginganefndar fyrir áramót,
en á fyrsta fundi hennar eftir
áramótin kom einn nýskipaðra
nefndarmanna, Gunnar Hans-
son á fundinn meö teikningar
sinar af húsi viö Þverholt 11, og
vildi leggja þær fram til sam-
þykktar þá þegar.
Nú er það svo aö allir hús-
byggjendur veröa aö leggja inn
teikningar sinar til bygginga-
nefndar meö fyrirvara, þannig
aö gögn iiggi fyrir þegar dag-
Jónas Kristjánsson, ritstjóri
skrifar: „Þeir (stjórnmála-
mennirnir i Reykjavik) hafa nú
hefnt sin á Dagblaöinu meö þvi
aö valda þvi miljónatjóni. Þaö
geröu þeir meö þvi aö fresta yfir
eina helgi afgreiöslu bygginga-
leyfis handa Dagblaöinu, svo
þaö lenti i nýjum skatti sem
lagöur hefur veröi á smiöi at-
vinnuhúsnæöis.”
Og fyrir hvaö áttu stjórnvöld i
Reykjavik svo aö vera aö hefna
sin? Imyndunarafli leiöarahöf-
undar eru litil takmörk sett i
þeim efnum: „Dagblaðið hefur
undanfariö gengiö fram fyrir
skjöldu til aö benda á 12% ósk-
hyggjuna hjá stjórnmálamönn-
um Reykjavíkurborgar. Þetta
hefur vakiö gremju þeirra, sem
vildu láta máliö komast sem
lengst í kyrrþey.”
Einhvers staöar stendur aö
hefndin sé sæt, en þaö er sjálfs-
vorkunnin greinilega lika!
Skrumið og
menningin
A sunnudaginn birti Morgun-
blaöiö ræöu eftir Þorstein Páls-
son sem til skamms tima var
ritstjóri Visis. Þar er aö finna
dálitiö skrýtinn kafla um menn-
ingarmálaskrif I fjölmiölum
sem hljómar svo:
En þó aö viö höfum búiö i
landi flokksblaðanna, hygg ég
aö blööin standi berskjaldaöari
gagnvart þeirri menningakliku,
sem ræöur rlkjum i landinu, en
stjórnmálamönnum. Þaö er
veikleiki fjölmiölanna, aö
menningarspekúlöntum hefur
tekist aö spila meö þá I þvi skyni
aö hefja sjálfa sig til vegs án
sýnilegra verðleika. Of stór
hluti af þvi sem kallað er menn-
ing á Islandi i dag er litiö annað
en auviröuleg persónuleg aug-
lýsingastarfsemi. Fjölmiölarnir
hafa ekki viöhaldiö sjálfstæöi
hefur horfiö i skuggann fyrir
falsmyntinni. Astæöan er sú, aö
þeir hafa ekki gætt sjálfstæöis
sins á þessu sviði eins og þvi
pólitiska.
Fastir
hryggjarliðir
Þetta er aö sönnu undarleg
kenning. Hún styöst viö þá staö;
- reynd, aö vissulega er hægt a
ýmsum sviöum menningarlifs
aö finna menn sem eru lagnir
viö aö auglýsa sjálfa sig og verk
sin: viö skulum vona aö þeir séu
ekki lakari i þeirri iöju en ýmsir
stjórnmálamenn, félagsmála-
garpar, góögeröafélög, kaup-
menn eða iþróttamenn. Viö lif-
um i þjóöfélagi þar sem auglýs-
ing eru raunverulegt vald, og
allmikiö af efni fjölmiöla randar
einhversstaöar á barmi þess aö
vera upplýsing og meira eöa
minna dulbúin auglýsing. Vita-
skuld er margt spillt og rotiö viö
þessar aöstæöur, en Þorsteinn
Pálsson veit þaö auövitaö vel,
aö hér er um nokkuö fastan
fylgifisk kapitaliskra viöskipta-
hátta eöa „markaösþjóöfélags”
aö ræöa.
Hitt sýnist svo meö öllu út I
hött aö gera menningarlífiö aö
sérstöku syndafeni I þessu sam-
bandi. Einkum þegar talaö er I
þeim véfréttarstfl, aö til sé
„rikjandi menningarklika” sem
kemur hlutum svo fyrir, aö „góö
og gild mynt” i menningarlifi,
hverfi i skuggann fyrir „fals-
mynt”. Hafi menn ekki til að
bera áræöni til aö fylgja svona
staöhæfingum eftir með dæm-
um verður útkoman ekki annaö
en marklaus fýlupokaháttur,
sem eru aö þvi leyti iakari en
Svarthöföaskrifin, að þar vita
menn hvaö gremjunni veldur og
aö hverjum hún beinist.
A.A.